Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 11

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1985, Blaðsíða 11
Eftirmáli við Raunir Werthers uppreisnaranda sem lá í loftinu og átti eftir að brjótast út í stjórnarbylting- unni frönsku tæpum tveim áratugum síðar. í bókinni um Werther unga er einmitt sýnt, hvernig söguhetjan gefur tilfinningasemi sinni lausan tauminn, þannig að leiðir til árekstra við ríkjandi aðstæður og að lokum á rökréttan og sannfærandi hátt til sjálfsmorðs og flótta úr þessum heimi allra heima. Þessi endalok voru að sjálfsögðu ekki litin hýru auga af kirkjulegum yfirvöldum, sem álitu þess háttar framferði höfuðsynd, og raunar höfðu einnig veraldleg yfirvöld sitthvað við það að athuga, ekki síst eftir að æskumenn, sem þóttust standa í sömu sporum og Werther, fóru að taka hann sér til fyrirmyndar og stytta sér aldur. Þetta leiddi jafnvel til þess, að bókin var bönnuð í vissum löndum, því yfirvöldum hefur sjálfsagt þótt það sæmra ungum mönnum að falla í valinn á vígvellinum en í einhverju pukri í stofunni heima hjá sér og það fyrir eigin hendi. En öllum þeim sem þannig létu lífið fyrir aldur fram að hætti Werthers hefur bersýnilega gleymst sú staðreynd að höfundur hans, Johann Wolf- gang Goethe, var sjálfur sprelllifandi og meira að segja á uppleið fremur en hitt og auðsjáanlega ekkert á því að sýna það í verki að hann ætti við sömu harmkvæli að stríða og söguhetja hans. Að vísu gefur hann það í skyn síðar, í sjálfsævisögu sinni, að hann hafi sjálfur verið kominn á fremsta hlunn með að fylgja fordæmi Werthers: „Meðal gripa í álitlegu vopnasafni, sem ég átti í eigu minni, var verðmætur, flugbeittur rýtingur. Eg var vanur að leggja hann við hliðina á rúmi mínu, áður en ég slökkti ljósið og vildi gá að því hvort ég gæti stungið oddinum nokkra þumlunga inn í brjóst mitt. En mér tókst það aldrei og endaði með því að hlæja að sjálfum mér og bægja á brott öllum hugarórum, og ákvað að lifa.“3 En til þess að bægja þessum órum frá að fullu þurfti meira, og þar kom einmitt skáldgáfa Goethes í góðar þarfir, því með Werther má segja að hann hafi skrifað sig frá ástarraunum er stríddu á huga hans. Honum fannst því að vonum skjóta skökku við að bók, sem varð honum að einhverju leyti lífgjafi, skyldi verða öðrum hvatning í öfuga átt. Enda kemur það og lítt heim við góðar og gildar aristótelískar kenningar um þann hugarlétti og útrás sem tragískur skáldskapur á að veita áheyrendum eða lesendum — eða hafði þá Platon þrátt fyrir allt á réttu að standa, þegar hann taldi skáldskapinn skaðlegan og óalandi, með því að hann æsti upp tilfinningar manna í stað þess að sefa þær? Bókin um Werthers raunir gerði meira en að létta tilfinningum af Goethe, hún varð og til þess að afla honum frægðar og veraldargengis og beina lífi hans á brautir sem hlutu að leiða hann frá allri sjálfshyggju og slæpingshætti sem einkenndi söguhetju hans Werther hinn unga. Við stjórnsýslu sína, ritstörf og fræðiiðkanir í Weimar við hirð Karls Agústs hertoga tók hann stefnu í öfuga átt við Werther og varð sýnu langlífari en hann, ekki einungis 409
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.