Þjóðlíf - 01.09.1986, Blaðsíða 40

sér heyra. Ritskoðunin er þá annars
vegar sjálfsritskoðun og hins vegar
ritskoðun í formi þrýstings frá samfé-
laginu. Ekki fjalla um málið. Ekki
segja meira.
Vegna fámennisins er einnig erfið-
ara hér en annars staðar að greina
hinar stóru línur í pólitíkinni,
hagsmunaárekstra stétta og stéttar-
laga einsog auðvelt er í stærri þjófé-
lögum. Persónupólitíkin verður því
jafnan ófaglegri og persónunándin
skyggir á umfjöllun málanna.
Möppudýr valdsins
Flokkshaldið á fjölmiðlum, sér-
staklega dagblöðunum, hér á landi
hefur haldið aftur af lýðræðislegri
þjóðfélagsþróun. Þetta á sérstaklega
við um aðhald að stjórnmála-
mönnum, ríkisvaldinu og verkalýðs-
kontórum. Einn fjölmiðill getur ekki
á trúverðugan hátt gagnrýnt stjórn-
málamenn tengda öðrum fjölmiðl-
um, nema að taka á „eigin mönnum"
með sama hætti, gera sömu kröfur til
þeirra. Afleiðingin er sú að hvar-
vetna, þarsem allra flokka menn fara
saman með völd, eru þeir í gagn-
(gfsílci®)
kvæmri samtryggingu þagnarinnar.
Þetta er ein skýringin á því hversu
þingmenn á íslandi eru ófaglegir og
þarafleiðandi lítilsigldir, — þeir fá
ekki eðlilegt aðhald frá þeim sem
gerst þekkja til verka þeirra.
Ef einhver á flokkstengdum fjöl-
miðli slysast til að gagnrýna „eigin
mann“, þá á hann annað hvort fótum
sínum fjör að launa, ellegar er tor-
tryggður þartil hann steypist í sama
mót og öll hin möppudýr valdsins,
svo á fjölmiðlum sem annars staðar í
heimi óttans, — og gerir það sem
honum er sagt, sem honum er fyrir
lagt.
Frá hreyfingu til
kontórs
Samtryggð verkalýðshreyfing er
sértækt íslenskt vandamál, þarsem
skipulag verkalýðs„hreyfingar“ er
hvergi annars staðar eins í veröldinni.
Meiraðsegja ekki í Singapore. Ann-
ars vegar er verkalýðshreyfingin
„sterkt" þjóðfélagsafl, þarsem um er
að ræða skylduaðild alls launafólks í
verkalýðsfélög. Og á hinn bóginn er
hvergi til hliðstæð hreyfing, þarsem
40 ÞJÓÐLÍF
borgaralegir stjórnmálaflokkar eiga
jafn sterk ítök í verkalýðshreyfingu.
Reyndar einkenna allir gallar föl-
flokkakerfisins verkalýðshreyfing-
una, — en henni hefur aldrei lærst að
nýta sér kosti fj ölþáttaþj óðfélags,
þess plúralisma sem fær skárstu út-
komuna með því að margs konar
straumar togist á og komi saman. Ein
ástæða þessa er sú, að fyrir tveimur
áratugum komu broddarnir í verka-
lýðshreyfingunni sér saman um að
ekki skyldi boðið fram í verkalýðsfé-
lögum gegn stjórnar- og trúnaðar-
mannalistum. Flokkarnir hafa þannig
skipt á milli sín stærstu verkalýðsfé-
lögunum og fara svo saman í heildar-
samtökunum með völdin.
Petta fyrirkomulag samtryggingar
leiðir til þess, að allir fjölmiðlar eru
„bundnir“ verkalýðsforystunni, — í
þeim skilningi að allir eiga þeir þar
flokksbræður. Verkalýðsforystan er í
véböndum samtryggingarinnar og vei
þeim sem ætla að rjúfa þau bönd,
einsog dæmin sanna. Afleiðingin er í
stórum dráttum þögn, a.m.k. krafa
um þögn.
