Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.2009, Blaðsíða 11

HREMMINGAR YFIRVOFANDI
miðvikudagur 7. janúar 2009 11Neytendur
að fólki meira til fasteignakaupa. Há-
marks lánsupphæð Íbúðalánasjóðs
hækkaði úr 18 í 20 milljónir auk þess
sem brunabótaviðmið lánveitinga
Íbúðalánasjóðs var afnumið og mið-
að við 80 prósent af kaupverði eignar.
Þetta var gert til að blása lífi í frosinn
fasteignamarkað.
Alþýðusamband Íslands sá
ástæðu til að fagna þessum aðgerð-
um sem miðuðu að því að auðvelda
fólki aðgang að lánsfé. „Í tillögum
ríkisstjórnarinnar sem kynntar voru
í dag er verið að bregðast við ýmsum
af þeim atriðum sem Alþýðusam-
bandið hefur lagt áherslu á í sínum
málflutningi að undanförnu,“ sagði í
tilkynningu frá ASÍ.
Ljóst er að þeir sem nýttu sér
þetta hafa orðið fyrir gríðarlegum
fjárhagsskaða sem enn sér ekki fyrir
endann á.
Lækka raunvexti
Lilja segir að því miður geti marg-
ir ósköp lítið gert annað en að fylgja
straumnum. Sumir húsnæðiseigend-
ur hafi þó gripið til þess ráðs að leigja
út herbergi eða hluta íbúðar sinnar.
Þó sé ekki víst að allir eigi þess kost.
Þá séu alltaf einhverjir sem þurfi að
stækka við sig og þá séu skipti stund-
um möguleg. Fáir kostir séu aðrir í
stöðunni.
Hún segir að þær aðgerðir sem
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmála-
ráðherra kynnti fyrir jól hjálpi aðeins
þeim sem þegar eru komnir í vanskil.
Margir stefni í vandræði en fái ekki
hjálp fyrr en þeir lendi í vanskilum.
Svo því sé til haga haldið miðuðu
aðgerðir félagsmálaráðherra meðal
annars að því að minnka greiðslu-
byrði lána, til dæmis með lengingu
þeirra.
Lilja hefur ráð við því hvern-
ig stjórnvöld gætu gripið inn í. „Það
sem myndi hjálpa væri að lækka
raunvexti á húsnæðislánum. Þeir
eru nú á bilinu fjögur til sjö prósent
en hafa víða lækkað erlendis. Sums
staðar eru þeir á bilinu 0 til 2 pró-
sent. Hvert prósentustig þýðir um tíu
þúsund króna lækkun greiðslubyrð-
ar á milljón króna láni,“ segir hún og
bætir við að ef raunvextir yrðu lækk-
aðir niður í 2 prósent gæti það hjálp-
að þeim mikið sem eiga í greiðsluerf-
iðleikum.
Jafnari skuldabyrði
Þá vill Lilja að verðtryggingin verði
endurskoðuð, ekki sé rétt að öll
áhætta sé hjá lántakendum. Slíkt
þekkist nánast hvergi annars stað-
ar á Vesturlöndum. Það er ekki rétt-
látt að svona þungar byrðar séu lagð-
ar á þær ungu kynslóðir sem nú eru
veðsettar í botn vegna fasteignalána.
„Hér þyrfti að stefna að því að hanna
aðgerðir þannig að skuldabyrði fólks
falli ekki bara á eitt æviskeið, heldur
dreifist yfir lengra tímabil. Hjá Evr-
ópusambandinu er í gangi stefna
sem heitir „Life Cycle Approach“
sem miðar að því að jafna skulda-
byrðina þannig að fólk þurfi ekki að
vera yfirskuldsett á einu æviskeiði
lífsins,“ segir hún að lokum.
Bið er betri en bráðræði
Sigurður Helgi Guðjónsson, formað-
ur Húseigendafélagsins, segir að
húseigendur séu flestir ekki í teljandi
vandræðum í dag. Yfirvofandi séu
hins vegar miklar hremmingar. „Mín
tilfinning er sú að í sumar og í haust
lendi margir í miklum vandræðum,“
segir hann og bætir við: „Hver og
einn verður að meta sínar aðstæður.
Það er ekki hægt að ráðleggja öllum
á einu bretti. Allir kostirnir í stöðunni
eru vondir en það mætti kannski
hvetja fólk til að kaupa sér tíma með
því að sjá hvað setur,“ segir hann og
bætir við að fólk eigi ekki að rjúka til
og freista þess að selja eða hætta að
borga nema að vel ígrunduðu máli.
„Bið er betri en bráðræði.“
Fólki ráðlagt að reyna að selja
Sigurður Helgi guðjónsson, formaður
Húseigendafélagsins, hvetur fólk til að
reyna að kaupa sér tíma og sjá hvað
setur.
MYND KristiNN MagNússoN
Skuld
23 milljónir
Virði
19 milljónir
Staðan í janúar 2010íbúð keypt í janúar 2008
Skuld
18 milljónir
Virði
22,5 milljónir
mánudagur 8. desember 200810
Neytendur
Dísilolía
el
d
sn
ey
t
i Sundagörðum verð á lítra 138,8 kr. verð á lítra 166,4 kr.
Búðakór verð á lítra 137,2 kr. verð á lítra 164,9 kr.
Kleppsvegi verð á lítra 143,1 kr. verð á lítra 173,9 kr.
bensín
Miklubraut suður verð á lítra 137,1 kr. verð á lítra 164,8 kr.
Starengi verð á lítra 135,2 kr. verð á lítra 161,4 kr.
Vatnagörðum verð á lítra 137,2 kr. verð á lítra 164,9 kr.
Ægisíðu verð á lítra 138,8 kr. verð á lítra 166,5 kr.
umsjón: baldur guðmundsson, baldur@dv.is / neytendur@dv.is
Sigurður Helgi Guðjónsson
bankarnir leiddu
fólk til slátrunar
„Það er í sjálfu sér ekki hægt að
hrekja þessa útreikninga. Það er
alveg ljóst að Íbúðalánasjóður
og fleiri stofnanir munu lenda í
miklum kröggum, ef ekki hrynja, ef
fólk hættir unnvörpum að borga,“
segir Sigurður Helgi Guðjónsson,
formaður Húseigendafélagsins, um
þær háværu raddir að fólk hyggist
einfaldlega hætta að borga af lánum
sínum.
Mikið verðfall fram undan
DV sagði frá því í síðustu viku að
það gæti einfaldlega borgað sig
að hætta að greiða af innlendum
húsnæðislánum. Seðlabankinn
spáir því að húsnæðisverð muni að
raunvirði lækka um 47 prósent á
tímabilinu 2007 til 2011. Bankinn
spáir því einnig að verðbólga eigi
eftir að ná nýjum hæðum sem þýðir
að verðbætur munu enn aukast. Það
þýðir að greiðslubyrði muni hækka
enn frekar og að þeir sem séu nú
þegar við efri mörk í greiðslugetu,
gætu beinlínis hagnast á því að gefast
upp á afborgunum strax. Um eitt ár
tekur að gera fjárnám í eignum fólks
en á þeim tíma gæti fólk lagt fyrir
peninga til að búa sig undir að herja
á leigumarkað.
Fólk hugsi um eigin hag
Sigurður Helgi segist helst ekki
vilja hugsa þá hugsun til enda, ef
fólk myndi í stórum stíl hætta að
borga af húsnæðislánum. Það gæti
riðið Íbúðalánasjóði að fullu. Hann
viðurkennir þó að hver og einn þurfi
fyrst og fremst að hugsa um eigin
hag. „Hver er sjálfum sér næstur í
þessu eins og öðru. Ef menn geta
ekki greitt verða þeir auðvitað að
velja skynsamlegustu leiðina, sama
hvaða áhrif hún hefur,“ segir hann.
