Ægir - 01.02.2013, Blaðsíða 6
6
R I T S T J Ó R N A R P I S T I L L
Hamast gegn strandveiðum
Í því mikla umróti sem nú á sér stað í þjóðfélaginu þarf að hafa sig all-
an við til að fylgjast með hvað í raun snýr upp eða niður í mörgum mik-
ilvægum málefnum. Verðtryggingin í fyrradag, lífeyrissjóðirnir í gær,
vantraust í dag, fréttir af nýjum stjórnmálaflokki á morgun, eldhús-
dagsumræða næsta dag og ósætti um strandveiðar dregið fram á
fimmtudaginn. Að undanskildu því síðastnefnda fylgir fjöldi blaða-
greina, þétt umfjöllun á öldum ljósvakans í fréttum og dægurþáttum,
ég tala nú ekki um allar þær ræður sem fluttar eru um málefnin á
Alþingi. Allt eiga málefnin þó sameiginlegt þegar þau koma til umfjöll-
unar - ósætti.
Strandveiðar hafa verið stundaðar sl. fjögur ár eða frá júní 2009.
Reynslan af þeim hefur verið afar góð. Fjölmörg sjávarpláss sem voru
að deyja drottni sínum yfir sumarið öðluðust líf aftur. Fiskvinnslan fór
aftur í gang og skólafólkið fékk vinnu aftur. Ungt fólk var ráðið sem
sjómenn á strandveiðibátana undir leiðsögn aðila sem komnir voru af
léttasta skeiði, en kunna vel til verka. Þannig gerði vart við sig vísir að
nýliðun. Brá fólks í áður lífvana sjávarþorpum tók kipp upp á við, höfn-
in öðlaðist líf fyrir forvitnum ferðamönnum sem áttu leið hjá. Enda-
laust rifrildi um kvótakerfið nær týndist, þegar fjöldi óánægðra fékk
kröfu sína um frjálsar handfæraveiðar samþykkta.
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri Landssambands smábátaeigenda, í grein á heimasíðu LS.
Spírallinn vísar að óbreyttu niður á við
Álögurnar sem á okkur eru lagðar og sú óvissa sem okkar atvinnu-
grein þarf að búa við skapar okkur einfaldlega umhverfi þar sem
áherslan er vörn og á niðurskurð í starfsmannahaldi og fjárfestingum.
Ég vildi óska að ég gæti staðið hérna og sagt að allt væri í lagi og við
værum á fullu að horfa á spennandi framtíð, en fyrir okkur, rétt eins
og fyrir svo mörg önnur fyrirtæki í þessari grein vísar spírallinn að
óbreyttu niður á við en ekki upp á við.
Ég spyr einfaldlega; er þetta það sem við viljum, að lunginn úr heilli
atvinnugrein vinni í óvissu, eingöngu fyrir sköttum og gjöldum en ekk-
ert standi eftir til að mæta viðhaldi, vöru- og markaðsþróun eða
óvæntum áföllum. Hvernig í ósköpunum á að vera drifkraftur til fram-
fara ef tengsl milli áhættu og hagnaðar eru ekki til staðar.
Ég er kannski svo barnalegur að ég trúi því að við sem störfum í
sjávarútvegi séum ekki óvinir ríkisins. Ég trúi því að íslensk sjávarút-
vegsfyrirtæki og stjórnvöld geti snúið bökum saman. Stjórnvöld og
sjávarútvegurinn eiga að geta komið saman og spurt sig: Hvernig get-
um við tryggt samkeppnisforskot íslensks sjávarútvegs á sama tíma
og greinin leggur meira til þjóðarbúsins?
Georg Andersen, framkvæmdastjóri Valafells í Ólafsvík, á aðalfundi Samtaka atvinnulífsins
2013.
U M M Æ L I
Öllum atvinnugreinum er nauðsynlegt að endurnýja sín tæki og tól,
framleiðsluaðstöðu, stuðla að nýsköpun - með öðrum orðum að
þróast. Það þarf að minnsta kosti að halda í horfinu en í sam-
keppnisheimi er slíkt að sjálfsögðu ekki nægjanlegt. Byggja verður
upp og sækja fram. Ella dragast menn aftur úr og ekki viljum við
það.
