Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.01.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.1. 2015
HEIMURINN
THÁEN
ölfar Letta og Eistlendingaog fylgditháar tóku upp evru í upL
n að breytinginar vekiptanna segja kaupmentt margir óttist vekurte upp ev
ið í öllum Eystrasaltsríkjunumárin. Mikill hagvöxtur hefur versíðustumiðilsins, litas, far gengi gv amla
nun og jafnvel samdráttur ríkihann enn þótt efnahagsleg stöðranir Litog vona mþremur síðustu ár auki
erið að efla enn sambandið við Vesestu skipta að með evrunni sé vus sðinu.ast hvar á evru egja m r-Evrópu.
A
anns umdið var á félagsins í vikunni
bað umyfir J ní Indónesíu til Si
st hafar ár flu
uðlki
r en óðSíðastliðið ár va
di og mrin ár í átökunum í Sýrlan
mhafa fallið,að sögn Sýrlen
alSO R,sem fylgist með mannfH
eiraumB þúr ndi. Að auki uféll
báðumþa ndien v fur
ta yðjuvegum hrtaei
KÚ
HAV
na
höfuðborgi
mótmæla fl
handteknir
Bruguera.N
Barack Ob
Kúbu eftir
stefnt væri
talsmaður utanríkis
fordæmdi handtökur o
síðustu daga, sagði eina
á Kúbu með þessum a
niður í gagnrýnisrödd
Bjartsýni er oft góð en tek-
ur stundum völdin, þannig
var fyrir nær tveim áratug-
um samþykkt verkefnið „Ís-
land án eiturlyfja 2002“.
Óskhyggjan réði en auk
þess hljómaði þetta vel.
Sameinuðu þjóðirnar eru
samtök nær 200 ríkja og
þessi mikli fjöldi veldur því
að oft eru sett fram mark-
mið sem virðast undarlega
óraunsæ. 1961 var sam-
þykkt Addis Ababa-áætlunin
þar sem heitið var að innan
20 ára yrði búið að koma
á „almennri, gjaldfrjálsri
skólaskyldu“ í allri Afríku.
Enn er ekki bú-
ið að ná
markmiðinu.
Ekkert hefur orðið til að lyftajafn mörgu fólki úr fátækteins og mikill og stöðugur
hagvöxtur sem verið hefur í Kína,
fjölmennasta ríki heims, síðustu
áratugina. Kapítalisminn, markaðs-
búskapurinn, viðskiptin, jafnvel
þótt stunduð séu í einræðisríki,
virðast áorka meira en allar góð-
gerðir. En sennilega eru fá dæmi í
sögunni um jafn vel heppnaðar, al-
þjóðlegar aðgerðir til að bæta á
skömmum tíma ástand heimsins og
þær sem kenndar voru við Þúsald-
armarkmiðin (MDG) svonefndu ár-
ið 2000.
Leiðtogar aðildarríkja Samein-
uðu þjóðanna settu sér átta (sumir
segja níu) tiltölulega skýr og af-
mörkuð markmið sem keppa bæri
að fyrir árið 2105, sömdu eins kon-
ar leiðarvísi að bættum kjörum í
fátækum þróunarríkjum.
Þáverandi framkvæmdastjóri SÞ,
Kofi Annan, fékk samþykki um 150
leiðtoga heims á fundi í New York
fyrir þessu mikla þróunarátaki
næstu 15 árin, markmiðin voru al-
mennt orðuð, ekki farið í smáat-
riðin. Síðan var fámennum hópi
sérfræðinga og skipuleggjenda hjá
samtökunum auk liðsmanna frá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum, Efnahags-
og þróunarstofnuninni, OECD, og
Alþjóðabankanum fengið það hlut-
verk að ná einingu um áætlun og
43% fólks í þróunarlöndunum á 1,25
dollara eða minna á dag, hlutfallið
hafði lækkað um helming þegar ár-
ið 2010. Fyrir 25 árum höfðu um
30% íbúa þróunarlandanna ekki að-
gang að góðu drykkjarvatni, 2008
var hlutfallið orðið 15%, þrátt fyrir
mikla mannfjölgun.
