Dagblaðið Vísir - DV - 24.07.2009, Blaðsíða 30

Glæpasagan Karlar sem hata konur eftir Stieg Larsson er þrælspennandi og bráð- skemmtileg. Óhugnanleg á
köflum, jafnvel yfirgengileg og stund-
um dásamlega ýkt. Ekki skemmir
heldur fyrir að sagan er borin uppi af
sérdeilis skemmtilegum og áhuga-
verðum persónum, blaðamanninum
Mikael Blomkvist og tjúllaða tölvu-
hakkaranum Lisbeth Salander.
Bókin er heljarmikill doðrantur
upp á rúmar 500 blaðsíður og ekki
veitir af síðuplássinu þar sem sag-
an er flókin og teygir sig langt aftur í
tíma og gerist á nokkrum plönum. Þá
gefur Larsson sér drjúgt pláss til þess
að kynna Blomkvist og Salander til
leiks þannig að það er alveg helling-
ur í gangi og í sögunni eru svo margir
hápunktar að rúmlega hundrað síð-
ur standa eftir þegar búið er að leysa
morðgátuna og nappa aðal vonda
kallinn. Virkar vel á pappír en slær
öllu skrýtnari takt fyrir bíómynd.
Eru ekki allir búnir að lesa?
Einhvern veginn finnst manni að það
hljóti að vera fullkomin sóun á plássi
og prentsvertu að tíunda söguþráð
myndarinnar hér þar sem stemning-
in í kringum bækur Larssons er ein-
hvern veginn þannig að maður hefur
á tilfinningunni að hvert einasta ís-
lenskt kvikindi, sem komið er til vits og
ára, hafi lesið Karlar sem hata konur.
Formsins vegna er samt best að halda
því til haga að Karlar sem hata konur
segir frá ægilega svölum og heiðarleg-
um blaðamanni, Mikael Blomkvist,
sem er dæmdur fyrir meiðyrði í garð
ógurlegs auðmanns sem gæti verið
einhvers konar reglubróðir og æðsti
prestur íslenskra kollega sinna þar
sem hann er staursiðblindur og mik-
ill meistari í krosseignatengslum og
að keyra upp gengi á verðlausu papp-
írsrusli.
Blomkvist hjólaði í þennan gaur
í tímaritinu sínu Millenium en síðar
kom í ljós að ekki stóð steinn yfir steini
í umfjöllun hans og því bíður hans nú
nokkurra mánaða fangelsisvist fyrir
að vega að æru auðmannsins.
Á meðan Mikael bíður þess að af-
plána dúkkar aldraður iðnjöfur upp
og biður hann um að rannsaka sögu
ættar sinnar með það fyrir augum
að komast að því hver drap 16 ára
frænku hans sem hvarf sporlaust fyrir
40 árum. Meðfram rannsóknarbrölti
Mikaels kynnumst við 24 ára, renglu-
legri goth-gellu og tölvuhakkara, Lis-
beth Salander. Sú glímir við alvarlega
félagslega fötlun og er samkvæmt
skýrslum á mörkunum að hún eigi að
fá að ganga laus, jafn klikkuð og of-
beldishneigð sem hún er.
Lisbeth er samt enginn asni held-
ur ógeðslega klár tölvuhakkari, með
límheila og í meira lagi úrræðagóð,
ekki síst þegar kemur að því að verja
sig með ofbeldi og vopnum. Leið-
ir hakkarans og Mikaels liggja sam-
an og hann fær ómetanlega hjálp frá
Lisbeth við að leysa flókna morðgátu
sem nær aftur til ársins 1949 og verð-
ur viðbjóðslegri eftir því sem þau fikra
sig nær sannleikanum.