Spá í að flytja
Guðmundur Ólafsson hagfræð-
ingur sagði við DV fyrir helgi að
það væri beinlínis fráleitt að halda
áfram að borga af húsnæðilánun-
um. Sigurður segist hafa orðið þess
var að félagsmenn í Húseigenda-
félaginu velti þessu mikið fyrir sér,
en í félaginu eru um átta þúsund
manns. „Menn eru með hugann við
sína fjárhagslegu framtíð. Því miður
sjá menn ekkert nema svartnættið
fram undan, margir hafa enga leið
til að takast á við auknar afborgan-
ir. Fæstir eru komnir í þá aðstöðu
nú en menn sjá fram á að svo muni
fara. Þess háttar vangaveltum fylgir
auðvitað mikill kvíði,“ segir Sigurð-
ur. Hann segir marga velta því fyrir
sér að flytja til útlanda eða jafnvel út
á land.
Aðspurður hvort hann eigi ráð
handa fólki segir hann: „Það er ekki
gott að ráðleggja fólki þegar kostirn-
ir eru svona þröngir. Ég verð bara að
vona að þetta reddist, það eru einu
huggunarorðin sem ég hef.“
Eins og lömb til slátrunar
Sigurður er á þeirri skoðun að bank-
arnir hafi brugðist. Þeir hafi haft all-
ar forsendur og upplýsingar til að
hafa vit fyrir fólki. Þess í stað hafi
þeir leitt fólk eins og lömb til slátr-
unar með því að bjóða 80 til 100 pró-
sent lán í stórum stíl. „Það máttu all-
ir sjá að þetta var blaðra sem myndi
springa. Ég hef varað við þessu í fjöl-
miðlum í mörg ár en hef ávallt ver-
ið álitinn vitleysingur og talað fyrir
daufum eyrum,“ segir Sigurður sem
gagnrýnir sérstaklega greiningar-
deildir bankanna. „Greiningadeild-
irnar voru ekki vísindalegar deildir
eins og fólki var talið trú um. Þetta
voru áróðursapparöt sem ginntu
fólk áfram. Ekkert hefur ræst enda
voru þær ekki að spá, heldur fluttu
bara auglýsingar fyrir bankana.
Hvers vegna ættum við að treysta
þessum deildum nú, þótt þær syngi
annan söng núna? Þetta er allt sama
fólkið,“ segir hann ákveðinn.
Hann undrast einnig fasteigna-
sala sem hafi hjálpað til við að blása
bóluna. „Þetta var einhver sjálfseyð-
ingarhvöt, því auðvitað kemur skell-
urinn einna fyrst við þá,“ segir hann
að lokum.
MataVÆlaVerð lÆKKi Verulega
„Talið er að matvælaverð lækki veru-
lega með inngöngu Íslands í ESB.“
Þetta er á meðal þess sem stjórn
Neytendasamtakanna segir í ályktun
sem ítrekuð er á heimasíðu þeirra, ns.
is. Þar segir að hagsmunir neytenda
skuli vera hafðir að leiðarljósi við
uppbyggingu íslensks samfélags um
leið og björgunaraðgerðum lýkur.
Samtökin vilja að látið verði á það
reyna með aðildarviðræðum hvort
hægt sé að ná viðunandi samning-
um um inngöngu í Evrópusamband-
ið. „Hagsmunir neytenda í þessu máli
eru það miklir að þetta mál verður að
setja í forgang með aðildarumsókn,“
segir í yfirlýsingunni.
Þar segir einnig að krónan hafi
dugað þjóðarbúinu illa og því sé eðli-
legt að skoða strax hvort eigi að taka
upp annan gjaldmiðil, til að freista
þess að hér verði stöðugleiki í efna-
hagslífinu.
Í yfirlýsingunni er minnt á að við
fengjum öruggari aðgang að okkar
mikilvægasta viðskiptasvæði, veru-
lega væri dregið úr gengisáhættu,
tollar í viðskiptum við önnur ESB-
lönd myndu falla niður sem myndi
skila sér í lægra vöruverði. Samkeppni
myndi aukast á nánast öllum sviðum
og vöruúrval yrði meira. Þá segir að
verðbólga myndi minnka og verð-
trygging fjárskuldbindinga færi niður
á það stig sem hún er í Evrópu.
„Nauðsynlegt er að fá úr því skor-
ið sem fyrst hvaða hag íslenska þjóðin
muni hafa af aðild að ESB. Það verð-
ur aðeins gert með aðildarumsókn og
samningum,“ segir enn fremur.
baldur@dv.is
NaMMilauS
KaSSi
„Í dagvöruverslunum skal leit-
ast við að ekkert sælgæti, flögur,
gos eða þvíumlíkt sé nærri kassa
og að minnsta kosti sé tryggt að
einn kassi sé laus við slíkar vörur
í verslunum þar sem eru fleiri en
tveir kassar,“ segir meðal annars
í drögum að leiðbeiningum um
neytendavernd barna sem um-
boðsmaður barna og talsmað-
ur neytenda hafa nú lagt fram
til umsagnar. Í þeim er auk þess
mælst til þess að auðvelt sé fyrir
fólk með börn að ganga í gegnum
verslun og sneiða hjá matvælum
sem höfða sérstaklega til barna
en hafa hátt innihald sykurs,
salts, fitu eða transfitu – einkum
að þau séu ekki höfð í augnhæð
barna,“ segir meðal annars. Drög-
in má sjá á talsmadur.is.
Átt rétt Á
ógallaðri
Vöru
Neytandi á ótvíræðan rétt á
ógallaðri vöru. Reynist vara göll-
uð á hann rétt á endurgreiðslu
eða skaðabótum. Þetta segir
á heimasíðu talsmanns neyt-
enda, talsmadur.is. Þar má meðal
annars finna svör við mörgum
algengum spurningum um rétt
neytenda þegar viðskipti eiga
sér stað. Til dæmis er því svarað
hvert neytendur skuli snúa sér
þegar þeim finnst á sér brot-
ið, hvort munnlegir eða jafnvel
ósanngjarnir samningar séu lög-
legir og hvort verslanir megi vera
opnar á helgidögum.
Viðskiptavinur Tals
hafði samband og sagðist
hafa beðið í hálfan
mánuð eftir nettengingu
hjá Tali. Í fyrradag fékk
hann SMS um að netið
væri klárt. Það reyndist ekki vera
svo hann hringdi í þjónustuver
þar sem hann beið í 40 mínútur
eftir þjónustu. SMS-skilaboðin
höfðu verið send fyrir mistök og
bíður hann
því enn eftir
neti.
Lofið fær Europris fyrir fjölbreytni í
framboði á vörum. Þar er hægt að
finna fjöldann allan af góðgæti,
jólavörum, kertum, fatnaði og jafnvel
verkfærum sem ekki fást annars
staðar á Íslandi. Vörurnar eiga
það sammerkt að vera flestar á
mjög góðu verði. Þar er spiluð
róleg tónlist og andrúmsloftið
því afslappaðra en í
öðrum verslunum.
sendIð loF eða lasT á neYTendur@dV.Is
„Greiningadeildirnar
voru ekki vísindalegar
deildir eins og fólki var
talið trú um.“
BALDUR GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar baldur@dv.is
miðvikudagur 3. desember 200810 Neytendur
Dísilolía
el
d
sn
ey
t
i Gullinbrú verð á lítra 149,5kr. verð á lítra 179,6kr.
Skeifunni verð á lítra 146,2kr. verð á lítra 173,9kr.
Skógarhlíð verð á lítra 149,5kr. verð á lítra 179,6kr.
bensín
Spönginni verð á lítra 144,1kr. verð á lítra 170,3kr.
Starengi verð á lítra 144,2kr. verð á lítra 170,4kr.
Fellsmúla verð á lítra 148,2kr. verð á lítra 175,9kr.
Skógarseli verð á lítra 148,0kr. verð á lítra 178,1kr.
umsjón: baldur guðmundsson, baldur@dv.is / neytendur@dv.is
Fráleitt að borga
áFram aF lánunum
Baldur Guðmundsson oG
Jón BJarki maGnússon
blaðamenn skrifa: baldur@dv.is og jonbjarki@dv.is
Engin hreyfing
viðskipti á fasteignamarkaði eru
lítil sem engin um þessar mundir.
