Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.2009, Blaðsíða 34

fimmtudagur 30. apríl 200934 Helgarblað
Heldur þú að þetta hafi verið per-
sónuleg hefnd Davíðs?
„Ég get ekki lesið annað út úr
þessu. Þetta er náttúrlega svo brjál-
æðislegt. Síðan er líka stórfurðulegt
að það var ekki talað við viðskipta-
ráðherra heldur voru þetta einhver
handahlaup inni í Seðlabankanum
með aðilum sem höfðu ekkert vit á
því hvernig átti að taka á málunum.
Aðalhagfræðingur Seðlabankans
vissi ekki af þessu fyrr en eftir á. Ég
veit ekki hvað manninum gekk til að
velja sjálfan sig í stöðu seðlabanka-
stjóra á sínum tíma. Hvað heldur þú
að hefði gerst í Bretlandi ef Margar-
et Thatcher hefði ákveðið að gerast
seðlabankastjóri, eða Helmut Kohl
í Þýskalandi? Við látum þetta hins
vegar yfir okkur ganga. Þetta er eins
og þegar bílaviðgerðarmaður ákveð-
ur skyndilega að fara að starfa sem
augnlæknir. Ég held að ansi margir
yrðu blindir.“
Jóhannes segist aðspurður ekki
hafa hitt Davíð í árafjöld. „Og ég hef
ekki saknað þess. Ég held að ég hafi
ekki komið nálægt honum nema
þegar mér varð það á að kjósa hann
formann Sjálfstæðisflokksins fyrir
margt löngu.“
Þannig að þú berð sjálfur ábyrgð
á því?
„Að hluta til, og skammast mín
óendanlega fyrir það.“
Jóhannes vill ekki gefa upp hvaða
stjórnmálaafl hann aðhyllist nú. „Ég
hef ekki verið í flokkspólitík á nokk-
urn hátt síðan ég stofnaði Bónus. Þar
tel ég mig vera í minni eigin pólitík,
og það er engin pólitík á Íslandi sem
hefur jafnmikið fylgi þannig að ég er
alveg sáttur við minn hlut.“
Spilling í dómskerfinu
Rannsókn á bankahruninu er þeg-
ar hafin en skiptar skoðanir eru
á því að Eva Joly hafi verið fengin
til að aðstoða við verkið. „Ég hef
ekki mikið álit á fólki sem kemur
og dæmir áður en það er búið að
kynna sér málin. Enda held ég að
hún sé búin að eyðileggja sig. Hún
sagði strax að hún ætlaði að setja
alla í fangelsi og var búin að kynna
sér þetta í grunninn á einni viku.
Það er mjög snöggsoðið og ég held
að hún sé búin að eyðileggja fyrir
sér alfarið að hún geti verið máls-
metandi í þessari umræðu,“ segir
Jóhannes.
Nokkrum dögum eftir að hún
fór að kynna sér viðskiptalífið hér á
landi sagði hún ennfremur að hún
teldi að of vægt hefði verið tekið á
Jóni Ásgeiri í Baugsmálinu.
Þó að Jóhannes sé ekki ýkja hrif-
inn af Evu Joly finnst honum nauð-
synlegt að einhver sé fenginn til
verksins sem hefur engra hags-
muna að gæta. „En hann kemur
ekki ríðandi á hvítum hesti og seg-
ir að þetta séu allt glæpamenn. Ég
hef rætt við fjölda lögfræðinga um
það sem sagt hefur verið um útrás-
arvíkingana, og þá menn sem voru
stórtækir í viðskiptum, og þeir segja
að það sé ekkert ólöglegt við þessar
athafnir. Bankastjórar eru ráðnir til
að lána peninga. Bankarnir eru til
þess að lána peninga, annars verða
þeir ekki til. Síðan er það annað
mál ef hlutirnir hrynja undan því
sem væntingarnar stóðu til. Það er
bara sérkapítuli út af fyrir sig.“
Telur þú þá að engin lög hafi ver-
ið brotin í aðdraganda bankahruns-
ins?
„Ég er allavega ekki tilbúinn að
dæma um það fyrirfram að lög hafi
verið brotin. Við erum nú aldeilis
búin að læra af slíku. Ég held að við
höfum verið með eitt mest rann-
sakaða fyrirtæki í heiminum. Sonur
minn var ásakaður um 58 atriði og
það voru tvö eða þrjú sem stóðu eft-
ir alla rannsóknina. Þarna var bara
hatursherferð í gangi. Davíð Odds-
son hótaði stjórnarformanni okkar,
sagði að hann væri í slæmum félags-
skap og að hann skyldi fá að kenna á
því. Hann sagði að yfir okkur myndi
hellast lögreglan, skatturinn og Sam-
keppnisstofnun. Og allt þetta hef-
ur gengið mjög snurðulaust eftir.
Þetta sýnir hvað maður eins og Dav-
íð Oddsson, sem situr svona lengi á
valdastóli, getur orðið hættulegur.“
Jóhannesi þykir eðlilegra að end-
urnýjun eigi sér stað með reglulegu
millibili á æðstu valdastólum. „Við
sjáum skynsemina í því að Banda-
ríkjamenn hafa forsetatíðina aðeins
átta ár. Þá eru minni líkur á að spill-
ingin gegnsýri allt embættismanna-
kerfið eins og gerist þegar æðstu
menn eru þetta þaulsætnir, líkt og
hér. Davíð Oddsson hefur plant-
að vinum og vandamönnum inn í
dómskerfið eins og frægt er orðið.
