Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Side 90

Fornleifafræði
og lífshlaup
gröfum. hefiir verið notuð til þess að marka
upphaf umskipta eða þröskulda ffá bemsku
til fullorðinsaldurs (Crawford. 2000;
Gowland. 2001). en einnig hvemig efhis-
menning var notuð til þess að kenna
bömum og flytja þannig sértæka vitneskju
milli k\Tislóða (Park, 1998). Joanna Sofaer
Derevenski hefur bent á að hugtakið barn
hafi verið notað í fomleifafræðinni til þess
að rannsaka gerö og samsetningu full-
ordinsaldursins og að þar með hafi
reynslutengdar hliðar bemskunnar verið
vanræktar. Hún kallar eftir nýrri gerð
bamafomleifafræði sem leggur áherslu á
samsemd, reynslu og hlutverk barna
(Derevenski. 2000, bls. 8). LaurieWilkie
leggur einmitt áherslu á þessi atriði í
rannsókn sinni um notkun leikfanga innan
ákveðins hóps bama í þekktu sögulegu
samhengi frá átjándu til tuttugustu aldar.
Wilkie (2000) túlkar áform og revnslu
bamanna í gegnum leik þeirra og kemst
að þeirri niðurstöðu að leikföngin sem
efnismenning geti gefið upplýsingar um
tilfinningu barnanna fyrir samsemd,
heimsmynd. forgangsröðun og félagsleg
samskipti. Wilkie nálgast bömin í gegnum
sögu leikfanganna en ólíklegt er þó að
fomleifafræðingar hafí aðgang að svo
auðgreinanlegum og ríkulegum
gagnagrunni.
Lífshlaupið: tengingaldurs, kyns, tíma
og rýmis
Heilmiklar ffamfarir hafa átt sér staö innan
rannsókna á eiginleikum bemskunnar og
hvemig þeir geta birst efnislega. Aftur á
móti hafa færri fomleifafræðilega tilraunir
verið gerðar til þess að greina önnur stig
lífsins, eins og til dæmis fullorðinsárin og
ellina. Þó hefúr tilkoma þriðju k>Tislóðar
femínista, samhliða aukinni álierslu á
líkamsrannsóknir, leitt til heildrænni
rannsókna en áður á aldri sem hluta af
lífshlaupinu. Tvö dæmi verða reifuð
stuttlega hér.
Rannsókn Lynns Meskells „Aldur, kyn.
stétt, et cetera meðal FomegN'pta"4 styður
kenningu Judithar Butlers um að við
rannsóknir skuli taka tillit til þess sem
liggur á milli hins þekkta og þess sem
greinir það frá liinu óþekkta (Butler, 1993,
bls. 168). Orðatiltækið et cetera stendur
fyrir sambandið á milli þessara atriða og
hvernig þau skapa saman félagslega
samsemd einstaklinga (Meskell, 1999, bls.
105). Meskell einbeitir sérað uppgröfiium
gögnum frá þorpinu Deir el Medina á
tímum Nýja konungsdæmisins (e. New
Kingdom) en þar bjuggu á þeim tíma þeir
verkamenn sem reistu grafhýsi höfðingja
í nærliggjandi Konungadal (e. The Valley
of the Kings). Grafreitir þorpsins eru
staðsettir umhverfís tvær brekkur og bám
heitin eystri og vestri grafreiturinn.
Meskell sýnir fram á að við val á
staðsetningu grafanna néö aldur hins látna
mestu en þar á eftir vom hemaðarlegir
þættir mikilvægastir (Meskell. 1999, bls.
169). Á meðan átjánda konungsættin ríkti
vom mikilvægustu grafliýsin eingöngu
reist í vestari grafreitnum, líklega vegna
þess að vestur var álitið vera hinn heilagi
staður hinna látnu. Grafstæði jafnt
einstaklinga sem hjóna vom í þessum
vestari grafreit, á meðan sá eystri var
notaður til greftmnar bama. unglinga og
einstæðinga, oftast kvenna sem að
líkindum vom fráskildar (Meskell, 1999,
bls. 146).
Aldur hins látna réð jafnframt gerð
greftrunarinnar. Börn voru jörðuð í
kmkkum, körfum, kössum eða kistum,
óháð efnahagslegri stöðu fjölskvldunnar
88