Morgunblaðið - 19.06.2015, Blaðsíða 38

38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚNÍ 2015
Þrjár sýningar verða opnaðar á Kjar-
valsstöðum í dag, föstudag, klukkan
17. Þetta eru sýningarnar Júlíana
Sveinsdóttir og Ruth Smith: Tvær
sterkar, Veflistaverk Júlíönu Sveins-
dóttur og Anni Albers: Lóðrétt / lá-
rétt og sýning á verkum eftir Jó-
hannes Kjarval sem nefnist Út á
spássíuna. Tvær sýninganna, Tvær
sterkar og Lóðrétt / lárétt, eru
haldnar í tilefni af því að öld er liðin
frá því konur fengu kosningarétt hér.
Tvær sterkar
Á sýningunni Tvær sterkar gefur
að líta verk eftir Júlíönu Sveins-
dóttur (1889-1966) og hinnar fær-
eysku Ruth Smith (1913-1958). Lista-
konurnar eiga margt sameiginlegt.
Báðar fæddust á vindbörðum eyjum í
Norður-Atlantshafinu, Júlíana á
Heimaey og Smith á Suðurey í Fær-
eyjum. Leiðir beggja lágu á Lista-
akademíið í Kaupmannahöfn en þær
voru meðal fyrstu kvenna heimaland-
anna sem gerðu myndlist að ævi-
starfi. Einsemd einangraðra sam-
félaga birtist í verkum þeirra frá
heimahögunum, sem urðu þeim að
yrkisefni allan starfsferilinn. Ekki
síst hin sterku öfl hafsins og náttúran
sem þær túlkuðu með mikilli næmi
fyrir litum og birtu. Sýningin gefur
yfirlit yfir feril beggja sem landslags-
málara, en þær lögðu einnig rækt við
gerð mannamynda. Sýningarstjóri er
Hrafnhildur Schram.
Lóðrétt / lárétt
Samhliða starfi sínu sem málari
átti Júlíana Sveinsdóttir farsælan og
athyglisverðan feril sem listvefari og
fjallar sýningin um þann hluta ferils
hennar. Hér eru veflistaverk hennar
sýnd ásamt verkum þýska Bauhaus-
vefarans og myndlistarmannsins
Anni Albers (1899-1994) en hún er al-
mennt talin einn áhrifamesti vef-
listamaður síðustu aldar. Báðar byrj-
uðu fyrir tilviljun að vefa og í stað
þess að nota hefðbundna tækni fóru
þær eigin leiðir og voru óhræddar við
að gera tilraunir með óhefðbundin
efni. Sýningarstjóri er Ingibjörg
Jónsdóttir og meðsýningarstjóri Sig-
ríður Guðjónsdóttir.
Óstöðvandi sköpunarþrá
Á sýningunni Út á spássíuna –
texti og pár í list Kjarvals er horft til
þeirrar þekktu áráttu Jóhannesar S.
Kjarval (1885-1972) að varðveita allt
og ekkert, skrifa og teikna á hvað-
eina sem hönd á festi. Ótrúlega
margt slíkt hefur varðveist og á sýn-
ingunni er grafið niður í þennan
einkaheim Kjarvals og fjöldi teikn-
inga og ýmis skrif dregin fram þar
sem hann samþættir texta og teikn-
ingu. Mörg verkanna eru nánast
sjálfsprottin og óreiðukennd, þau
spegla óstöðvandi sköpunarþrá og
kvikan huga listamannsins. Sum
þeirra draga fram dekkri hlið en þá
sem flestir þekkja en hér má einnig
sjá uppköst að bréfum sem gefa vís-
bendingu um fjölbreytt og falleg
sambönd hans við fólk. Sýningar-
stjórar eru Æsa Sigurjónsdóttir og
Kristín Guðnadóttir.
Sterkar konur, vefnaður og pár
 Sýning með verkum eftir Júlíönu Sveinsdóttur og hina færeysku Ruth Smith opnuð á Kjarvals-
stöðum  Einnig sýnd verk eftir Bauhaus-vefarann Annie Albers og textar og pár eftir Kjarval
Sterk sýn Sjálfsmynd eftir Júlíönu Sveinsdóttur frá árinu 1925. Júlíana ólst
upp í Vestmanaeyjum og málaði bæði landslagsmyndir og portrett.