Fólk situr uppi með himinhá lán,
hærri en verðgildi íbúðanna.
Guðmundur
ólafsson
hagfræðingur
vill frumvarp frá
ríkisstjórninni
þess efnis að
hætt verði að
borga af
skuldum í eitt til
tvö ár.
„Þeir ættu að boða að ekki verði greitt af
skuldum einstaklinga og fyrirtækja í eitt til
tvö ár eða á meðan ríkisstjórnin er að ná
tökum á ástandinu og sanna sig.“
„Það er fráleitt að halda áfram
að borga,“ segir Guðmundur Ólafs-
son hagfræðingur um stöðu þess
fólks sem á í greiðsluerfiðleikum
vegna húsnæðislána. Hann segir að
fólk eigi í öllu tilliti að fara til skuld-
areigandans, oftast Íbúðalánasjóðs
eða bankanna, og spyrja þá hvað
sé til ráða þegar fólk ræður ekki við
greiðslurnar. Guðmundur segir að
allur sá fjöldi fólks sem er í þess-
um sporum eigi aðeins einn kost.
„Hann er þá að segja einfaldlega;
„Við borgum ekki“ enda er ekkert
annað í boði. Það segir sig sjálft,“
segir hann.
Guðmundur segir að eina vit-
ið hjá ríkisstjórninni væri að gefa
út yfirlýsingu hið bráðasta. „Þeir
ættu að boða að ekki verði greitt af
skuldum einstaklinga og fyrirtækja
í eitt til tvö ár eða á meðan ríkis-
stjórnin er að ná tökum á ástandinu
og sanna sig,“ segir hann.
lánið hækkar um sex milljónir
Þeir sem eiga innlend húsnæð-
islán standa frammi fyrir þeirri
staðreynd að lánið hefur hækkað
um 17 prósent á síðastliðnu ári.
Það þýðir að höfuðstóll láns sem
stóð í 18 milljónum í janúar, stend-
ur ári síðar í um 21 milljón króna.
Greiðslubyrði af 18 milljóna króna
láninu var 93 þúsund krónur í jan-
úar á þessu ári. Núna, um ári síð-
ar, er greiðslubyrðin orðin meira
en 107 þúsund krónur á mánuði og
hefur hækkað um tæplega 15 þús-
und krónur.
Seðlabankinn spáir því þó að úr
verðbólgunni muni draga á næsta
ári, hún verði 13 prósent yfir árið.
Það þýðir að greiðslu-
byrðin á láninu
muni standa í
um 122 þúsund
krónum á mán-
uði og lánið,
sem í byrjun
þessa árs var
18 milljónir,
muni standa
í 23,7 milljón-
um króna í lok
árs 2009. Hins
vegar ger-
ir Seðla-
bankinn ráð fyrir að staðan geti
orðið mun verri. Við óhagstæðar
aðstæður getur verðbólgan farið
upp undir 30 prósent og lítur dæm-
ið þá mun verr út.
Þú tapar 11 milljónum
Seðlabankinn spáir því að
íbúðarverð lækki um 30 prósent
að nafnvirði frá 2007 til 2011. Alls
lækkar húsnæðisverð um 47% að
raunvirði, að teknu tilliti til verð-
bólgu. Sá sem keypti 22 milljóna
króna íbúð 2007 og átti í henni fjór-
ar milljónir tapar því 11 milljónum
króna frá kaupunum til ársins 2011.
Íbúðin verður samkvæmt spám 15
milljóna króna virði, en lánið verð-
ur ekki lengur 18 milljónir króna. Á
tveimur árum hækkar lánið í tæpar
24 milljónir króna, og mun hækka
enn meira.
Guðmundur Ólafsson hagfræð-
ingur segir það vera fráleitt fyrir
fólk að halda áfram að borga, ef það
sér fram á að geta það ekki í nán-
ustu framtíð. Fólk verði að hætta að
borga.
Hægt að hætta að borga
Ákveði fólk að hætta að borga
af láni sínu, vegna þess að það sér
ekki möguleika á því að standa í
skilum þegar líður á veturinn, get-
ur ferlið tekið í kringum ár. Á þeim
tíma getur sá sem skuldar lagt þá
upphæð fyrir inni á bankabók, sem
annars myndi fara í að borga af lán-
inu, þar sem höfuðstóllinn hækk-
ar hvort sem skuldari borgar af því
eður ei. Íbúðalánasjóður hefur
ekki heimild til þess að krefj-
ast sönnunar frá skuldara
um að hann hafi ekki efni
á því að borga.
Hætti hann að greiða,
breytir engu hvort laun
hans dugi fyrir skuld-
um, ferlið er ávallt hið
sama. Hætti lántak-
andi að greiða í byrjun
mánaðar og ákveði að
borga ekki af greiðslu-
seðli líður mánuður þar
til hann fær ítrek-
un í pósti frá
Íbúðalána-
sjóði. Greiði
lántak-
andinn ekki af láninu þrátt
fyrir ítrekun, líða hátt í fjór-
ir mánuðir þar til lántak-
andi fær greiðsluáskorun.
Með því að hætta að borga af
lánunum hefur hann þannig
skapað sér tækifæri til þess að
leggja fyrir í stað þess að henda
peningunum inn í vaxandi lán
sem hann sér ekki fram á að
geta borgað af til lengdar.
safnað í stað þess að
henda í hækkandi lán
Ákveði skuldarinn að
bregðast ekki við greiðslu-
áskoruninni lætur Íbúða-
lánasjóður birta honum
nauðungarsölubeiðni
mánuði eftir að greiðslu-
áskorunin hafi verið send.
Í kjölfarið sendir Íbúða-
lánasjóður nauðungarsölu-
beiðni til sýslumanns. Þar
er málið tekið fyrir eftir tvo
til þrjá mánuði frá móttöku nauð-
ungarsölubeiðni. Sýslumaður til-
kynnir skuldara og fyrirtakan er
tekin fyrir. Uppboðið á húsnæðinu
er auglýst í dagblöðum. Uppboðið
hefst svo einum og hálfum mánuði
frá fyrirtöku. Sýslumaður tilkynnir
skuldara á nýjan leik og uppboðið
er auglýst í dagblöðum. Framhald
uppboðs er svo haldið innan við
fjórum vikum frá byrjun uppboðs.
Á þessum tíma getur sá sem skuld-
ar einfaldlega nýtt sér tímann í að
safna þeim peningum sem annars
myndu fara í sífellt hækkandi lán.
Þegar íbúðin er svo tekin af honum
í lok þessa ferlis, getur hann verið
búinn að koma sér upp sjóði sem
kemur sér vel þegar hann þarf svo
út á leigumarkaðinn.
rúmt ár í friði
Ferlið hjá sýslumönnum tekur
almennt á bilinu fjóra til sex mán-
uði ef ekki er frestað eða afturkall-
að. Ef Íbúðalánasjóður eignast eign
á nauðungarsölu er sent rýmingar-
bréf til íbúa og er rýmingarfrestur
yfirleitt þrír mánuðir. Tólf til fjór-
tán mánuðir hafa nú liðið frá því
að skuldari hætti að borga. Hafi
einstaklingurinn sem hætti að
borga af láninu á þessu tíma-
bili lagt fyrir 110
þúsund krónur
á mánuði á hann rúmar
1,5 milljónir þegar íbúðin er tekin
af honum. Þá peninga getur hann
svo notað til þess að greiða fyrir sér
þegar hann reynir að koma sér fyrir
í leiguíbúð.
Ekki vandalaus lausn
Þar sem lánið er orðið mun
hærra en verðgildi íbúðarinnar er
ljóst að Íbúðalánasjóður fær ekki
upp í kröfur við nauðungarsöl-
una og þá stofnast svokallað glatað
veð. Skuldara er tilkynnt um þetta.
