Frjáls verslun - 01.01.2006, Blaðsíða 85

F R J Á L S V E R S L U N • 1 . T B L . 2 0 0 6 85
L U N D Ú N A P I S T I L L S I G R Ú N A R
ROGER MOORE, ÓMÁLAÐ
MÁLVERK HALLGRÍMS
OG GÓÐGERÐAMÁL
þekkt er á meðal auðugra manna hér í
Bretlandi: að láta gott af sér leiða. Að gefa
til góðgerðasamtaka er rótgróin hefð í
Bretlandi og forráðamenn þeirra íslensku
fyrirtækja sem hér hafa haslað sér völl
hafa örugglega ekki komist hjá að kynnast
henni.
Það er auðvitað hægt að hafa ýmsan
háttinn á. Einn er að tryggja að alltaf séu
ljósmyndarar til staðar til að gera stundina
ódauðlega og láta alla vita af góð- og göf-
ugmennskunni. Önnur leið er að láta sem
minnst fyrir þessu fara, nefna þetta aldrei í
fjölmiðlum og almennt að láta vinstri hönd-
ina ekki vita hvað sú hægri sýslar. Enn
önnur aðferð er að leggja til vinnu í þágu
góðgerðasamtaka - þá þarf velgjörðamað-
urinn ekki að vera neitt auðugur heldur
einungis að hafa tíma og áhuga aflögu.
Hagsmunir gefenda og þiggjenda fara
ekki alltaf saman: gefendurnir eru oft
ekki áfjáðir í auglýsingu, ekki endilega af
hæversku heldur til að kalla ekki yfir sig
flóðbylgju fyrirspurna um frekari styrki.
Þiggjendur vilja oft auglýsa framlagið til að
auglýsa sig.
Eitt af því sem mér hefur þótt athyglis-
verðast að kynnast hér í Englandi er hvað
þessi afstaða, að láta gott af sér leiða, er
útbreidd. „Nobless oblige“ er gamalt hug-
tak yfir að aðallinn/þeir sem betur mega
sín séu skuldbundnir til að láta gott af sér
leiða. Upp úr þessu hefur sprottið heill geiri
góðgerðafélaga - varla til það málefni sem
ekki á sér styrktarfélag.
Samtök þeirra, National Council for
Voluntary Organisations, NCVO, áætla
að í fyrra hafi aðildarfélögunum hlotnast
8,2 milljarðar punda sem samsvarar því
að hvert mannsbarn hafi gefið 170 pund,
um 18 þúsund krónur. Flestir gefenda,
21%, gefa til læknisrannsókna enda eru
nokkur slík félög meðal öflugustu félag-
anna. Stærðarmunur félaganna er mikill:
1,6% af stærstu félögunum fá 60% framlaga
- og já, stór hluti framlaga kemur reyndar
frá ríkinu núorðið.
Gjafmildi sem námsefni Fyrstu kynnin
af góðgerðahugsunarhættinum voru þegar
yngsti sonur minn byrjaði hér 14 ára í
skóla. Í hverri viku var umslag látið ganga í
bekknum og krakkarnir hvattir að gefa eitt-
hvað, þó ekki væri nema 10 pens, í tiltekið
málefni. Þá vikuna kom svo fulltrúi við-
komandi góðgerðafélags og kynnti félagið
með því að tala yfir krökkunum á sal í
hádeginu. Skólinn og félögin höfðu því sam-
starf þannig að félögin fá úthlutað hvert
sinni viku. Einnig tók skólinn þátt í árlegri
tveggja vikna landssöfnun, í styrktarsjóð
hermanna, sem kallast „valmúa-áheitið“,
„poppy-appeal“, - nafnið er í minningu víg-
valla fyrri heimstyrjaldarinnar þar sem val-
múinn. Ef þið hafði einhvern tímann verið
í Englandi og velt fyrir ykkur af hverju allir
væru með pappavalmúa í barminum þá er
þetta skýringin.
Yfir veturinn var haldið bókhald yfir
hvað mikið safnaðist í hverjum bekk og
auðvitað keppni þar um. Mesta sem ég man
að bekkur safnaði var tvö þúsund pund,
um 220 þúsund krónum sem er dálagleg
upphæð. Auk vikulega umslagsins keppt-
ust krakkarnir við annað, þvoðu til dæmis
bíla kennaranna sem þá létu andvirði þvott-
arins renna í sjóð bekkjarins, héldu íþrótta-
samkomur eða „playstation“-samkomur.