Þykk bók, löööööööng mynd
Það er því síður en svo heiglum hent að
koma öllum þessum æsilegu ósköp-
um Larssons með góðu móti yfir á
hvíta tjaldið en hér hefur það tekist
með miklum ágætum. Óhjákvæmi-
lega er ýmsu sleppt, annað einfaldað
og stundum farið ansi hreint hratt yfir
sögu. Þessar breytingar eru í það heila
tekið skynsamlegar og í raun bráð-
nauðsynlegar þar sem myndin teyg-
ir sig engu að síður yfir tvær og hálfa
klukkustund og þótt alltaf sé nóg að
gerast finnur maður stundum fyrir
lengdinni og slíkt má helst ekki gerast
í spennumyndum.
Hluti vandans er að Blomkvist og
Lisbeth þurfa að hanga mikið á bóka-
og skjalasöfnum, liggja yfir gömlum
myndum og filmum og gúggla heil
lifandis ósköp. Þetta er ekki beinlínis
áhugavert myndefni en hér rétt slepp-
ur þetta fyrir horn þar sem leit Mika-
els að sannleikanum býður upp á alls
kyns trix í myndrænni framsetningu.
Þá er haug af mikilvægum upplýsing-
um miðlað til áhorfenda með samtöl-
um persóna. Þessi frásagnarmáti er
orðinn býsna gamall og þreyttur en
hér sleppur þetta fyrir horn og mað-
ur sættir sig við að vera fóðraður með
meðulum sem hafa verið í notkun frá
tímum Aristótelesar.
Þétt hraðsuða á góðu hráefni
Samanburður á bók og mynd er hvim-
leið og tilgangslaus iðja en í þessu til-
felli einhvern veginn óhjákvæmileg-
ur og í sem stystu máli má segja að hér
sé á ferðinni snaggaraleg hraðsuða á
sögu Larssons. Atburðarásin í bók-
inni er stundum með mestu ólíkind-
um og í raun er galið hversu vel allt
gengur upp í lokin. Maður pælir hins
vegar ekkert í þessu við lestur bókar-
innar þar sem Larsson undirbygg-
ir alla vitleysuna svo andskoti vel og
spinnur vef sinn svo meistaralega að
lesandinn er tilbúinn til þess að kok-
gleypa nánast hvaða heilaspuna sem
Larsson réttir honum af gómsætu
gnægtaborði sínu.
Þetta stendur öllu tæpara í mynd-
inni en þetta er samt svo skemmti-
legt og persónurnar svo æðislegar að
maður sér í gegnum fingur sér og læt-
ur smá hnökra og ofboðslega hrað-
ar hnýtingar á lausum endum í lok-
in ekki skyggja á ánægjuna. Þeir sem
hafa lesið bókina munu án efa geta
látið ýmislegt fara í taugarnar á sér og
fá heilmörg tilefni til þess að grenja
yfir því að hinu og þessu sé sleppt og
annað ekki nógu vel gert. Við því er
ekkert að gera en það sem mælir hins
vegar ótvírætt með þessari aðlög-
un er að það er ekki nauðsynlegt að
hafa lesið bókina. Þeir sem koma al-
veg ferskir á þessa mynd fá vel snyrta
útgáfu af sögunni og fá jafnvel meira
kikk út úr þessari áleitnu og ögrandi
spennumynd.
Hin ómótstæðilega
æðislega Salander
Þrátt fyrir alla spennuna og fjör-
ið í bókum Larssons eru það fyrst og
fremst aðalpersónurnar tvær, Mikael
og Lisbeth, sem bera þríleikinn uppi.
Og þá fyrst og fremst Lisbeth sem er
sá tryllti prímusmótor sem keyrir at-
burðarásina áfram. Þetta blasir þó
ekki við fyrr en í næstu bók og mynd
en samt sem áður er Lisbeth hryggjar-
stykkið í Karlar sem hata konur. Fjör-
ið dettur niður í bókinni þegar hún er
fjarri og að sama skapi nær myndin
ekki háflugi fyrr en leiðir Mikaels og
Lisbethar liggja saman. En þá verður
líka fjandinn laus og eftir það er varla
dauðan punkt að finna.
