Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Side 87

með endurteknum verkefnum og gjörðum
og bundu þar með hóp einstaklinga saman
í gegnum aldursflokkun. í gegnum
vcnjufastar aðgerðir. klæðaburð og skraut,
höfðu azteskir unglingar lagast að einu af
þremur kyngervum samfélagsins
(þroskuðum karlmanni, þroskuðum
kvenmanni eða einhle\pingi) (Joyce, 2000,
bls. 474). Hugmyndir sínar urn aðlögun
líkamans sótti Jovce jafnt til Butlers og
Foucaults (Foucaults, 1981).
Lynn Meskell (1996) hefur bent á að
Foucaultískar áherslur í fomleifafræði hafi
efnisgert túlkun fomleifafræðingsins á
líkamanum, einkum þó innan breskra
forsögulegra rannsókna. Hinn einstak-
lingsbundni líkami er innlimaður í hinn
félagslega líkama (e. social body) og
honurn lýst í tengslum við umhverfi eða
byggingar, án tengingar við líkamlega
upplifún eða einstaklingsbundna samsemd.
Meskell tengir hinsegin-kenningu Judithar
Butlers við fyrirbærafræðilegar nálganir
(sem kenndar em við Merleau-Pont\-, 1962
[1945]) og leggurtil að lögð verði ríkari
áhersla á reynslutengda nálgun á líkamann.
því slíkt geti varpað ljósi á efnisgerða
ím\Tid einstaklingsins. Hún skoðaði kosti
þess að greina hina margháttuðu líkams-
gerð einstaklingsins í sögulegu samhengi
innan hins egypska menningarheims
(Meskell, 1999) og í forsögu Kýpverja
(Knapp og Meskell, 1997). Krafa Meskells
um fornleifafræðilega rannsókn á
efnisgerðri ímvnd einstaklingsins hefur
ekki verið vel tekið á alþjóðavettvangi og
telja sumir forsögulegir sagnfræðingar að
þess konarnálgun henti ekki fýnr samfélög
sem ekki eiga sér ritaðar heimildir
(Sorensen, 2000, bls. 55-56). Skilningur
á þeim ferlum sem móta einstaklinginn er
nauðsynlegur, því þeirtengjak\-ngervi og
aldur viö tímatengdar ímyndir, persónu-
leika og félagslega sköpun.
Tími, minni og metafórur
Þrátt fyrir hið eiginlega viðfangsefni
fomleifafræðinnar að mæla samhengi og
tímatal fortíðarinnar, er þaö fý rst nýveriö
sem tekið hefúr verið tillit til félagslegrar
þýðingar tímans (t.d. Murray, 1999).
Tíminn hefúr einnig verið vanræktur sem
hugtak innan mannfræðinnar, vegna
eölislægs ósv'nileika hans en einnig vegna
þess að þeir sem vinna með þjóðlýsingar.
eiga það að til að taka tímann sem
sjálfgefið fyrirbæri og yfirfæra hann
ómeðvitað frá eigin samfélögum vfir á
önnur (Adam, 1994, bls. 503).
Mannfræðingar bám áður fyrr markvisst
tíma nútímasamfélaga (e. modern
societies) saman við tímann í munnmæla-
samfélögum (e. linear), á þeirri forsendu
að tíminn væri línulegur (e. traditional
societies) í þeim fyrmefndu en hringlaga
(e. cyclical) í þeim síðamefndu. Þessari
ályktun var síðar hafnað af mann-
fræðingum sem bentu á að skoða þyrfti
tímann í samhengi hverju sinni, auk þess
sem skoða þyrfti gildi hans með opnum
huga í hveiju samfélagi fy rir sig (Fabian,
1983; Adam. 1990). BarbaraAdam hefúr
til dæmis bent á að ekki sé hægt að greina
tímann í hringlaga og línulega flokka,
hvorki í munnmæla- né nútíma-
samfélögum, heldur ætti að skoða hann
sem ómissandi, taktfastan þátt í
umliggjandi umhverfi (Adam, 1990. bls.
70-76; 87-90). Með öðmm orðum. árs-
tíðirnar ganga ekki afturábak og líf-
fræðilegar einingar yngjast ekki. Adam
leggur álierslu á að öll samfélög hljóti að
mæla tímann með einhveijum hætti og að
hinn iðnvæddi tími hafi hlutgerst vegna