Þeir krakkar sem leggja sig fram í söfn-
uninni eru þegar komnir með gott innlegg
á „lífshlaupið“ sitt. Það eru líka margir
krakkar sem taka sér ársfrí eftir stúdents-
próf og vinna þá við fjársöfnun fyrir góð-
gerðafélög eða gera það sama eftir háskóla-
nám. Slík vinna er launuð en reynslan er
víða mikils metin þegar fólk sækir um
vinnu. Sama gildir um mannaráðningar hér
almennt: oft spurt hvort viðkomandi leggi
góðgerðafélögum lið.
Að leggja sitt af mörkum Sumir þeirra
fullorðnu, sem helga svona félögum krafta
sína, hafa uppgötvað að það er skemmti-
legt, gefandi og áhugavert að nýta menntun
og reynslu í öðru umhverfi en það er vant.
Einn kunningi minn er lögfræðingur, sér-
hæfður í fyrirtækjalögum og vann fyrir
stórfyrirtæki fyrir stóran pening. Þegar
hann komst á fimmtugsaldur vildi hann
reyna annað en verndaðan vinnustað vel-
stæðs lögfræðings. Núna sinnir hann stór-
fyrirtækjum tvo daga vikunnar en hina þrjá
vinnur hann fyrir samtök sem leitast við
að efla skilning og áhuga krakka á lýðræði
svo þau verði virkir þegnar. Hann er miklu
sælli og glaðari með lífið en áður.
Mörg fyrirtæki eru tengd góðgerðarfé-
lögum þannig að þau lána starfsfólkið til
félaga í vinnutímanum. Oft eru þetta félög
sem starfa í hverfinu, hjálpa til dæmis
krökkum að lesa - nýlegar tölur sýna að
tólf milljónir fullorðinna eru svo stirðlæsir
að þeir geta ekki lesið af viti. Önnur fyrir-
tæki fella góðmennskuna inn í fyrirtækið.
Troika er til dæmis lítið ráðgjafafyrirtæki
steinsnar frá Piccadilly og hefur sett upp
Troika Foundation, sem ramma um góð-
gerðastarfsemi fyrirtækisins, beint að
heimilislausum, börnum í erfiðleikum og
umönnun krabbameinssjúklinga.
Auðmannalistinn - og listi yfir gjafmilda
Þegar Sunday Times birtir árlegan auð-
mannalista sinn í apríl fylgir listi yfir hverjir
gefa mest í góðgerðamál, auk þess sem
blaðið birtir ítarlegar leiðbeiningar um
hvernig eigi að gefa. Gjafir eru auk þess
skattamál, frádráttarbærar.
Miðað við tekjur var Elton John sá
gjafmildasti á listanum í fyrra, gaf um 12%
eigna sinna. Hann stofnsetti sitt eigið góð-
gerðarfélag 1992 til að sporna við eyðni og
hefur síðan gefið 30 milljónir punda, 3,3
milljarða króna. Málefnið valdi hann því
hann er hommi, sá svo marga félaga sína
veikjast og deyja og fannst hann sjálfur
heppinn að sleppa.
Að sögn kunnugra ver hann um fimmt-
ungi tíma síns í stofnunina. Hann veit vel
að hann þarf lítið að hafa fyrir að safna
miðað við aðra því nafnið hans er mikils
virði: hann safnaði milljón með því að
bjóða upp fötin sín, en hann er líka ólatur
að heimsækja þær stofnanir sem hann
styður og umgangast sjúka og deyjandi.
Annar poppari, gítarleikarinn Eric
Clapton, notar einnig nafnið vel, var 8. á
listanum, gaf um 2% af auði sínum 2004.
Það árið safnaði hann 5,5 milljónum dala í
New York, bauð upp gítarinn sinn og annað
dót fyrir stofnun sem rekur afvötnunar- og
hjálparstöð fyrir eiturlyfja- og drykkjusjúk-
linga - annað dæmi þar sem reynsla gefand-
ans markar styrktarsviðið en hefur einnig
styrkt málefni barna. Potter-skaparinn JK
Rowling hefur látið að því liggja að hún