Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.01.2015, Síða 16
PMTO-foreldrafærni er með-ferðarúrræði sem með-höndlar hegðunarraskanir
hjá börnum. Úrræðið hefur nýst
bæði í meðferð og forvörnum og
er upprunalega komið frá Oregon
í Bandaríkjunum í kringum 1960.
Rannsóknir hafa sýnt fram á að
PMTO skilar árangri með óyggj-
andi hætti. Fyrir stuttu birtist
grein um árangur úrræðisins hér
á landi í bandarísku fagtímariti,
Family Process. Greinin er sú
fjórða sem birtist í erlendu rit-
rýndu fagtímariti við rannsókn á
árangri úrræðisins hér á landi og
jafnframt sú mikilvægasta. Sam-
kvæmt niðurstöðum dró PMTO
meðferð meira úr aðlögunarvanda
barna á leik- og grunnskólaaldri
en þjónusta sem er almennt veitt
þessum hópi í sveitarfélögum
landsins.
Margrét Sigmarsdóttir, Anna
María Frímannsdóttir og Edda
Vikar Guðmundsdóttir, sálfræð-
ingar, kalla sig stundum skytt-
urnar þrjár en þær standa að
miðstöð PMTO-foreldrafærni hér
á landi og sjá um innleiðingu úr-
ræðisins. Einingin tilheyrir
Barnaverndarstofu í dag.
PMTO-foreldrafærni gengur út
á það að foreldrar fá ákveðin
verkfæri í hendurnar samkvæmt
áætlun meðferðarinnar. Þeir fá
einnig þjálfun að beita þessum
verkfærum til að draga úr og
auka góða aðlögun barna sinna.
PMTO býður upp á einstaklings-
meðferð og hópameðferð en um
1.500 foreldrar hafa fengið þjón-
ustu hjá PMTO á Íslandi. „Verk-
færin nota foreldrar til að bæta
aðlögun barna sinna, til dæmis
með því að gefa skýr fyrirmæli.
Skoðaðar eru leiðir til að hvetja
börnin og efla sjálfstraust þeirra,
kenna þeim að hafa stjórn á til-
finningum sínum og fleira,“ segir
Anna Margrét. „Foreldrar fá að-
stoð við að aðlaga verkfærin að
sínu barni miðað við aldur barns-
ins og fleira.“
Skilar fjárhagslegum
sparnaði
„Það er staðfest að úrræðið sýni
árangur hér á landi. Ástæðan
fyrir því er sú að rannsóknin
sem greinin fjallar um sýnir að
hópurinn verður ekki bara betri
eftir meðferð heldur verður hann
einnig betri í samanburði við hina
sem fá aðra þjónustu sem al-
mennt er veitt í sveitarfélögum.
Við getum með góðri samvisku
sagt að það sé eðlilegt að nota
skattpeninga almennings í að
mennta PMTO meðferðaraðila til
að meðhöndla hegðunarraskanir,“
segir Margrét Sigmarsdóttir.
„Hér höfum við aðferð sem búið
er að rannsaka og prófa. Nið-
urstöður sýna fram á árangur
með óyggjandi hætti.“
Margrét segir að til lengri
tíma skili meðferðin hagnaði inn í
kerfið. „Í Danmörku var gerð
kostnaðaráætlun og hvernig
PMTO gæti skilað fjárhagslegum
sparnaði til lengri tíma fyrir
hvert barn sem var meðhöndlað.
Í ljós kom, miðað við þeirra töl-
ur, að sparnaður nam 4,4 millj-
ónum.“
Oft úrræðaleysi
eftir greiningar
Stöllurnar segja mikilvægt að
grípa inn í snemma þegar börn
byrja að sýna hegðunarvanda.
PMTO hentar vel fyrir börn á
aldrinum þriggja til 12 ára.
Ákveðin vitundarvakning hafi ver-
ið að eiga sér stað undanfarið
hvað það varðar. „Upp að 12 ára
aldri skilar úrræðið mestum ár-
angri frekar fljótt en meðferðin
skilar einnig árangri fyrir ung-
linga og er upphaflega þróuð fyr-
ir þann hóp. Víða í heiminum er
þó miðað við úrræðið fyrir börn
á aldrinum 3-12 ára,“ segir Anna
María. „Mikilvægt er að úrræðið
sé til staðar fyrir alla foreldra á
landinu, börn með hegðunarrask-
anir eru oft send í greiningar til
fagaðila og að henni lokinni eru
oft fá úrræði til staðar til að fást
við erfiðleikana með markvissum
hætti,“ segir hún.
„Það tekur langan tíma að
gera eitthvað eftir greiningu og
oft eru langir biðlistar eftir hvers
kyns aðstoð,“ segir Edda Vikar.