Það getur ekki verið heilbrigt. Fyrir
utan það að ég hef sagt allan tímann
að hann væri ekki heilbrigður.“
Hvað áttu við með því?
„Eigum við ekki að láta það liggja
milli hluta. En hann er allavega veik-
ur. Menn sem hafa unnið nálægt
honum hafa vitnað um það við mig.
Við sáum það líka á ræðunni núna
á landsfundinum þar sem hann af-
hjúpaði sjúkleika sinn eftirminnilega.
Sá sem stýrði þessi öllu er sjúklingur.
Hann gengur ekki heill til skógar.“
Of hratt um gleðinnar dyr
Jóhannes hefur fylgst náið með
breytingum á íslensku viðskiptalífi
og neyslumynstri undanfarna ára-
tugi. „Þetta varð allt mjög spennandi
í byrjun tíunda áratugarins. Þá fengu
Íslendingar fyrst kreditkort. Við gát-
um farið til útlanda og keypt það
sem okkur langaði með kreditkorti.
Áður var okkur bannað að vera með
kort. Þá fékk fólk gjaldeyri í bank-
anum og það var stimplað á farseð-
ilinn að þú hefðir fengið þessa pen-
inga. Þeir áttu að duga ferðina. En
þeir dugðu aldrei. Oft þurfti fólk þá
að kaupa gjaldeyri á svörtum mark-
aði til að geta farið í lengra en fimm
daga ferðalag,“ segir hann.
„Það var svo mikil forsjá, svo
miklar skammtanir og höft. Þegar
við losnuðum við þessi höft eftir að
við urðum aðilar að EES opnuðust
allir markaðir skyndilega og við urð-
um eins og kálfar að vori. Allt í einu
máttum við alveg eins og hinir,“ segir
Jóhannes.
Þessi sama þróun hófst áratug-
um fyrr í löndunum í kringum okk-
ur. „Eftirstríðsárin hófust í nágranna-
löndunum upp úr 1950 en á Íslandi
upp úr 1990. Við vorum komin
lengra á þróunarbrautinni þegar við
fengum þetta en hinar þjóðirnar. Við
vorum langþráðu frelsinu fegin og
gengum kannski of hratt um gleð-
innar dyr. Ég held að það hafi haft
sitt að segja. Við vorum ekkert undir
þetta búin. Við fengum engan aðlög-
unartíma.“
Skömmu síðar voru bankarnir
einkavæddir. „Þeir sem ráku bank-
ana gátu þá fengið nóg af peningum
að láni um allan heim. Þeir verða síð-
an að lána til að geta borgað sín lán
til baka með rentum. En þarna var
kannski gengið of hart fram vegna
þess að við vorum ekki búin undir
þetta frjálsræði. Við hefðum þurft að
fá þetta hægar, og við hefðum þurft
að hafa yfirvald sem kunni að hemja
þetta nýtilkomna frjálsræði. Þarna
hefðu Seðlabanki og Fjármálaeftir-
lit þurft að láta til sín taka. Það brást
hvorutveggja.“
Hver er vænlegasta leiðin til að
rétta við íslenskt viðskiptalíf?
„Ef við förum ekki að finna gjald-
miðil sem við getum treyst á og
komið þeim hlutum í gagnið verður
þetta svartara og svartara. Við verð-
um að fá gjaldmiðil sem við getum
treyst á.“
Ertu hlynntur upptöku evru?
„Ég væri alveg til í það. Ég vil bara
traustan gjaldmiðil. Mér finnst alveg
sjálfsagt að skoða hvað ESB-aðild
innifelur. Það er vitleysa að banna
allar umræður um það. Við viljum
vera frjáls en við megum ekki tala
um það sem er í kringum okkur, það
sem er jafnvel undirstaða allrar lífs-
afkomu á Íslandi.“
Tímaritið Frjáls verslun mælir ár-
lega vinsældir fyrirtækja á Íslandi.
Fyrirtæki Jóhannesar, Bónus, er vin-
sælasta fyrirtækið í ár. Þetta er sjö-
unda árið í röð sem Bónus ber þenn-
an titil.
„Það reiknaði enginn með því að
þetta myndi lifa nema í þrjá til sex
mánuði,“ segir Jóhannes um fyrir-
tækið. Hann er þó enn með báða
fætur á jörðinni eftir tuttugu ára
rekstur sem hófst í 350 fermetra hús-
næði við Skútuvoginn. Og hann tek-
ur enn til hendinni í búðunum þar
sem hann raðar í hillur og ræðir við
viðskiptavini. „Ég hef mest gaman af
því. Ég hef ekki gaman af einhverj-
um skrifstofustörfum,“ segir hann
og tekur stefnuna upp tröppurnar í
verslunarrýmið á fyrstu hæðinni.
Hefnd Davíðs
Jóhannes telur að yfirtaka glitnis
hafi verið liður í persónulegri hefnd
davíðs Oddssonar gegn fjölskyld-
unni sem átti stóran hluta í glitni.
MynD Sigtryggur Ari JóHAnnSSOn
nýr gjaldmiðill
Jóhannes hefur meiri ánægju af því
að starfa með fólkinu í verslununum
en að sitja á skrifstofunni. Honum
finnst sjálfsagt að skoða ESB-aðild.
MynD Sigtryggur Ari JóHAnnSSOn
Fyrsta búðin
Jóhannes Jónsson og Jón Ásgeir,
sonur hans, stofnuðu Bónus 8. apríl
1989. Jón Ásgeir byrjaði sex ára að
aðstoða föður sinn við verslunarstörf.