Ægir - 01.06.2007, Blaðsíða 27

27
Yfirlit yfir stöðu dýptarmælinga vegna sjókortagerðar við Íslands frá 1930-2004. Svæði þar sem skipulegar mælingar hafa farið fram eru blálituð. Grænar og rauðar línur
eru mörk sjókorta.
S J Ó M Æ L I N G A R
kveðið á um að ríki sem eru
aðilar að sáttmálanum vilji
leggja sig eftir samstarfi um
sjómælingar á fjölþjóðlegum
grunni, sem byggi á starfi
IHB, í þeim tilgangi að auð-
velda siglingar og gera þær
öruggari með því að bæta
sjókort og tilheyrandi sjó-
ferðagögn á heimsvísu. Aðild-
arríki IHO eru nú 76.
- Samhæfing starfs sjómæl-
ingastofnana einstakra landa.
- Að stuðla að samræmi í
gerð sjókorta og siglingarita.
- Að hlutast til um að tekn-
ar verði upp áreiðanlegar og
árangursríkar aðferðir í fram-
kvæmd sjómælinga og nýt-
ingu þeirra gagna.
- Að stuðla að þróun vís-
inda á sviði sjómælinga og
tækni sem beitt er í lýsandi
haffræði (e. descriptive ocea-
nography).
Höfin þekja um 70% yfir-
borðs jarðarinnar. Stærstur
hluti hafanna eru djúphafs-
svæði og hryggjasvæði, sam-
tals um ¾ af flatarmáli hafs-
botnsins. Annað eru land-
grunn umhverfis eyjar og
meginlönd. Landgrunn eru
misvíðfem við lönd heimsins,
sums staðar er landgrunnið
mjó ræma en annars staðar
stórir flákar. Landgrunnið við
Ísland er býsna stórt, sérstak-
lega við landið vestanvert.
Að auka öryggi sjófarenda
Íslenska orðið „sjómælingar“
(e. hydrography) er notað yfir
kerfisbundnar mælingar á
sjávardýpi í þeim tilgangi að
kortleggja hafsbotninn. Á
ensku er skilgreining þess eft-
irfarandi: That branch of app-
lied science which deals with
the measurement and desc-
ription of the physical features
of the navigable portion of the
earth’s surface and adjoining
coastal areas, with special
reference to their use for the
purpose of navigation (IHO -
Manual on Hydrography
2005).
Frá siglingafræðilegum
sjónarhóli má segja að sjó-
mælingar séu gerðar til að
tryggja örugga siglingu með
því að staðsetja boða, grunn
og sker. Skip á siglingu at-
hafna sig, á yfirborðinu, efstu
5-10 metrunum miðað við al-
genga djúpristu en mesta
djúprista risaolíuskipa er á
bilinu 30-40 m. Út frá þessum
forsendum má álykta að
„grynningar“ á allt að 40-50 m
dýpi, þurfi að vera þekktar ef
sjómælingar eiga að þjóna til-
gangi sínum.
Sjókortagerð miðar fyrst og
fremst að því að auka öryggi
sjófarenda. Traust það sem
skipstjórnandi leggur á sjó-
kort byggir á þeirri vissu að
dýptarmælingarnar uppfylli
kröfur sem alþjóðasamfélagið
hefur komið sér saman um.
Sjómælingar hófust hér við
land fyrir ríflega 200 árum.
Hið fyrsta eiginlega sjókort,
sem var af Reykjavík, var gef-
ið út 1788. Framan af voru
dýpisupplýsingar á kortum
litlar en með tímanum, og eft-
ir því sem tækni við mælingar
batnaði, urðu þær sífellt meiri
og betri.
Uppfærð í samræmi við nýjar
upplýsingar
Íslendingar komu fyrst að sjó-
mælingum við landið á ár-
unum 1930-1932 en fram að
því höfðu Danir einir sinnt
mælingunum. Frá upphafi
hefur áhersla verið lögð á
mælingar á svæðum umhverf-
is landið þar sem siglingaleið-
ir eru varasamar. Hefur það
haft forgang. Dæmi um slík
svæði eru t.d. í Breiðafirði og
úti fyrir Hornströndum.
Sjókort eru að sjálfsögðu
uppfærð í samræmi við nýjar
upplýsingar á hverjum tíma
en e.t.v. kemur það mörgum
á óvart að enn eru í umferð
sjókort sem byggja á meira en
100 ára gömlum dýptarmæl-
ingum. Dæmi um slíkt er sjó-
kort nr. 73 sem nær frá Glett-
inganesi, sunnan Borgarfjarð-
ar eystri að Hlöðu í Breið-
dalsvík. Kortið var teiknað og
gefið út í Kaupmannahöfn
1944 en dýptarmælingarnar
sem það byggir voru gerðar
1898. Ný útgáfa kortsins er
væntanleg í sumar og er sú
útgáfa byggð á nýjum dýpt-
armælingum frá árunum 2003
og 2004.
(Millifyrirsagnir eru blaðsins).