Íbúðalánasjóður innheimtir ekki
slíkar kröfur og hefur aldrei gert
kröfu um að skuldari verði gerður
gjaldþrota. Glötuð veð teljast eft-
irstæð krafa vegna skuldabréfs og
fyrnist krafan á 10 árum.
Íbúðalánasjóður hefur heimild
til að fella niður kröfu eftir 5 ár sam-
kvæmt umsókn skuldara enda hafi
hann ekki fjárhagslegt bolmagn til
að greiða kröfuna. Einnig er hægt
að fá fellda niður kröfu ef greiddur
er helmingur kröfunnar. Ef skuldari
er með glatað veð birtist slík krafa á
vanskilaskrá Lánstrausts. Ef skuld-
ari er gjaldþrota fær hann ekki
fyrirgreiðslu hjá Íbúðalánasjóði
– ef maki er ekki gjaldþrota get-
ur hann sótt um og fengið fyrir-
greiðslu til að kaupa.
lausn stjórnvalda eykur
skuldaklafann
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra hefur undanfarið
aukið mjög heimildir Íbúðalána-
sjóðs til að koma til móts við fólk
sem á í greiðsluerfiðleikum. Nú
síðast samþykkti Alþingi lög um
greiðslujöfnun fasteignaveðlána.
Það þýðir ekki eftirgjöf skulda held-
ur er þar aðeins um tímabundna
lækkun á mánaðarlegum greiðsl-
um að ræða en þegar allt kemur til
alls mun kostnaður vegna lánsins
stóraukast.
Lögin kveða einnig á um að
Íbúðalánasjóði verði veittar laga-
heimildir til að leigja húsnæði í eigu
sjóðsins, þannig að fólk geti búið
áfram á eigin heimili, sem þá verð-
ur í eigu ríkisins. Lögin voru sett
með það markmið að leiðarljósi að
gera fólki kleift að búa áfram í íbúð-
arhúsnæðinu í tiltekinn tíma gegn
leigu. „Fólki sé þannig forðað frá
því að þurfa að hrekjast úr húsnæði
sínu með litlum fyrirvara og án
þess að eiga í önnur hús að venda“,
sagði Jóhanna þegar hún mælti fyr-
ir frumvarpinu á þingi.
Því er jafnvel mögulegt að þeir
sem hætta að borga húsnæðislánin
sín geti búið áfram á sama heimili.
+ 6 milljónir
lÁniÐ
-47%
eiGnin
3. desember guðmundur
ólafsson hagfræðingur sagði
fráleitt að halda áfram að borga.
„Margir velta því fyrir sér að flytja til
útlanda eða út á land,“ segir sigurður Helgi
guðjónsson, formaður Húseigendafélagsins.
Skora á aðildarviðræður um ESB
neytendasamtökin spá lækkandi
vöruverði ef Ísland gengur í
evrópusambandið.
Virði 20 milljóna króna húsnæðis
kemur til með að lækka um 1 millj-
ón króna á næstu tólf mánuðum
gangi spá Seðlabanka Íslands eft-
ir. Virði þessa sama húsnæðis mun
aftur á móti lækka um 3,4 milljón-
ir króna fram til ársins 2010 sam-
kvæmt spá bankans.
Ef tekið er mið af verðlagsþró-
un næstu ára, mun virði þessa hús-
næðis hins vegar lækka um 3 millj-
ónir króna á þessu ári en um heilar
6 milljónir króna til ársins 2010,
samkvæmt spá bankans. Þetta
má einnig segja sem svo að kaup-
máttur húsnæðisins gagnvart ann-
arri vöru og þjónustu minnki sem
nemur fyrrgreindum upphæðum. Í
þessu dæmi er miðað við 100 pró-
senta samsett lán Íbúðalánasjóðs
og Sparisjóðsins.
Erfitt fyrir lántakendur
Þessi þróun mun reynast sér-
staklega erfið fyrir þá sem hafa
keypt húsnæði á lánum og standa
þá frammi fyrir því að virði þess
lækkar snarlega. Ásta S. Helga-
dóttir, forstöðumaður Ráðgjafar-
stofu um fjármál heimilanna, seg-
ir ljóst að ýmsir muni standa illa ef
spá Seðlabankans muni ganga eftir.
„Þetta eru slæm tíðindi sem koma
fram í spánni og væri vonandi að
hún rætist ekki. Ég trúi því ekki að
þetta muni rætast. Húsnæðið er
hverri fjölskyldu lífsnauðsynlegt og
mjög bagalegt ef skuldirnar standa
einar eftir,“ segir Ásta.
Ef tekið er mið af fjölskyldunni
sem hefur í huga að fjárfesta í 20
milljóna króna íbúð nú samkvæmt
fyrrgreindum forsendum má gera
ráð fyrir að árlegt tap fjölskyldunn-
ar verði rétt rúmar 2 milljónir króna
á ári næstu þrjú árin. Á meðan höf-
uðstóll lánsins hækkar um rúmar
2 miljónir króna, lækkar virði hús-
næðisins um 3,4 milljónir króna.
Yfirveðsett heimili
Ásta segir þetta geta haft í för
með sér að eignir verði yfirveðsettar
sem kemur sér einstaklega illa fyr-
ir þá sem vilji selja eignir sínar eða
taka lán. „Þetta kemur í alla staði illa
út, þar sem sparnaður Íslendinga er
að miklu leyti fólginn í fasteign-
um. Þegar húsnæðisverðið lækk-
ar getur fjölskyldan svo stað-
ið uppi með að skuld sem
hvílir á fasteigninni
sé hærri en virði þess,“ segir Ásta.
Aðspurð hvort þessi spá Seðla-
bankans muni halda aftur af hús-
næðiskaupendum næstu árin, á
meðan beðið er eftir hvort verð-
lækkunin gangi eftir, segir Ásta spá
bankans hljóta að hafa áhrif í þessu
sambandi. „Það verður hver og einn
að taka sjálfstæða ákvörðun. Svo ber
að geta þess að bankarnir hafa dreg-
ið verulega úr útlánum og allt hefur
þetta samverkandi áhrif,“ segir Ásta.
Ekki á rökum reist
Ingibjörg Þórðardóttir, formaður
Félags fasteignasala, er ósam-
mála spá Seðlabankans og
og telur að hún muni ekki
ganga eftir. „Ég tel spána
ekki á nægum rökum reista,
í henni kemur líka fram að
það sé mikil
óvissa í henni.
Það er ljóst að
það hefur hægst um
á markaðinum, en það
skýrist af minna aðgengi
kaupenda að lánsfjár-
magni. Það vantar ekki áhuga hjá
fólki á kaupum en vextir eru háir og
fólk ígrundar vel sína stöðu. Mér
þykir óvarlegt að ætla að grípa inn
í markaðinn með þessum hætti og
stöðva hjólin með hræðsluáróðri,“
segir Ingibjörg.
Aðspurð hvers vegna hún telji
að spá Seðlabankans gangi ekki eft-
ir, segir Ingibjörg vanta rökstuðning
í spána og segir hana einkennast
af einföldun á markaðinum. „Við-
skiptabankarnir sjálfir reikna ekki
með þetta mikilli lækkunarsveiflu
og er frekar raunhæft að tala um að
húsnæðisverð standi í stað en að
það lækki,“ segir Ingibjörg og seg-
ir offramboð á fasteignum ekki til
staðar.
90 prósenta lán
Eins og DV hefur greint frá er
talið að vaxtabyrði á meðalheim-
ili á Íslandi sé um og yfir 10 pró-
sentum og hefur hækkun fasteigna-
verðs á síðustu árum
reynst sérstaklega erfið fyrir yngstu
húsnæðiskaupendurna. Hefur Jak-
ob Hrafnsson, formaður Sambands
ungra framsóknarmanna, meðal
annars talað fyrir því að lánastefna
Íbúðalánasjóðs verði endurskoðuð
og hvort bjóða skuli upp á 90 pró-
senta lán til fyrstu húsnæðiskaupa.