„Meðferðin hefur sýnt að það
dragi verulega úr hegðunarrösk-
unum hjá börnum, einnig hjá
þeim sem hafa fengið einhvers
konar greiningu á borð við at-
hyglisbrest, ofvirkni, ADHD eða
því um líkt. En með PMTO hafi
einkennin minnkað mjög mikið þó
það sé alls ekki í öllum til-
fellum,“ segir Margrét.
Nýtist öllum uppalendum
Verkfæri PMTO nýtast ekki að-
eins þeim sem eiga börn með
hegðunarraskanir heldur einnig
fyrir alla uppalendur. „Þetta
snýst um að gefa skýr fyrirmæli
og í stað þess að einblína á það
sem börnin eiga ekki að gera,
einblína þá á það sem þau eiga
að gera, t.d. „notum inniröddina“,
„hafðu hendurnar þínar hjá þér“
í stað þess að segja „ekki öskra!“
eða „ekki pota svona í bróður
þinn!“ Svo er einnig mikilvægt að
gefa jákvæðri hegðun gaum og
sýna barninu að þú hafir tekið
eftir því þegar það gerði rétt.
Með því móti má kenna nýja og
flókna hegðun. Mikilvægt er að
setja mörk með sanngjörnum
hætti – það dregur úr erfiðri
hegðun og eflir sjálfsstjórn. Nú
þurfa samskiptin að vera virk og
leysa þarf úr ágreiningi jöfnum
höndum, samhliða markvissu eft-
irliti og tilfinningastjórnun,“ segir
Margrét. „Þetta verður aðeins
snúnara þegar þú ert með barn
með hegðunarraskanir, þá reynir
á úthald við að nota verkfærin
og þá kemur meðferðin sterk inn
til að þjálfa foreldra,“ segir Edda
Vikar.
PMTO barst fyrst til Íslands í
kringum aldarmótin 2000 og var
tekið upp í Hafnarfirði. Í dag
hefur PMTO verið innleitt víða
um land og miðstöð PMTO-
foreldrafærni stendur að þjálfun
meðferðaraðila og sér um stuðn-
ing og eftirlit. „Þetta hefur verið
ótrúlega skemmtilegt en mikil
áskorun líka. Við höfum unnið
með kerfinu að breytingum og
viljum fá fagfólk til að hverfa frá
skyndilausnum og notast við úr-
ræði sem er sannreynt og skilar
árangri. Það verður að vera
markviss hugsun þegar kemur að
úrræðum,“ segir Margrét. „For-
eldrar taka þessu vel en það hef-
ur verið snúnara að breyta við-
horfum hjá fagfólki, breyta
vinnulagi, skipulagi og innra
skipulagi á stofnunum, það er
áskorun,“ segir Edda Vikar.
UM 1.500 FORELDRAR HAFA NÝTT SÉR ÞJÓNUSTU PMTO HÉR Á LANDI
Meðferð sem skilar árangri
SKÖMMU FYRIR ÁRAMÓT BIRTIST GREIN Í BANDARÍSKU FAGTÍMARITI SEM SÝNIR FRAM Á ÁRANGUR AF MEÐFERÐ FYRIR BÖRN MEÐ HEGÐUNARVANDA
SEM KALLAST PARENT MANAGEMENT TRAINING OREGON AÐFERÐ EÐA PMTO. NIÐURSTÖÐUR RANNSÓKNARINNAR ERU MIKIÐ GLEÐIEFNI OG GEFA
TILEFNI TIL AÐ INNLEIÐA MEÐFERÐINA ENN FREKAR HÉR Á LANDI SEGJA SÁLFRÆÐINGAR SEM UNNIÐ HAFA MEÐ PMTO.
Gunnþórunn Jónsdóttir gunnthorunn@mbl.is
„Upp að 12 ára aldri skilar úrræðið mestum árangri frekar fljótt en með-
ferðin skilar einnig árangri fyrir unglinga,“ segir Anna María.
Morgunblaðið/Ómar
*Við höfumunnið meðkerfinu að breyt-
ingum og viljum fá
fagfólk til að
hverfa frá skyndi-
lausnum og notast
við úrræði sem er
sannreynt og skilar
árangri.
Anna María Frímannsdóttir, Edda Vikar Guðmundsdóttir og Margrét Sigmarsdóttir standa að miðstöð PMTO -foreldrafærni hér á landi. Myndin sem sést í glugg-
anum er af glaðlegri stúlku í regnbogakjól og hefur hún mikla þýðingu fyrir PMTO á Íslandi en myndina teiknaði dóttir Margrétar, Hera, fyrir nokkrum árum.
Morgunblaðið/Kristinn
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.1. 2015
Fjölskyldan ...að ef þú reynir að þylja upp allt stafrófið án þess aðhreyfa hvorki munn né tungu, þá hljóma allir stafirnir
nánast eins? Prófaðu það!
Vissir þú...