Öflug Sjálfsmynd eftir Ruth Smith frá 1941. Smith lést hálffimmtug að aldri
en skildi eftir sig tilkomumikil verk og djúp spor í færeysku listalífi.
Vefnaður Röggvateppi eftir Júlíönu
Sveinsdóttur frá 1965 til 1966. Pár Á Kjarvalssýningunni má sjá verk þar sem orð og riss vindast saman.
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Hvað er svona merkilegt við það? er
yfirskrift sýningar sem opnuð verður
í Bogasal Þjóðminjasafnsins í dag.
Sýningin er framlag Þjóðminjasafns-
ins á aldarafmæli kosningaréttar ís-
lenskra kvenna og stendur út árið.
„Tímamót gefa tilefni til þess að
staldra við og velta fyrir sér stöðu
mála, hvað hafi áunnist og hvert sé
stefnt,“ segir Margrét Hallgríms-
dóttir þjóðminjavörður, en á sýning-
unni er sjónum beint að aðstæðum og
störfum kvenna í 100 ár.
„Við höfum nýtt heimildir úr Ljós-
myndasafni Íslands, sem er innan vé-
banda Þjóðminjasafnsins, og heim-
ildir sem felast í þeim safnkosti sem
Þjóðminjasafnið varðveitir. Í
tengslum við sýningar á vegum Þjóð-
minjasafnsins þarf alltaf að eiga sér
stað töluverð rannsóknar- og hönn-
unarvinna, af því sýningar í safni eru
þess eðlis að þær fela alltaf í sér miðl-
un og árangur þess faglega starfs
sem safnið stendur fyrir sem er fólgið
í söfnun, rannsóknum og miðlun á
þeim heimildum sem menningararf-
urinn felur í sér.“
Glaðlegur tónn sleginn
Að sögn Margrétar beinir sýningin
sjónum jafnt að hvunndagskonum og
afrekskonum sem látið hafa til sín
taka. „Á sýningunni er m.a. skyggnst
inn í líf kvenna sem eru fulltrúar
þeirra sem stigið hafa fram í störfum
sem áður voru aðeins unnin af körl-
um; kvenna sem hafa unnið afrek á
sviði stjórnmála, í embættisstörfum
eða á sviði lista og íþrótta,“ segir
Margrét og tekur fram að á sýning-
unni sé sleginn glaðlegur tónn og
margvíslegum árangri fagnað.
„Konur hafa látið verkin tala og
mikið hefur áunnist í baráttunni fyrir
jöfnum rétti kynjanna, en samkvæmt
alþjóðlegum mælikvörðum er Ísland í
fremstu röð hvað varðar stöðu
kvenna. Það er vel, en auðvitað er enn
verk að vinna og vegferðin heldur
áfram,“ segir Margrét og tekur fram
að markmið sýningarinnar sé ekki að
koma með tiltekna skoðun eða nið-
urstöðu heldur fremur að velta upp
spurningum hvað hafi áunnist á sl.
100 árum og hvert sé stefnt. Það er
hlutverk safna að vera vettvangur
íhugunar og vekja þannig til umhugs-
unar um hvað eina og ekki síst mann-
réttindi almennt.
„Þegar spurt er hvað sé svona
merkilegt við það að konur hafi feng-
ið kosningarétt og við séum að ná ár-
angri í jafnréttismálum og þar með í
mannréttindamálum þá finnst mér
svarið felast í auknum lífsgæðum fyr-
ir alla. Spurningin er hvort aukið
jafnrétti sé leiðin til að bæta líf okkar
allra,“ segir Margrét og tekur að lok-
um fram að sýningin kallist með
skemmtilegum hætti á við grunnsýn-
ingu safnsins sem fjallar um sögu Ís-
lands frá upphafi. „Þar er stiklað á
öldum meðan stiklað er á áratugum í
nýju sýningunni þar sem saga jafn-
réttisbaráttu kvenna er sett í sam-
hengi við menningarsöguna al-
mennt.“
Morgunblaðið/Golli
Á sýningunni „Konur hafa látið verkin tala,“ segir Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður.
 Hvað er svona
merkilegt við það?
í Þjóðminjasafninu
Hvað hefur áunnist á hundrað árum?