Undir þetta sjónarmið tekur
Ingibjörg. „Almenningur þarf að
eiga möguleika á því að eignast
þak yfir höfuðið. Núna kemur í ljós
hversu mikilvægur sjóðurinn er al-
menningi í landinu, þar sem bank-
arnir eru undir stýrivaxtaokri og
eiga þess ekki kost að lána á öðrum
kjörum en þeim sem hafa verið í
boði,“ segir Ingibjörg.
Vísitala fasteignaverðs hefur
nú þegar lækkað um rúmt prósent
miðað við það sem hún var nú um
áramót, sem telst sú lækkun telst
þó vart marktæk enn sem komið er.
Þinglýstum kaupsamningum hefur
þó fækkað mikið frá því um áramót
og voru þeir 76 talsins í mars.
þriðjudagur 15. apríl 20082
Fréttir DV
InnlendarFréttIr
ritstjorn@dv.is
Kærir ekki
nauðgun
Í DV í gær var sagt frá því að
sautján ára stúlka hefði leitað
til lögreglu vegna nauðgunar á
salerni skemmtistaðarins Trix.
Í framhaldi af því var farið með
stúlkuna á neyðarmóttöku fyrir
fórnarlömb
nauðgana.
Jóhannes
Jensson,
yfirmaður
rannsókn-
ardeildar
lögreglunn-
ar á Suð-
urnesjum,
segir stúlk-
una ekki hafa lagt fram kæru og
því sé málinu lokið af hálfu lög-
reglunnar: „Það er ógerlegt að
rannsaka svona mál ef sá sem
telur að brotið hafi verið á sér
vill ekki aðstoð.“
Lögregla var við vettvangs-
rannsókn á Trix að morgni
sunnudags og var ætlunin að
fara yfir upptökur úr öryggis-
myndavélum staðarins.
Skoða gæslu á Trix
Lögreglan á Suðurnesjum
hefur skemmtistaðinn Trix á
Reykjanesi til athugunar en
sautján ára stúlku var hleypt
þar inn aðfaranótt sunnudags
þrátt fyrir að hafa ekki aldur til
að sækja staðinn. Jósep Þor-
björnsson, eigandi staðarins,
þvertók fyrir það í samtali við
DV í gær að gæslu og eftirliti
hefði verið ábótavant með því
að gestir staðarins uppfylli sett
aldursskilyrði. Að öðru leyti
vildi hann ekki tjá sig um dvöl
stúlkunnar á staðnum.
Sautján ára stúlku var nauðgað á
salerni skemmtistaðarins Trix í
Reykjanesbæ aðfaranótt sunnudags.
Lögregla verst fregna og segir málið
í rannsókn. Enginn hafði verið
handtekinn þegar DV fór í prentun
í gær.
Samkvæmt traustum heimildum
blaðsins hafði stúlkan verið á spjalli
við ofbeldismanninn skömmu áður
en hann nauðgaði henni. Því er búist
við því að hún þekki hann aftur.
Fjöldi öryggismyndavéla er einnig á
skemmtistaðnum og vinnur lögregla
í að fara yfir upptökurnar.
Jósep Þorbjörnsson, eigandi Trix,
segist ekkert hafa heyrt af nauðgun-
inni fyrr en lögreglan kom á staðinn
eftir lokun í gærmorgun og hóf
vettvangsrannsókn sem stóð
yfir í fleiri klukkustundir. Undir lögaldri á Trix
Samkvæmd heimild-
um DV yfirgaf stúlkan
skemmtistaðinn
eftir árásina ásamt
vinkonu sinni.
Þær leituðu til lög-
reglunnar á Suð-
urnesjum og
var þaðan
farið með
þolandann
á neyðarmót-
töku fyrir fórn-
arlömb nauðg-
ana.
Athygli vekur
að stúlkunni var
hleypt inn á skemmti-
staðinn Trix þrátt fyrir að
vera aðeins sautján ára. Aðspurður
hvort gæslu á staðnum hafi
verið ábótavant þvertekur Jósep
Þorbjörnsson fyrir það og segir:
„Hún hefur alltaf verið mjög góð.“
Að öðru leyti vildi hann ekki tjá sig
um þá staðreynd að stúlkan var of
ung til að vera inni á staðnum en
aldurstakmarkið þar er átján ár.
Þekktur fyrir splash-partí
Lögum samkvæmt er ungmenn-
um undir 18 ára aldri óheimilt að
vera inni á skemmtistöðum með
vínveitingaleyfi eftir klukkan tíu
á kvöldin nema í fylgd með for-
ráðamönnum. Dyraverðir eða aðrir
sem bera ábyrgð á rekstri staðarins
eru skyldugir til að fá staðfestingu
á aldri gesta sinna. Sektargreiðsla
liggur við því á hendur forsvars-
mönnum skemmtistaðar sem
heimildar ungmennum undir aldri
að vera þar inni. Ekki náðist í Ólaf
Geir Jónsson, skemmtanastjóra
á Trix, við vinnslu fréttarinnar.
Hann er fyrrverandi herra Ísland
og vakti mikla athygli þegar hann
var sviptur titlinum því að sögn
keppnishaldara þótti hann ekki
nógu góð fyrirmynd. Ólafi Geir
fannst að sér vegið, kærði svipt-
inguna og fékk titilinn til baka.
Skemmtistaðurinn Trix hét
áður Traffic. Fyrir nafnbreytinguna
voru þó bæði Ólafur Geir og Jósep
við stjórnvölinn. Hinn fyrrnefndi
hefur reynt að höfða til yngri
kynslóðarinnar, meðal annars með
svokölluðum splash-partíum.
íl 2008
Fréttir DV
réttIr
ritstjorn@dv.is
Sautján ára
nauðgað á
SkemmtiStað
Jósep Þorbjörnsson
Erla HlynsdóTTir
blaðamaður skrifar: erla@dv.is
Undir aldri Jósep
Þorbjörnsson, eigandi
Trix, segir vel fylgst með
því að fólki undir lögaldri
sé ekki hleypt inn á
staðinn. Sú var engu að
síður raunin um helgina.
Árás á salerni Stúlku
undir lögaldri var
nauðgað á skemmti-
staðnum Trix um helgina.
Hákon Eydal
Fangar dæmdir fyrir ársás
mann aðfaranótt sunnudags
eftir að hann hafði keyrt á
il húsa á Laugaveginum.
n, sem er grunaður um
við akstur, ók einnig á aðra
ið. Bílstjóri þeirrar bifreiðar
ið og brutust út
átök á milli þeirra. Áverkar voru
á mönnunum eftir slagsmálin.
Skemmdir á húsnæðinu eru
óverulegar en bíll ökuþórsins er
talsvert skemmdur. Maðurinn
fékk að gista fangageymslur
lögreglunnar það sem eftir lifði
Lést í eldsvoða
Kristjánsson, lést eftir að
iknaði í íbúð við
Skúlabraut á Blönduósi í
gærmorgun. Björn lætur eftir
sig tvo uppkomna syni. Hann
var einn í íbúðinni. Þegar
slökkviðið kom á vettvang
var mikill eldur og reykur í
íbúðinni. Reykkafarar voru
sendir inn í íbúðina og fundu
þeir manninn. Hann var
úrskurðaður látinn skömmu
kkvistarf tók um
tvær klukkustundir en miklar
skemmdir urðu á húsnæðinu.
Lögreglan á Akureyri vinnur
að rannsókn á brunanum.
kureyri
Lögreglan á Akureyri hafði
í nógu að snúast um helgina
en talsverð ölvun var í bæn-
um. Mikill mannfjöldi var í
um vegna söngvakeppni
skólanema og þá var
einnig skíðamót í Hlíðarfjalli.