Framhald MDG hulið
óvissu
En markmiðin voru sum flóknari
en ella vegna þess að fyrir til-
stuðlan þrýstings frá einstökum að-
ildarríkjum, ríkjahópum og hags-
munahópum var bætt við
hvatningum um að sinna hinu og
þessu sem ef til vill er þarft en
vafasamt að gera það hluta af al-
þjóðlegu átaki af þessu tagi. Er
hugtakið „full atvinna fyrir alla“
endilega gott markmið? Ekki segja
hagfræðingar það. Þeir benda á að
í eðlilegu ástandi, þar sem ekki
ríkir þensla og offramboð á vinnu-
afli, sé oftast um 2% atvinnuleysi
vegna þess að alltaf eru einhverjir
nýhættir, eru á milli starfa. Fyrir-
tæki leggja upp laupana; hver get-
ur tryggt að alltaf bíði allra ný
störf og það strax?
Nú er rætt um framhald
Þúsaldarmarkmiðanna, enn er nóg
eftir af brýnum verkefnum. Vand-
inn er að staða efnahagsmála er
verri en árið 2000, ekki síst í
mörgum ríkum iðnríkjum, óvissan
meiri. Annað sem gæti valdið
áhyggjum er að rekinn er öflugur
áróður gegn því árangursríka
laumuspili sem óneitanlega var
stundað árið 2000.
Nú er krafist að fleiri komi að
ákvörðunum. Vinnuhópur með
fulltrúum 70 ríkja hefur lagt til 212
markmið, þeim hefur verið fækkað
um 43 en í reynd er breytingin lítil,
„gömlu“ markmiðin eru flest orðin
að málsgreinum sem bætt hefur ver-
ið við markmiðin 159 sem eftir eru.
Alls eru nú notuð 4.369 orð til að
lýsa þessum nýju markmiðum en í
markmiðunum frá árinu 2000 dugðu
139 orð. Og að sjálfsögðu eru enn til
staðar einstaklingar og hópar sem
munu ekki baráttulaust sætta sig við
frekari niðurskurð á orðum og
markmiðum sem öll eru svo brýn.
Göfuglyndi
vex en líka
orðabólgan
DREGIÐ HEFUR MJÖG ÚR FÁTÆKT, HLUTFALLSLEGA MUN
FLEIRI HAFA AÐGANG AÐ GÓÐU DRYKKJARVATNI, ÁR-
ANGUR HEFUR NÁÐST Í BARÁTTUNNI VIÐ MALARÍU. NÚ
ER RÆTT UM AÐ FYLGJA EFTIR ÞÚSALDARMARKMIÐUNUM.
Hagvöxtur er mikill og ýmislegt horfir til framfara í Afríku þótt sums staðar sé stríð og ebóla valdi usla. Meirihluti barna
í álfunni lýkur nú grunnskólanámi, æ fleiri hafa aðgang að góðu drykkjarvatni, farsímasambandi og heilsugæslu.
forgangsröðun. Einn SÞ-mann-
anna, Mark Malloch-Brown, sagði
að í reynd hefðu menn nánast lok-
að sig inni í gluggalausu funda-
herbergi og samið.
Annan var lífsreyndur maður og
taldi að sviðsljós fjölmiðla, of mikið
„lýðræði“ og áhersla á að allt væri
stöðugt „uppi á borðinu“, gæti tafið
fyrir samkomulagi. Niðurstaða
hópsins, sem ákvað að miða bæri
ávallt við stöðu mála árið 1990,
varð þessi: Útrýma átti sárri fá-
tækt, tryggja og efla völd kvenna,
draga úr tíðni ungbarnadauða,
bæta heilbrigði mæðra, berjast
gegn alnæmi, malaríu og öðrum
sjúkdómum, tryggja sjálfbærni í
umhverfinu og þróa alþjóðlegt
samstarf um þróunaraðstoð.
Svo fór að lögð var öll áhersla á
fyrsta markmiðið sem hafði þann
mikla kost að það var vel skilgreint,
einfalt og göfugt. Óumdeilt. Mörg
hinna eru enn víðs fjarri. En ótrú-
lega mikið hefur batnað svo um
munar. Milljarðar dollara hafa verið
veittir í áætlunina, framlög hafa
komið frá ríkisstjórnum, alþjóða-
stofnunum og einkaaðilum. Tíðni
malaríutilfella minnkaði um 47% á
árunum 2000-2013 og allt bendir til
þess að hlutfall þeirra jarðarbúa
sem lifðu í sárri fátækt árið 1990,
24%, muni hafa lækkað í 12,2%
nú í árslok. Og árið 1990 lifðu
HLJÓMAR SVO VEL
Atkvæða-
greiðsla
hjá SÞ.
*Mikilvægasta viðfangsefnið í umhverfismálum á 21.öldinni er fátækt. Bjørn Lomborg, danskur tölfræðiprófessor.AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is