Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 117

Með ugg í brjósti . . .
reiti. Það settist að þar sem því þóknaðist, tók m. a. ræktuð tún undir
umsvif sín án þess að biðja um leyfi. Hér var þannig bæði um röskun og
ógnun að ræða við lifnaðarhætti fólksins sem fyrir bjó, jafnt á hinu andlega
og veraldlega sviði. Þar að auki var hér kominn utanaðkomandi aðili,
erlendur her í friðsömu bændasamfélagi. Þegar svo mikið óveður skellur á,
„hið versta í manna minnum", og hernaðarmannvirki verða fyrir skemmd-
um, er það túlkað í samræmi við jarðveginn sem fyrir hendi er. Refsingin
fyrir að virða bannhelgina að vettugi komin fram. Þeir sem áður fyrirlitu trú
„hinna innfæddu" verða að lokum að beygja sig fyrir duldum öflum
íslenskrar náttúru og framkvæmdum er með öllu hætt. Þannig verða
Islendingar og íslensk viðhorf ofan á er upp er staðið, en hinn útlendi her
bíður lægri hlut. Þessi sögulok eru til þess fallin að styrkja sjálfstraust
hópsins og samkennd almennt. I munnmælunum kemur fram andóf gegn
hersetunni þótt bannhelgin skipti einnig miklu máli í þessu sambandi.
Birtist það í því, að Island (brekkan er tákn landsins) rís upp gegn yfirgangi
herliðsins og fer með sigur af hólmi. Þetta sýnir einnig, að menn eru síður
en svo bugaðir eða vonlausir þótt baráttan gegn innrásarliðinu fari að vísu
fram á vettvangi fantasíunnar eða þjóðsögunnar.
Þegar her kom aftur í hreppinn árið 1951 á hann samkvæmt munnmælun-
um að hafa hróflað við álaga- eða bannbletti á ný. í þetta skipti á svokölluð-
um Grundum fyrir utan Miðsand er þar voru reistar búðir. Afleiðingarnar
létu ekki á sér standa frekar en fyrri daginn. Það gerði ofsarok og mikið tjón
varð á mannvirkjum hersins. A síðari árum fara jafnvel enn sagnir af
álagabrekkunni á Litlasandi. Einn heimildarmanna minna kemst svo að orði
um þetta, en hljóðritunin fór fram 21. júlí 1977:
„ . . . það gerðist fyrir tveimur árum að Islenskir aðalverktakar, sem reka
hluta af olíubirgðastöðinni . . . voru að byggja þarna geysilega mikla leiðslu
ofan úr tönkunum, sem eru í Litlasandslandi, og niður að bryggjunni, sem
að NATO lét byggja þarna á árunum 1966 til 7, eða 6 til 8. Og þeir fóru með
þessa leiðslu neðanvert í svo kallaða Álagabrekku. Það mátti ekki hreyfa við
neinu í þessari brekku því þá skyldi mönnum verða verra af . . . En á sama
tíma og þeir gera þetta, leggja þessa leiðslu, sem er neðanvert í álagabrekk-
unni, þeir lögðu nú ekki að fara í hana, ætluðu að fara í ræturnar á henni, að
þá kom fram allverulegur olíuleki í tönkunum og varð af talsverð mengun.
Og það varð vart olíu í smálæk, sem að er neðanvert í brekkunni þegar að
ekið er niður að Miðsandi, niður Miðsandsbrekkuna. Og þá hafði komið
leki í botninn á einhverjum tönkum eða, ég veit nú ekki hvort maður á að
hafa það í fleirtölu, en allavega einhverjum tanki, útaf svona miklum
þrýstingi, og hafði gefið sig aðeins í botninn. Og þetta kostaði geysilega
mikið fjármagn að grafa þetta upp og laga það, en ég vona að það hafi nú
515