Að sögn lögreglunnar voru
þrír einstaklingar teknir vegna
o voru
tveir handteknir vegna meints
Öryrki dæmdur
fyrir sjö milljónir
Rúmlega fimmtug kona, sem
er öryrki, hefur verið dæmd í sex
mánaða fangelsi skilorðsbundið
í þrjú ár fyrir að hylma yfir fjár-
svik í stóra Tryggingastofnunar-
málinu. Um er að ræða stórfelld
fjársvik sem Rannveig Rafns-
dóttir, fyrrverandi starfskona
Tryggingarstofnunar, hefur játað
á sig. En öryrkinn fékk tæplega
sjö milljónir króna greiddar inn á
eigin reikning. Hún játaði þó brot
sín strax þegar hún var yfirheyrð
og aðstoðaði við uppljóstrun
málsins.
Fullur á
mótorhjóli
Lögreglan á Selfossi fékk
tilkynningu í síðustu viku um
að maður á bifhjóli hefði far-
ið á hliðina skammt vestan við
Hellu. Manninum tókst að koma
hjólinu á réttan kjöl og hélt
hann áfram þar til lögregla kom
að honum þar sem hann sat á
hjólinu kyrrstæðu við Hvera-
gerði. Hann virtist nokkuð ölvað-
ur og var handtekinn og færður í
lögreglustöð þar sem tekið var frá
honum blóð- og þvagsýni. Tveir
ökumenn voru kærðir fyrir akst-
ur undir áhrifum fíkniefna og 21
var kærður fyrir hraðakstur.
NafNvirði húsNæðis
Verð húsnæðis miðað við verðlag
hvers árs fyrir sig. Ef verð 10 milljóna
króna húsnæðis lækkar um 5
prósent, er virði þess um 9,5 milljónir
króna eftir á.
rauNvirði húsNæðis
Verð þegar tekið er mið af verðlags-
þróun, það er hversu mikill
kaupmátturinn er gegn annarri vöru
og þjónustu. Virði húsnæðis getur því
bæði lækkað vegna verðlækkunar
fasteignaverðs, sem og vegna
verðhækkana á matvælaverði eða
annarri vöru og þjónustu.
20 milljóNa króNa íbúð
kEYpt á 100% láNi NúNa:
skuld í lok árs 2010:
22.720.983 kr.
(13,6% hækkun)
Eign í lok árs 2010:
16.600.000 kr.
(17% lækkun að nafnverði)
munur: 6,12 milljónir króna
árlegt tap: 2,04 milljónir króna.
*rEiknað út frá 90% láni hjá íbúðalána-
sjóði (5,75% VExtir), 10% láni hjá
sparisjóðnum (8,4% VExtir) og 5,6%
VErðbólgu á ári. miðað Er Við mEðaltals-
spár sérfræðinga um VErðbólgu og
VErðþróun á húsnæðismarkaði, sEm
birtist í pEningamálum sEðlabankans í
síðustu Viku.
Tvær milljónir
TapasT árlega
ásta s. helgadóttir
róbErt hlYNur baldurssoN
blaðamaður skrifar: roberthb@dv.is
Yfirveðsettar eignir gangi spá seðlabank-
ans um þróun húsnæðisverðs eftir má reikna
með því að fjöldi fasteigna verði yfirveðsettur
þar sem lánin hækka en virði íbúðanna lækkar.
ranglega áætlað ingibjörg þórðardóttir
efast um að spá seðlabanka íslands gangi
eftir. hún segir óvarlegt að seðlabankinn
grípi inn í markaðinn með þessum hætti.
Vertu
Hannes
í einn
dag
heimilin
hrynja
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
dv.is
besta rannsóknarblaðamennska ársins
mánudagur 3. nóvember 2008 dagblaðið vísir 204. tbl. – 98. árg. – verð kr.
295
neytendur
rændi ragnHeiði
gröndal
Hörmungar yfirvofandi Hjá Húsnæðiseigendum:
Húsnæðismarkað-
urinn „í klessu“
„Þetta er lognið
á undan storminum“
„Fólk festist í skulda-
og eignafjötrum“
Minnst 16 prósenta
hækkun fasteignalána
Fréttir
Fólk
Fréttir
sjálFstæðisFlokkurinn
í sjálFHeldu Framsókn og Vg vilja ekki fara í stjórn með flokknum
„krossleggur
bara fingur“
25-45% hrun!
lára ómarsdóttir
missti vinnuna
Fritzl læsti
MöMMu
sína inni
góðæriskvöld
í verðlaun
allt að
75%
Munur
Fólk
ódýrustu dekkjaskiptin
síbrotamaður í
þriggja ára fangelsi
listamenn
vilja ekki
konu geirs
Fréttir
Fréttir
Fréttir
þriðjuDAGur 20. NÓVEMbEr 200710
Fréttir DV
tvöfaldar greiðslur
Húsnæðisverð og afborganir
húsnæðislána hafa ríflega tvöfaldast
frá árinu 2004. Gífurleg verðhækkun
og hærri lánavextir hafa margfaldað
afborganir húseigenda sem þurfa að
greiða 120 prósentum meira af lán-
um sínum í dag miðað við saman-
burðartímabil fyrir 3 árum.
23. ágúst 2004 upphófst mikil
samkeppni á húsnæðislánamarkaði
með innkomu viðskiptabankanna og
hækkun lánshlutfalls Íbúðalánasjóðs
um svipað leyti. Farið var að keppa
um að bjóða sem lægsta lánavexti
og hæsta lánshlutfallið. Þróunin frá
þessum tíma hefur orðið til þess að
nýliðun á húsnæðismarkaði er mjög
erfið sökum þess að íbúðaverð hefur
margfaldast og lánavextir einnig.
Ef skoðað er tilbúið dæmi af hús-
næði sem kostaði 23 milljónir árið
2004 og gert ráð fyrir 80 prósenta
lánshlutfalli til 40 ára kemur þessi
munur berlega í ljós. Eigandi hús-
næðisins þurfti að greiða rúmar 950
þúsund krónur í afborganir lána árið
2004 þegar vextirnir voru lægstir, eða
4,15 prósent. Í dag þarf að greiða
rúmar tvær milljónir fyrir sams kon-
ar húsnæði, hvers markaðsverð hef-
ur hækkað í 37 milljónir. Hækkun af-
borgunar milli ára nemur tæpum 1,2
milljónum króna.
Vaxandi hópur í vanskilum
Ásta S. Helgadóttir, forstöðu-
maður Ráðgjafastofu um fjármál
heimilanna, bendir á að fjölmargir
hafi náð að fresta vandræðum sín-
um með endurfjármögnun heim-
ilanna þegar lánavextir voru sem
lægstir. Hún segir vaxandi hóp leita
til stofnunarinnar, fólk sem ekki hafi
efni á að kaupa sér húsnæði og hafi
lent í vanskilum á leigumarkaði í
staðinn. „Vandræðin skila sér til
okkar nokkuð eftir á og ennþá hafa
þau ekki birst í mikilli aukningu
fjárhagsvandræða vegna húsnæð-
isafborgana. Þegar bankarnir komu
inn á markaðinn náðu margir að
finna úrlausn sinna mála í gegnum
endurfjármögnun en sú lausn virk-
ar aðeins tímabundið. Hver þró-
unin hjá okkur verður á næst-
unni er óskrifaður kafli og við
óttumst holskeflu hjá þeim
sem illa eru staddir,“ segir
Ásta.
„Sá hópur stækkar hjá
okkur sem annaðhvort er
búinn að missa húsnæði
sitt eða hefur ekki efni á að kaupa
sér húsnæði. Fyrir vikið þurfa þeir
að sækja í leiguhúsnæði og vanskil-
in þar hafa stóraukist.“
Lofað fyrir kosningar
Fyrir alþingiskosningar 2003 lof-
aði Framsóknarflokkurinn hækk-
uðu lánshlutfalli íbúðalána og lægri
vöxtum. Að kosningum loknum var
Íbúðalánasjóði beitt í því að standa
við loforðin og viðskiptabankarnir
komu síðan með krafti inn á íbúða-
lánamarkaðinn. Afleiðingin er sú að
frá haustinu 2004 hefur húsnæðis-
verð á höfuðborgarsvæðinu hækk-
að um 111 prósent. Á meðan hafa
vextir íbúðalána farið stigvaxandi og
greiðslubyrði kaupenda eykst hratt.
