Listin að lifa - 01.09.1996, Blaðsíða 26

Skoðun
stj órnmálamanns
Undir þessum dálki verður leitast við að kryfja til mergjar ýmis pólitísk
mál sem efst eru á baugi hverju sinni.
Fjármálaráðherra ríður á vaðið og fjallar um velferðarþjóðfélagið og
Friðrik Sophusson, lífeyrismál
fjármálaráðherra
Velferðarþjóðfélagið og
lífeyrismál
Vandamál velferðarkerfisins
K^^m^mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmsms&zv:::'..
í efnahagserfiðleikum undan-
farinna ára hafa útgjöld hins opinbera
aukist og skuldir hlaðist upp. Gripið
hefur verið til margvíslegra ráðstafana
til að spara útgjöld til sameiginlegra
þarfa og hamla gegn útgjalda-
aukningunni. Við þessar aðstæður
hefur eitt mikilvægasta markmið
stjórnmálanna verið að verja vel-
ferðarþjóðfélagið. Stundum hafa að-
gerðir stjórnvalda fallið í grýttan
jarðveg og sumum hagsmunaaðilum
hefur jafnvel fundist að verið sé að
gera atlögu að velferðarkerfinu.
Ollum er þó Ijóst, að seint verður allt
gert fyrir alla og þess vegna hlýtur að
vera eðlilegt að leggja áherslu á að
beina fjármagni einkum til þeirra,
sem mest eru þurfandi.
Við, sem viljum tryggja Is-
lendingum traust velferðarkerfi, verð-
um af og til að minna okkur og aðra
á þann árangur sem náðst hefur, enda
er íslenska velferðarkerfið eitt hið
besta í heimi. Til að varðveita
þennan árangur verðum við að
forðast að falla í gryfju sérhagsmuna,
en leitast við að sjá hlutina í víðu
samhengi og sníða okkur stakk eftir
vexti.
Þrátt fyrir aðhald í ríkisfjármálum
er nú gert ráð fyrir því að framlög til
heilbrigðis- og tryggingamála muni
hækka á næsta fjárlagaári. Þannig er
ætlun stjórnvalda að verja hluta af
auknum þjóðartekjum til velferðar-
mála um leið og mikilvægi þess er
undirstrikað að dregið verði úr
vaxtabyrði ríkisins og tekin lán
endurgreidd.
Ahrif tœkniþróunar
Víða í velferðarkerfinu eiga sér stað
ótrúlegar framfarir í kjölfar nýrrar
þekkingar og tækninýjunga. Ný
tækni og betri lyf skila sér í betri
þjónustu. Afleiðingin er sú að
þjónustan takmarkast í minna mæli
af tæknilegum og þekkingarlegum
ástæðum. Veitendur velferðarþjón-
ustu komast hins vegar oftar í þá
aðstöðu að þurfa að neita skjól-
stæðingum um úrlausn mála vegna
þess að hún er talin of kostnaðarsöm,
of áhættusöm eða siðferðislega órétt-
lætanleg.
Þessar aðstæður hafa kallað á
stjórnvaldsaðgerðir og ný vinnubrögð
því að flestir viðurkenna að varanleg
lausn felst ekki í auknum fjár-
veitingum, meiri skuldsetningu
ríkissjóðs né hertri skattheimtu á
heimilin. Til að verja velferðarkerfið
og auðvelda nýjungar verðum við að
laga okkur að hinum fjárhagslegu
takmörkunum og tryggja réttindi
borgaranna með skýrum leikreglum
og ákveðinni verkaskiptingu. Þetta er
óhjákvæmilegt þótt ekki sé það
auðvelt enda erum við að fjalla um líf
og heilsu fólks.
Breytt aldurssamsetning þjóðarinnar
mmmmmmm^mmmmmmmmmmmmmmmammz-^-..
Islenska þjóðin er tiltölulega ung í
samanburði við aðrar þjóðir. Þetta
skýrir m.a. hvers vegna Islendingum
hefur tekist að byggja upp og
viðhalda velferðarkerfi sem er meðal
þeirra bestu í heimi. AJlt bendir hins
vegar til þess að eftir 5-10 ár rnuni
þessi staða breytast þannig að hlutfall
aldraðra hækki umtalsvert hér á
landi.
Með aðhaldi og ráðdeild er leitast
við að fyrirbyggja stórkostlegan
niðurskurð og samdrátt í þjónustu
þegar fram líða stundir. Jafnframt er
mikilvægt að auðvelda þeirri kynslóð
sem nú er á vinnumarkaði að spara
og leggja til hliðar, m.a. í lífeyris-
sjóðakerfmu, svo að hún geti sjálf
staðið undir stærri hluta velferðar-
kerfis framtíðarinnar en ella.
Efnahagsþrengingar
wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmBBSKi-..'
Á árunum 1988 til 1994 gengum
við íslendingar í gegnum erfiðleika-
og stöðnunartímabil með þeim
afleiðingum að við drógumst aftur úr
þeim þjóðum sem við berum okkur
helst saman við. Stjórnvöld brugðust
við þessum aðstæðum með það fyrir
augum fyrst og fremst að styrkja
stöðu íslensks atvinnulífs og freista
þess að verja lífskjör almennings.
Blómlegt atvinnulíf fjölgar störfum
og dregur úr atvinnuleysi. Öflugur
atvinnurekstur er þess vegna forsenda
velferðarkerfis hverrar þjóðar.
Nú þegar atvinnulífið er að rétta
úr kútnum er mikilvægt að tryggja
jafnvægi í ríkisfjármálum og
viðskiptum við útlönd, varðveita
stöðugleika í verðlagsmálum og
grynnka á þeim skuldum sem safnast
hafa upp á undanförnum árum.
Eðlilegt er að velferðarkerfið fái
hlutdeild í aukinni þjóðarframleiðslu.
Stjórnvöld geta haft hér einhver áhrif,
en fyrst og fremst verður það
hlutverk þeirra að sjá til þess að ekki
sé meiru skipt en til skiptanna er. Öll
berum við ábyrgð á að verðbólgan