Listin að lifa - 01.09.1996, Blaðsíða 14

Hinn heilagi réttur
Nafnið „hinn heilagi réttur“ höfðar til þess tíma, þegar ellilífeyrir
fólks var óskertur. Ellilífeyrisþegar sætta sig ekki lengur við
endalausan hringlandahátt með lífeyri sinn, sem þeir eru búnir að
margborga með vinnu sinni. Þeir vilja og ætla sér að standa fast
saman um réttindi sín, til að ævikvöld þeirra - og hinna sem fylgja
fast á eftir - líði í öryggi og ró.
Undir „hinum heilaga rétti“ verður fjallað um réttindamál og leitast
við að útskýra þær endalausu skerðingar sem ganga yfir þennan
aldurshóp sem eldra fólk á oft mjög erfitt með að átta sig á.
Margrét Thoroddsen
Hugleiðingar um skert réttindi eldri
borgara
Á árunum 1937-1971, eða í 35
ár, greiddu allir 16 ára og eldri sér-
stakt almannatryggingagjald, sem
standa átti undir lífeyrisgreiðslum
í framtíðinni. Árið 1971 var þetta
gjald afnumið en ákveðið að afla
skyldi tekna til almannatrygginga
með almennum sköttum.
Réttindi þeirra, sem eru 67 ára
og eldri, til ellilífeyris voru staðfest
með lögum um almannatrygg-
ingar árið 1946 og voru því skoð-
uð sem heilagur réttur þessa
aldurshóps, sem hann var búinn
að skapa sér til eftirlauna með
greiðslum sínum til þjóðfélagsins
og óraði engan fyrir að við þeim
yrði hróflað.
Raunin varð samt sú, að árið
1992 voru sett lög um að ellilífeyrir
skyldi skertur við ákveðin
tekjumörk, unz hann félli alveg
niður. Þessu var harðlega mótmælt
af félagssamtökum eldri borgara og
varað við því, að ef á annað borð
væri hróflað við þessum lögbundnu
réttindum, yrði auðveldara að taka
stærri og stærri sneið af kökunni,
enda er skerðingin nú orðin 30%,
séu launatekjur hærri en 68.519 á
mánuði.
Mér er minnisstætt að margir á
þessum aldri hlökkuðu til að verða
67 ára og fá þessar viðbótartekjur,
sem þeir gætu annaðhvort lagt
fyrir til elliáranna eða veitt sér
eitthvað umfram það venjulega.
Þeir urðu því fyrir sárum von-
brigðum.
Skattlagning eftirlauna úr
lífeyrissjóðum
mmmmmmmmmmtmmmmmmmmmmmmmmmmms::^.:..
Árum saman hefur verið rætt
um það óréttlæti að þrfskatta
greiðslur lífeyrissjóða. Að vísu
hefur ein skattlagningin verið af-
numin í áföngum, það er skatt-
lagning af iðgjöldum til lífeyris-
sjóða. Það er góðra gjalda vert, en
kemur samt ekki þeim til góða,
sem þegar voru komnir á lífeyris-
aldur. Eftir stendur tvísköttunin,
það er skattur af eftirlaunum og
skerðing á tryggingabótum.
Eftir mikil blaðaskrif og mót-
mæli frá FEB og Landssambandi
aldraðra var í fjárlagafrumvarpi
ársins 1995 ákveðið að draga
mætti 15% frá eftirlaunum úr
lífeyrissjóðum áður en þau yrðu
skattlögð. En sú veisla stóð ekki
lengi, því að í fjárlögum 1996 var
þessi lagagrein máð út með einu
pennastriki, þó að upphaflega væri
gert ráð fyrir að hún stæði í a.m.k.
5 ár.
Aftenging tryggingabóta
wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmtmmsmmttmm:.
Árið 1974 var svohljóðandi
lagagrein bætt inn í lög um al-
mannatryggingar: „Nú verður
breyting á vikukaupi í almennri
verkamannavinnu og skal ráðherra
þá innan 6 mánaða breyta upp-
hæð bóta skv. lögum þessum.“
Þetta hefur skapað lífeyrisþegum
mikið öryggi og held ég að engum
hafi komið til hugar, að þessu yrði
breytt, allavegana ekki til verri
vegar.
Þessi lagagrein hafði verið í gildi
í 21 ár, þegar hún var þurrkuð út
við fjárlagagerð 1995. Þess í stað
verði ákveðið í fjárlögum hvers
árs, hvort eða hve mikið bætur
hækka, líklega eftir fjárhag ríkisins
hverju sinni. Þannig er verið að
gera þá, sem njóta ellilífeyris að
ölmusufólki, sem fær greiðslur skv.
geðþóttaákvörðunum alþingis-
manna.
Niðurlag
wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmt'a::.- .
Eg hef nú rakið nokkur dæmi
um hvernig réttindi eldri borgara
hafa verið fyrir borð borin á