Ef aðeins er horft til lánavaxta við-
skiptabankanna hafa þeir nærri tvö-
faldast frá því þegar þeir voru lægst-
ir.
Geir H. Haarde forsætisráðherra
hefur viðurkennt mistök stjórnvalda
sem leitt hafi til gífurlegrar hækkun-
ar íbúðaverðs og vaxta. „Eftir á að
hyggja voru þetta mistök,“ sagði Geir
í vikunni. Hann átti þarna við hækk-
un lánshlutfalls íbúðalána hjá Íbúða-
lánasjóði haustið 2004 sem hafði þær
afleiðingar í för með sér að ungt fólk
og láglaunafólk getur varla keypt sína
fyrstu íbúð í dag. Ríkisstjórnin íhugar
hvort grípa þurfi til sértækra aðgerða
til að koma þessu fólki til aðstoðar.
Stjórnarheimilið á villigötum
Guðmundur Ólafsson hagfræð-
ingur telur forsætisráðherra skamm-
sýnan því stjórnvöld hafi verið vöruð
við öllu því sem orðið er. Hann tel-
ur það hafa áhrif að Geir, og aðrir
ráðherrar hafi sjálfir ekki þurft að
hafa áhyggjur af íbúðarkaup-
um. „Búið var að útskýra ná-
kvæmlega fyrir stjórnvöld-
um að svona myndi fara og
allt það versta sem við ótt-
uðumst hefur komið fram.
Aðgerðaleysi stjórnvalda
og pen- ingastofn-
ana er
áberandi. Viðurkenning Geirs eftir
á sýnir bara það að hann skildi ekki
hvað var að gerast og ég þakka Guði
fyrir að honum líður vel með eigið
húsnæði,“ segir Guðmundur.
Gylfa Arnbjörnssyni, fram-
kvæmdastjóra ASÍ, líst heldur ekkert
allt of vel á stefnu stjórnvalda. Hann
segir almenning hreinlega þurfa að
mæta þeim örlögum sínum að tak-
ast á við aukna greiðslubyrði og háa
vexti.
„Húsnæðisverð hefur ríflega tvö-
faldast á liðnum árum og aðgerð-
ir síðustu ára hafa skilað nýliðum á
markaði ekkert sérstökum árangri.
Það hefur örlað á því að forsætisráð-
herra viðurkenni mistök í hagstjórn-
inni sem leitt hafa til þess að heimil-
in eiga erfiðara með að láta enda ná
saman. Mistökin á stjórnarheimilinu
eru afdrifarík og ég viðurkenni að við-
brögð forsætisráðherra gefa manni
ekki miklar væntingar um að eitthvað
verði gert til hjálpar,“ segir Gylfi.
Óeðlileg verðmyndun
Hallur Magnússon, deildar-
stjóri Íbúðalánasjóðs, skellir skuld-
inni alfarið á viðskiptabankana og
þeirra innkomu á húsnæðislána-
markaðinn. Hann segir gífurlega
hækkun húsnæðisverðs stóran bita
fyrir kaupendur. „Bankarnir komu
mjög harkalega inn á markaðinn
og haftalaust. Á einni nóttu var öll-
um hömlum kippt í burtu. Plön-
in hjá okkur og ríkinu voru þau að
hækka hóflega húsnæðisverðið til
lengri tíma með hækkun lánshlut-
fallsins en bankarnir fóru með þau
plön. Fyrir vikið fór allt á verri veg.
Núna erum við komin hringinn,
kaupendur eru í svipaðri eða verri
stöðu en áður,“ segir Hallur.
Pétur Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, telur hins
vegar að Íbúðalánasjóður hafi haft
óeðlileg áhrif á húsnæðismarkað-
inn. Hann vill leggja stofnunina
niður hið fyrsta og hefur áhyggjur
af neyslugleði þjóðarinnar. „Rík-
isábyrgð Íbúðalánasjóðs skekkir
myndina og truflar rétta verðmynd-
un á húsnæðismarkaðnum. Að
sjóðurinn hafi ekki hrein viðskipta-
sjónarmið að leiðarljósi skemm-
ir einnig fyrir og skapar óeðlilega
samkeppni. Mikil neyslugleði land-
ans á sínum tíma varð til þess að
vaxtalækkanir urðu að engu með
hækkandi húsnæðisverði. Í staðinn
fyrir að minnka skuldsetningu sína
nýttu heimilin tækifæri að stækka
við sig eða kaupa eitthvað annað í
staðinn,“ segir Pétur.
Örlítil vonarglæta
Atli Gíslason, þingmaður vinstri
grænna, hefur verulegar áhyggjur af
því hversu erfitt er fyrir fólk að kaupa
sína fyrstu íbúð. Hann segir bankana
hafa spilað stærstu rulluna í þróun-
inni með sviknum loforðum en und-
anskilur ekki Íbúðalánasjóð frá sinni
ábyrgð. „Íbúðalánasjóður hellti olíu
á eldinn með því að hækka lánshlut-
fall sitt. Bankarnir voru síðan auðvit-
að að fara inn á þennan markað til að
ná tökum á honum. Þetta hefur haft
í för með sér grafalvarlegar afleiðing-
ar fyrir nýliða. Verðið hefur hækkað
svo rosalega og vextirnir líka að þeir
sem eru að kaupa í fyrsta skipti eru
í vondum málum. Skuldsetningin
er mikil og fólk þarf að spenna bog-
ann gífurlega til lengri tíma. Í raun
má ekkert út af bregða hjá fólki,“ seg-
ir Atli.
Aðspurð er Ásta bjartsýn á að
stjórnvöld grípi til aðgerða. Hún tel-
ur ekki hægt að benda á einhvern
einn sökudólg í hækkun húsnæðis-
verðs. „Staðan á húsnæðismarkaðn-
um er ekki góð. Þetta er hins vegar
margþættur vandi og alls ekki hægt
að benda á einhvern einn söku-
dólg. Neyslan í þjóðfélaginu er gíf-
urleg og stjórnvöld þurfa að grípa til
aðgerða. Bæði félagsmála- og við-
skiptaráðherra hafa gefið mér von
um úrræði. Að kaupa sér fasteign og
stofna til heimilis er einn af grund-
vallarþáttum lífsins og það er mjög
vont mál að slíkt sé að verða ógjörn-
ingur hér á landi,“ segir Ásta.
TrauSTi hafSTeinSSon
blaðamaður skrifar: trausti@dv.is
Vaxandi hópur leitar
til Ráðgjafastofu um
fjármál heimilanna
sem ýmist hefur misst
húsnæði sitt eða hefur
ekki efni á að kaupa
sér húsnæði.
Dýrt húsnæði Gífurleg verðhækk-
un húsnæðis og hærri lánavextir
hafa ríflega tvöfaldað afborganir
húsnæðislána á síðustu þremur
árum. Í tilbúnu dæmi um 23
milljóna króna húsnæði þarf að
greiða rúmri milljón meira í dag.
Ásta S. helgadóttir Forstöðumaður
ráðgjafastofu heimilanna er bjartsýn á
að stjórnvöld grípi til aðgerða til að
auðvelda fólki kaup á eigin húsnæði.
Varað við Guðmundur Ólafsson
hagfræðingur segir stjórnvöld hafa verið
vöruð við öllu því slæma sem gerst hafi á
húsnæðismarkaðinum.
afborganir
af húSnæði
DEsEMbEr 2004 950 þúsuND NÓVEMbEr 2007 2.080 þúsuND
fimmtudagur 28. ágúst 2008 11
Neytendur
Lof&Last
Lofið fær Ks-
bílaverkstæðið á
sauðárkróki fyrir
ómælda þjónustu-
lund. ferðalangur
sem lenti í rúðubroti
kom á verkstæðið með tárin í
augunum, en
starfsmenn
stukku allir af
stað til að
ryksuga bílinn og hreinsa hann af
glerbrotum. Þeir brugðust frábærlega
við og sýndu frábæra þjónustulund.
