Bæjarins besta - 31.01.2008, Blaðsíða 14

FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 200814
Notts County uppi í fjöru á Snæfjallaströnd tveimur
dögum eftir strandið. Vélbátur varðskipsins liggur
utan á togaranum. Mynd: Bragi Guðumundsson.
Hildarleikurinn í Djúpinu 1968
Árið 1968 byrjaði ekki vel
á Íslandi. Óstöðug veðrátta og
sjaldan gaf á sjó. Engin meiri
háttar slys urðu fyrri hluta jan-
úarmánaðar en það átti eftir
að breytast. Föstudaginn 26.
janúar skall á með slæmu
norðanveðri og gætti þess
mest norðanlands. Vindhrað-
inn náði 12 vindstigum og
frostið var meira en 10 gráður
um kvöldið. Illviðrið stóð
fram á næsta dag.
Þegar kom fram á sunnudag
fór að bera á olíubrák í Axar-
firði og daginn eftir fannst
mannlaus gúmmíbátur þar í
firðinum. Að morgni þriðju-
dagsins 30. janúar lýsti Slysa-
varnafélag Íslands eftir enska
togaranum Kingston Peridot
en ekkert samband hafði náðst
við hann í fjóra daga. Fjörur
voru gengnar um allt Norð-
austurland en án árangurs og
á föstudeginum var leit hætt.
Nokkrum dögum áður hófst
leit að togaranum St. Roman-
us sem hélt til veiða frá Hull
10. janúar eða sama dag og
Kingston Peridot lagði af stað
til Íslands. Ferð St. Romanus
var heitið á miðin við Norður-
Noreg en talið er að togarinn
hafi farist daginn eftir að hann
lét úr höfn. Ekki var tilkynnt
um hvarf hans fyrr en 24. jan-
úar.
Í Bretlandi var mjög mikið
skrifað um hvarf togaranna
og ekkjur sjómannanna sem
fórust með þeim ákváðu að
senda Harold Wilson forsætis-
ráðherra áskorun um að rann-
sókn færi fram og að stjórn-
völd beittu sér fyrir því að
öryggi togarasjómanna yrði
bætt. Var ákveðið að sjó-
mannskonur og fulltrúar frá
verkalýðsfélagi færu til Lund-
úna og afhentu þar áskorun til
Wilsons. En áður en lagt var í
hann bárust válegar fréttir frá
Íslandi. Næstkomandi mánu-
dag eru fjörutíu ár liðin frá
þessum miklu atburðum og
þótti rétt að rifja þá upp.
„We are going over“
Veðrið þegar Kingston
Peridot fórst þótti slæmt en
var þó einungis forsmekkur-
inn að veðurofsanum sem gekk
yfir Vestfirði fyrstu helgina í
febrúar. Aðfaranótt laugar-
dagsins 3. febrúar fór loftvog-
in að falla og um morguninn
var spáð hvassviðri. Seinna
um daginn þótti sýnt að þetta
yrði meira en hvassviðri og
spáð stormi um norðan- og
vestanvert landið. Aðvaranir
Veðurstofunnar urðu til þess
að bátar reru ekki og þeir sem
voru á veiðum á Vestfjarða-
miðum héldu í var. Togarar
sem höfðu dagana á undan
leitað að Kingston Peridot og
St. Romanus stefndu inn Ísa-
fjarðardjúp og venju sam-
kvæmt í var undir Grænuhlíð.
Mörg skip lágu þar í vari, m.a.
togararnir Ross Cleveland og
Notts County. Skipstjórarnir
höfðu margsinnis legið undir
Grænuhlíð og það gengið áfalla-
laust.