Þessi þögn er þeim mun frekar
þrúgandi, þarsem vinstri menn hafa
verið haldnir þeirri nauðhyggju frá
því á kreppuárunum, að ekkert fram-
sækið gæti gerst í þjóðfélögunum
nema fyrir tilstuðlan verkalýðshreyf-
ingarinnar. Þeir hafa litið svo á að
verkalýðshreyfingin væri samkvæmt
skýrgreiningu það hreyfiafl sem óhjá-
kvæmilega leiddi til meira lýðræðis í
þjóðfélögunum. Þá vísa þeir til
reynslu afa og ömmu, sem komust til
bjargálna og mannlegrar reisnar með
vaxandi verkalýðshreyfingu. Þá
gleyma menn sögu og þróun. Frímúr-
arareglan var upphaflega stéttarfé-
lag. Frumkristnu söfnuðirnir voru
sameignarsamfélög, sem þróuðust á
miðöldum í lénsk kúgunartæki. Sam-
vinnuhreyfingin hóf forfeður okkar
úr moldarhaugum í reisuleg híbýli, —
en nú er hún í hermangi suðrá velli.
Gott fólk, tímarnir breytast. Vitur
maður hefur sagt eða ætlað að segja,
að fagrar hugsjónir og öflugar hreyf-
ingar fólksins geti snúist upp í and-
stæðu sína. Afi minn, bolsévikinn,
átti sér fagra hugsjón — hann hefði
hins vegar ótrauður lagt til atlögu við
Gúlagið, sem eignar sér þá hina
sömu(?) hugsjón. Ef verkalýðsfélög
halda ekki einu sinni uppi markaðs-
verði á vinnnuafli okkar, ef við telj-
um þau ekki veita okkur lýðræðislegt
svigrúm, - þá kemur fyllilega til álita
að ræða hvort rétt sé að vera á móti
verkalýðskontórunum eða hvort
mynda skuli nýja verkalýðshreyf-
ingu. En það nær hins vegar ekki
nokkurri átt að heilu hreyfingarnar
skuli sameinast um að þegja um
verkalýðskontórana, - það hefur
leitt til meiriháttar og almennrar
sjálfsritskoðunar og ritskoðunar á
íslandi.
Launin eru
leyndarmál
Sú íslensk auðlind, sem mest er
ofnotuð og nýtt á íslandi er að sjálf-
sögðu vinnuafl fólksins. Flvergi í öðr-
um vestrænum ríkjum þekkist önnur
eins vinnuþrælkun og hér á landi.
Lágu launin, sú stefna sem rekin hef-
ur verið, veldur að sjálfsögðu hinum
langa vinnutíma. Þetta ástand kemur
harkalega niðrá fjölmiðlum, þarsem
fjöldi fólks vinnur á lágum launum og
langan vinnudag. Það form ritskoð-
unar sem láglaunakerfið veldur lýsir
sér máske best með klassísku dæmi.
Þegar kjarasamningar eru gerðir, læt-
ur að líkum að þeir sem gera samn-
ingana gefi út fréttatilkynningar og
túlkanir á þeim. Þær eru auðvitað
einhliða jákvæðar. Ef gagrýnir starfs-
menn viðkomandi fjölmiðils gætu
fengið tíma til að fara ofaní saumana
á samningunum, yrði útkoman krít-
ísk umfjöllun, meira upplýsinga-
streymi, meiri líkur á því að fleiri
gætu kynnt sér innihald samning-
anna.
Því miður virðast menn sætta sig
við þau vinnubrögð að éta allt upp
eftir þeim sem tilkynnir gagnrýnis-
laust. Þegar svo við bætist pólitísk
samtrygging á bakvið samningana, þá
er ekki nema von að útkoman verði
gagnrýnislaus lofgjörð einsog gerðist
í síðustu samningum. Morgunblaðið,
Tíminn, DV lýstu strax yfir ánægju
sinni með samningana og útvarp og
sjónvarp gerðu það einnig með sínum
hætti.
Síðustu árin hefur alveg keyrt um
þverbak í almennri launamálaum-
ræðu í landinu. Allir heildarsamning-
ar eru í raun hrundir og ritskoðun
varðandi launin lamar alla aðra um-
ræðu. Það er umhugsunarvert, að
Fámennið reynir meira á íslenska fjölmiðlamenn en
kollega þeirra erlendis.
Allir fjölmiðlar eru „bundnir“ verkalýðshreyfingunni
— því allir eiga þar flokksbræður.