Lastið fá þeir
sölumenn sem
dirfast að selja
niðurskorna ávexti á
himinháu verði. Viðskipta-
vini N1 í ártúnsbrekkunni
blöskaðri þegar hann keypti
bakka af
niðurskornum
ávöxtum sem
innihélt 5 melónu-
bita, 5 ananssneiðar, 2 appelsínubáta
og nokkur vínber. 450 krónur fyrir
herlegheitin.
Gullinbrú 165,70 181,60
Bensín dísel
Skeifunni 164,10 179,90
Bensín dísel
Hraunbæ 165,70 181,00
Bensín dísel
Hafnarfirði 164,10 179,80
Bensín dísel
Barðastöðum 164,10 179,90
Bensín dísel
Stekkjarbakka 164,10 179,90
Bensín dísel
Skógarseli 164,20 180,10
Bensín díselel
d
sn
ey
t
i
Lánið hækkar um
sex þúsund á dagSnickers-súkkulaðisnickers er eitt vinsælasta súkkulaði í heimi. mjúk karamella, súkkulaðifrauð og hnetur. gerist
ekki betra. Ódýrast er snickers hjá
Blá turninum og snæland vídeó
samkvæmt verðkönnuninni. Það er
hins vegar dýrast hjá aktu taktu.
Venjulegt húsnæðislán hækkar um
42 þúsund krónur á einni viku vegna
verðbólgunnar, ef marka má út-
reikninga á 20 milljón króna láni hjá
Íbúðalánasjóði. Verðbólgan, sem
er orsök þessara gríðarlegu hækk-
ana, stendur nú í 14,5 prósentum
og hefur vísitala neysluverðs hækk-
að um 0,9 prósent á einum mánuði.
Þar sem innlend húsnæðislán eru
langflest verðtryggð hækka lánin
um samsvarandi hlutfall og verð-
bólgan er hverju sinni. Verð á elds-
neyti og matvöru hækkar að auki
enn og verða því neytendur fyrir
tvöföldum áhrifum.
Sex þúsund á viku
Venjulegt húsnæðislán hjá
Íbúðalánasjóði upp á 20 milljón-
ir hækkar um 6.012 krónur á dag
miðað við verðbólguna. Það ger-
ir 42.089 krónur á viku og
rúmar 180 þúsund
krónur á mánuði.
Þessa gríðarlegu
hækkun á lánun-
um má rekja til þeirr-
ar verðbólgu sem hrjáir
landsmenn núna. Verð-
bólgu sem stafar fyrst
og fremst af falli krón-
unnar sem hófst í
mars á þessu ári.
Allir þeir sem
eru með hús-
næðislán
standa
frammi
fyrir þeim
vanda að lánin
eru hærri en þau voru
og engu skiptir þótt borg-
að sé af þein. 10 milljón króna
lán frá Íbúðalánasjóði hækkar nú
um 21.044 krónur á viku eða rúmar
þrjú þúsund krónur á dag.
Lágt meðaltal
Íbúðalán eru misjafnlega há.
Í upplýsingum frá Seðlabankan-
um kemur fram að meðalupphæð
húsnæðslána hjá íslensku bönkun-
um er 11,6 milljónir króna. Það er
miðað við allt landið. Í febrúar 2007
var upphæðin 10,5 milljónir. Með-
altalið hefur því hækkað um eina
milljón á einu ári. Meðaltalið
er fremur lágt
og er ástæð-
an fyrir því að
fólk tekur
mörg lítil lán hjá bönkunum. Inni-
falið í meðaltalinu eru einnig allar
eignir úti á landi og er vert að nefna
að húsnæðisverð er mun lægra þar
en á höfuðborgarsvæðinu.
Skuldir hækka
Íslensk heimili skulda nú 963
milljarða króna samkvæmt nýj-
ustu tölum Seðlabankans. Hlutfall
gengisbundinna lána hefur aukist
úr 13 prósentum í 23 prósent og er
fall krónunnar þar orsök, auk þess
sem sífellt fleiri hafa tekið erlend
lán vegna hárra stýrivaxta innan-
lands. Þrátt fyrir að dregið hafi
verulega úr húsnæðislánum
skulda Íslendingar meira
en áður. Verðbólguspá
Kaupþings segir að ársverðbólgan
sé 14,7 prósent og gerir ráð fyrir að
húsnæðislánin muni halda áfram
að hækka á næstu mánuðum. Þeir
sem eru með húsnæðislán standa
því frammi fyrir því að þurfa að
borga miklu meira en þeir gerðu
ráð fyrir og eru það mörg þúsund
krónur á dag sem þarf að
standa strauma af.
SnickerS-Súkkulaði
Blái turninn 100
Snæland vídeó 100
N1 109
Kúlan 110
Jolli söluturn 110
Aktu taktu 115
Áhyggjur af efnahagnum
miðstjórn asÍ hefur lýst yfir áhyggjum sínum af
stöðu efnahagsmála í landinu. miðstjórnin telur
nauðsynlegt að seljendur vöru og þjónustu
stöðvi hækkanir á gjaldskrám vegna ástands-
ins. Verðbólgan hefur ekki mælst svo há í 20
ár og fjárhagsástand á heimilum versnar svo
um munar. Þeir segja á vef sínum að forsendur
kjarasamninga séu brostnar og krefst stjórnin
að vandinn verði tekinn föstum tökum.
neytendur@dv.is umsjÓN: ásdÍs Björg jÓhaNNesdÓttir, asdi
sbjorg@dv.is
Neyten ur
neytandinn
„10 milljón króna lán
frá Íbúðalánasjóði
hækkar nú um 21.044
krónur á viku.“
Hollt SKrifStofuNASl
Þega þú ert búinn að sitja í marga
klukkutíma fyrir framan tölvuna og
þér líður eins og þú sért alveg að
sofna langar þig oftar en ekki í súkk-
ulaðistykki eða gosdrykk. Margir eru
komir í sælgætisvítahring og láta eftir
sér að þamba kaffi, fá sér gosdrykk og
súkkulaðistykki á dag. Þegar allt kem-
ur til alls er þetta ekki val sem veld-
ur vellíðan heldur þvert á móti. Blóð-
sykurinn hækkar á örskotsstundu
og hrynur svo niður aftur. Eftir situr
maður örþreyttur.
Af hverju ekki að koma sér út úr
vítahringnum og velja betri kost? Það
tekur nokkrar mínútur á dag að und-
irbúa nasl í poka eða plastbox áður
en maður fer að heiman og það marg-
borgar sig. Sniðugt er að kaupa hnet-
ur og þurrkaða ávexti og búa til sína
eigin blöndu í poka. Hafrakoddar
sem venjuega eru notaðir sem morg-
unkorn eru sniðugir. Ef mann lang-
ar mjög mikið í súkku-
laði er hægt að
kaupa stangir
úr heilsuhill-
um eða próst-
ínsúkkulaði.
Svo má ekki
gleyma ávöxt-
unum en það
er bráðsniðugt
að skera til dæmis
niður ananas, setja í plastbox og taka
með. Starfsfólk getur líka tekið sig
saman og komið með nokkra ávexti
sem síðan eru settir í skál á skrifstof-
unni. Þegar mann langar í eitthvað
teygir maður sig bara í ávaxtaskál-
ina í stað þess að fara niður
í mötuneyti og kaupa sér
óhollustu.
Um að gera koma
sér úr vitleysunni
og yfir í hollust-
una. Veturinn er að
koma og þá
langar öllum
að líða vel.
asdisbjorg@dv.is
ÁSDÍS BjÖrg jÓhanneSDÓTTIr
blaðamaður skrifar: asdisbjorg@dv.is
nasl einn mikilvægasti hluti
heilbrigðs lífernis er að velja vel
það sem borðað er á milli mála.
8. desember 2008 15. apríl 2008 3. nóvember 2008 20. nóvember 2007 28. ágúst 2008