Michael Nyqvist er stórgóður í
hlutverki blaðamannsins og hins
hjartahreina skáta Mikaels Blom-
kvist. Hann er mátulega töff, einhvers
konar skandinavísk útgáfa af ungum
Tom Berenger, en líka hæfilega glat-
aður á köflum. Samleikur hans og
Noomi Rapace í hlutverki Lisbethar
er frábær og eins og sjúkt og samband
þeirra er í raun og veru minnist mað-
ur þess ekki að hafa séð krúttlegra og
skemmtilegra par í bíó lengi.
Að Nykvist alveg ólöstuðum er
þetta samt myndin hennar Noomi
enda væri þessi saga ekki svipur hjá
sjón ef Lisbethar nyti ekki við. Sal-
ander er frábær persóna og stórkost-
legur töffari sem Noomi Rapace gerir
ógleymanleg skil. Salander er geggj-
uð og Rapace er sjúklega kúl þegar
hún túlkar þessa brjálæðislega svölu
píu sem hatar karla sem hata konur.
Þórarinn Þórarinsson
30 föstudagur 24. júlí 2009 fókus
Karlar sem
hata Konur
n Blaðamaðurinn Mikael Blom-
kvist er á nettum bömmer eftir
að hafa tapað meiðyrðamáli sem
viðskiptajöfur höfðaði á hendur
honum vegna
greinaskrifa
í tímaritið
Millenium.
Blomkvist
ákveður því
að taka sér frí
frá störfum
enda sér hann
fram á fang-
elsisvist. Um
svipað leyti
ræður Henrik Vanger, aldraður
iðnjöfur, Blomkvist til að skrifa
sögu ættar sinnar og til þess að
grafast um leið fyrir um hver urðu
örlög ungrar frænku iðnjöfurs-
ins sem hvarf fyrir 40 árum. Fjöl-
skyldusaga Vengeranna er miður
geðsleg og ekki er allt með felldu
þar sem Blomkvist virðist með
rannsóknum sínum koma illa við
kaunin á ýmsum. Í miðri rann-
sókninni kynnist Blomkvist hinni
vægast sagt sérkennilegu Lisbeth
Salander sem aðstoðar hann við
rannsóknina og sýnir ítrekað að
hún er ekki öll þar sem hún er séð.
stúlKan sem
léK sér að eldinum
n Mikael Blomkvist og ritstjórn
Millenium undirbúa umfangs-
mikla umfjöllun um mansal og
kynlífsiðnað-
inn í Svíþjóð
með sérstakri
áherslu á
háttsetta
viðskipta-
vini vænd-
iskvenna.
Áður en
blaðið kemst
í prentun eru
samstarfs-
maður hans og unnusta hans
myrt. Blomkvist finnur líkin og
til þess að bæta gráu ofan á svart
berast böndin fljótlega að Lisbeth
Salander. Hún hafði snúið baki
við Blomkvist tveimur árum áður
og vill ekkert með hann hafa og
síst af öllu þiggja hjálp frá honum.
Blomkvist er þó einn örfárra sem
trúa á sakleysi Lisbeth og á með-
an hann leitar sannana sem geta
hreinsað hana af ásökunum um
þrefalt morð má hún hafa sig alla
við á flótta bæði undan lögreglu
og miskunnarlausum mansals-
krimmum.
loftKastalinn
sem spraKK
n Lisbeth er í hefndarhug og ætlar
að ná sér niðri á manninum sem
reyndi að drepa hana og þeim
opinberu
stofnunum
sem tókst
nánast að
leggja líf
hennar í rúst.
Þetta verður
þó enginn
hægðarleikur
þar sem
hennar bíða
réttarhöld
fyrir þrjú morð og eina morðtil-
raun. Hún þarf því, með hjálp
Mikaels Blomkvist og rannsókn-
arblaðamanna Millenium, að
sanna sakleysi sitt.