Að sönnu eru þess dæmi að heilar atvinnugreinar hafi farið allt-
of geyst í fjárfestingum; offjárfest og hafi þurft að súpa seyðið af
því. Fjárfestingar þurfa oftar en ekki að byggjast á markmiðum og
áætlunum um framtíðina og í því vandasama verkefni getur mönn-
um orðið hált á svellinu. Væntingar eru óraunhæfar og fjárfesting-
ar eftir því úr takti við raunveruleikann. Þessi vegur er vandratað-
ur. Nærtækt er að nefna ferðaþjónustuna sem dæmi um grein
sem hefur fjárfest verulega en mörg merki eru um að kunni að
ráðast í gríðarlegar fjárfestingar í nánustu framtíð, byggðum á
miklum væntingum og að hluta mikilli uppsveiflu nú um stundir í
fjölda ferðamanna.
Í sjávarútvegi varð mikil fjárfestingarhrina á sínum tíma með
skuttogaravæðingunni og tilkomu hraðfrystihúsanna í byggðarlög-
unum hringinn í kringum landið. Miðað við þá þjóðfélagsumræðu
sem við búum við í dag er fyrirséð að umbylting af þessari stærð-
argráðu og tilheyrandi fjárfesting færi hreint ekki þegjandi og
hljóðalaust í gegn. En varla dytti nokkum heilvita manni í hug að
halda öðru fram í dag en þetta skref hafi á sínum tíma verið mikið
heillaspor fyrir þjóðarbúskapinn.
Illu heilli er með skipulögðum hætti sáð tortryggni þegar kemur
að umræðunni um fjárfestingar. Engu er líkara en ákveðinn hávær
hópur í þjóðfélaginu telji þær allar af hinu illa - skuldir hljóti í öllum
tilvikum að vera merki um óráðssíu og að atvinnurekendur séu
fyrst og fremst að maka eigin krók. Þróun þarf að verða til að hægt
sé að fjölga störfum, bæta þau og að fyrirtæki geti staðið undir
verðmætasköpun sem gerir þeim kleift að greiða hærri laun fyrir
störfin. Allt er þetta í samhengi og verður að mæta því af fullri
hörku þegar reynt er að slíta alla þessa þætti í sundur í
umræðunni.
Sjávarútvegurinn hefur, líkt og flestar aðrar atvinnugreinar, ver-
ið í fjárfestingarlegu frostmarki síðustu ár. Áðurnefndum hópi
sennilegast til nokkurrar gleði en þeim sem fylgjast með greininni
til lítillar ánægju. Lítil sem engin fjárfesting boðar einfaldlega ekki
einu sinni viðhald greinarinnar heldur afturför. Við erum með
mikla og uppsafnaða endurnýjunarþörf í skipastólnum, líkt og
Bjarni Ásmundsson, skipatæknifræðingur, lýsir í viðtali hér í
blaðinu. Það er fjarri því ásættanlegt hversu fá ný skip hafa verið
smíðuð á undanförnum árum, sér í lagi togarar og línubátar. Stöð-
ugt hækkandi meðalaldur skipaflotans boðar ekki að hagkvæm-
ara verði að gera flotann út frá ári til árs, að vinnuaðstaða sjó-
manna fari batnandi, að nýjustu tækni verði við komið né að auð-
velt sé að mæta kröfum um minni mengun af útblæstri fiskiskipa.
Bara svo fátt eitt sé nefnt.
Fyrir þjóðarbúið hlýtur að vera betri kostur að fjárfesting sé jöfn
en safnist ekki upp í stíflur sem bresta með tilheyrandi titringi. Nýj-
ustu kannanir benda til að grunnur hafi ekki enn skapast til þess
að stíflan bresti því spáð er áframhaldandi samdrætti í fjárfestingu
í útgerð. Á þessu þarf að verða breyting. Því fyrr, því betra.
Jóhann Ólafur Halldórsson ritstjóri skrifar
Of lítil fjárfesting boðar afturför