Þegar leið fram á nóttina og
sunnudagsmorguninn fór á-
standið að versna. Gríðarleg
ísing safnaðist á skipin og þau
urðu þung á sjónum. Ísingin
lagðist líka á radara skipanna
og þeir urðu meira og minna
óvirkir. Radarlaus áttu skipin
á hættu að stranda og einnig
að lenda í árekstri við önnur
skip þar sem þau voru svo
mörg á litlu svæði. Að því
kom að skipstjórar ræstu út
áhafnirnar til að fara út og
höggva ís. Í fæstum skipanna
voru til áhöld til slíks og þurftu
menn að grípa til alls sem að
gagni gat komið. Kjötaxir
voru sóttar í eldhúsin og í flest-
um skipanna voru til nokkrar
axir. Menn gerðu sér grein
fyrir alvöru málsins og reyndu
jafnvel að rífa klakann af með
berum höndum.
Um miðjan dag urðu skip-
stjórar Ross Cleveland, King-
ston Andalusite, Prince Philip,
Kingston Garnet og Kingston
Emerald sammála um að ekki
væri lengur hægt að liggja
undir Grænuhlíð. Sama hvað
menn reyndu, ekkert yrði ráð-
ið við ísinguna. Þeir héldu því
innar í Djúpið og undir kvöld
voru skipin milli Hnífsdals og
Snæfjallastrandar. Veðrið var
þá að ná hámarki. Skipverjum
fannst að fyrir hvert kíló af ís
sem náðist að kasta útbyrðis
bættust tvö við.
Rétt fyrir miðnætti var radar
Ross Cleveland orðinn óvirk-
ur vegna ísingar og skipstjór-
inn bað hin skipin að fylgjast
með sér. Kingston Andalusite
sigldi eins nálægt Ross Cleve-
land og hægt var. Skyggni var
nær ekkert en þó rofaði til á
milli og sáust þá ljósin á Ross
Cleveland. Þegar skipin voru
þrjár mílur út af Arnarnesi
sammæltust skipstjórarnir um
að fara nær landi og setti skip-
stjórinn á Ross Cleveland stýr-
ið hart í stjór og vélina á hálfa
ferð. Skipið var orðið þungt
af ísingu og ekkert gerðist.
Var þá sett á fulla ferð og
byrjaði þá skipið að snúast og
lagðist á hliðina og rétti sig
ekki. Í talstöðinni heyrðist í
skipstjóra Ross Cleveland
senda frá sér sín hinstu skila-
boð: We are going over. I am
going. Give my love and the
crews love to the wives and
the families.
Ljósin hurfu skyndilega og
skipstjóri Kingston Andalu-
site setti stýrið hart í bak og á
fulla ferð til að komast að Ross
Cleveland í von um að bjarga
einhverjum skipverjum. Minn-
stu munaði að eins færi fyrir
Kingston Andalusite. Skipið
lagðist á hliðina og virtist ekki
ætla að rétta sig við. Á síðustu
stundu mjakaðist það til baka
og náði skipstjórinn að beina
því upp í vindinn. Ómögulegt
var fyrir Kingston Andalusite
að koma skipverjum af Ross
Cleveland til bjargar, væru þá
einhverjir í sjónum. Enginn
komst lífs af nema Harry
Eddom, en vikið er nánar að
afreki hans á næstu opnu.
Notts County
Togarinn Notts County var
í mynni Ísafjarðardjúps þegar
óveðrið skall á og var búinn
að vera á Íslandsmiðum í
nokkra daga. Skipstjórinn ætl-
aði að halda sjó en fljótlega
bilaði annar radarinn og fékk
hann þá fylgd annarra togara
inn Djúpið. Erfitt var fyrir
skipstjórnarmenn að vita ná-
kvæmlega um staðsetningu
skipanna og var ýmist keyrt á
fullri ferð eða hálfri eða látið
reka. Veðrið magnaðist og um
hádegi byrjaði ísing að hlaðast
á skipið og hreyfingar þess
urðu þyngri. Áhöfninni var
skipað út að höggva þrátt fyrir
bágborinn verkfærakost. Fjór-
ar ísaxir voru um borð og
þurftu skipverjar að notast við
melspírur og hvað eina sem
gat komið að notum til að
höggva ísinn. Um kvöldið
heyrði loftskeytamaðurinn á
Notts County síðasta kallið
frá Ross Cleveland.