Glæpasagnaþríleikur Svíans Stiegs
Larsson er æsispennandi og sög-
urnar feikivel fléttaðar þannig að
þær verðskulda fullkomlega þær
miklu vinsældir sem þær njóta
nú víða um heim. Þrátt fyrir það
má þó ætla að vinsældirnar megi
fyrst og fremst eigna aðalpersón-
unni, Lisbeth Salander. Salander
er tvíkynhneigður, andfélagslegur
goth-pönkari, ofbeldishneigð, frá-
hrindandi og heillandi í senn, enda
byggði Larsson hana á ekki ómerk-
ari persónu en hinni dáðu Línu
langsokk.
Í Karlar sem hata konur er Sal-
ander 24 ára gömul, grindhoruð
með stutt svart hár og drekahúðflúr
á bakinu. Kannski dálítið öðruvísi
en Lína langsokkur í stóru stígvél-
unum sínum með rauðu flétturn-
ar út í loftið en skyldleiki þeirra er
þó greinilegur. Lína langsokkur
býr ein í stóru húsi, á fullt af gulli
og sér alveg um sig sjálf. Hún er
hálfmunaðarlaus, á enga mömmu
og framan af fer engum sögum af
föður hennar en síðar kemur í ljós
að pabbi hennar er sjóræningi og
meira að segja kóngur á Kyrrahafs-
eyju.
Þegar Salander er kynnt til leiks
er móðir hennar vistuð á hæli og
engum sögum fer af föður hennar í
þeirri bók. Hann skýtur hins vegar
upp kollinum síðar og segja má að
hann sé hálfgerður sjóræningi og
miklum mun skuggalegri náungi
en pabbi Línu.
Lína og Lisbeth eiga það líka
sameiginlegt að þeim er meinilla
við utanaðkomandi afskipti og þá
einna helst að fulltrúar yfirvalda
og hins opinbera séu að blanda sér
í þeirra mál. Lína lætur góðlátlegar
umvandanir þeirra fullorðnu, sem
reyna að siða hana til, sem vind
um eyru þjóta. Skólaganga
hennar er martröð kenn-
arans og hún borðar og
sefur, á hvolfi, þegar
henni sýnist. Og
þegar lögreglan
og félagsmála-
yfirvöld reyna
að flytja Línu á
munaðarleysingja-
hæli beitir hún ótrúleg-
um líkamsstyrk sínum og
vísar yfirvaldinu á dyr.
Lisbeth hikar heldur ekki
við að beita ofbeldi þegar
henni er ógnað og gengur
mun harkalegar fram
en frummyndin. Lis-
beth notar barefli,
piparúða, skotvopn, bera hnefana
og hvað sem hendi er næst þeg-
ar hún ver sig og
hikar ekki við að
limlesta og drepa
sé henni stillt upp
við vegg eða hún telji þann
sem á vegi hennar verður
eiga refsingu skilið. Og þótt
hún líti út eins og anorex-
íu-sjúklingur og virðist
óttalegur væskill býr
hún eins og Lína
yfir ótrúlegum lík-
amsstyrk.
Lisbeth Langsokkur
ó, saLander, þú
ert svo geggjuð!millennium
þríleiKurinn
Lína LangSokkur
Er fyrirmyndin að Lisbeth
Salander og þær eiga margt
sameiginlegt þótt engum
komi til hugar að Lína
sé sikkópati sem sé best
geymd á hæli.
män som
hatar Kvinnor
KarLar SEm hata Konur
Leikstjóri: niels arden oplev
aðalhlutverk: noomi rapace, michael
nyqvist, Sven-Bertil taube, Peter
andersson.
kvikmyndir
Mikael og Lisbeth noomi rapace fer á kostum í
hlutverki Lisbeth Salander. hún keyrir atburðarásina
áfram og blaðamaðurinn Blomkvist getur lítið annað
gert en halda sér fast og vona það besta.