Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.2010, Síða 15

NEYTENDUR 8. febrúar 2010 MÁNUDAGUR 15
HÁRBLÁSARI TIL AÐ AFÞÍÐA Gott er að nota matarsóda og volgt vatn til
að þrífa innan úr ísskápnum og frystihólfinu. Takið úr sambandi og stingið hár-
blásara í samband í staðinn. Notið hann til að flýta fyrir en gætið þess að blása
ekki lengi á plast. Ef ekki stendur til að nota ísskápinn um hríð er gott að geyma
skál með kattasandi eða viðarkolum inni í ísskápnum. Það eyðir ólykt.
ÞREYTANDI DROPAHLJÓÐ Ef dropahljóð er að
ergja heimilisfólkið má grípa til þeirrar skammtíma-
lausnar að binda snærisspotta um túðuna (fremst á
krananum). Þá lekur vatnið hljóðlaust eftir snærinu og
ofan í vaskinn í stað þess að detta í dropum en dropa-
hljóð getur verið afar þreytandi til lengdar. Lausnin er
þó aðeins hugsuð sem skammtímalausn.
BORÐIÐ YKKUR
HAMINGJUSÖM
Appelsínur
Tvö glös af nýkreistum appel sínusafa nægja
til að draga úr taugaveiklun, vondu skapi
og depurð. Skortur á C-vítamínum er talinn
geta ýtt undir skapstyggð og þunglyndi.
Bananar
Sterk tengsl eru talin vera á milli streitu
og skorts á magnesíum. Þess vegna er þeim
sem glíma við þreytu ráðlagt að borða banana,
sem eru ríkir af þessu næringarefni. Aukin inntaka
magnesíums dregur úr kvíða þannig að fólk sefur
betur. Önnur matvæli sem innihalda magnesíum eru
valhnetur, grænmeti og hveitiklíð.
Vatn
Skortur á vatni í líkamanum getur valdið þreytu og
slappleika. Þegar líkamann vantar vökva minnkar blóð-
flæðið um líffærin og virknin verður minni. Ekki drekka
vatn bara þegar þú ert þyrstur, fáðu þér vatn til að hressa
þig við. Sumir halda því fram að kaffi, te og aðrir drykkir
komi ekki í staðinn fyrir vatn þar sem þeir geti líka virkað
þvagaukandi og beinlínis aukið á vatnsþörfina.
Valhnetur
Tré sem bera valhnetur vaxa í jarðvegi sem er ríkur af snefilefni sem heitir
seleníum. Þess vegna eru hneturnar sjálfar auðugar af efninu en sumar
rannsóknir benda til þess að efnið tengist góðu geði. Ein til tvær hnetur nægja.
Fiskur, sjávarfang, nautakjöt og heilhveitibrauð eru dæmi um önnur matvæli
sem eru auðug af seleníum.
Heilhveitibrauð
Flest fæða inniheldur einhverjar af þeim tuttugu
amínósýrum (sem eru grunneiningar próteina). Ein
þeirra er tryptófan, amínósýra sem notuð er í framleiðslu
á taugaboðefninu serótónín, en í háum styrk getur það kallað fram
gleðitilfinningu og jafnvel ofsagleði. Fáeinar sneiðar af heilhveitibrauði geta
einnig hjálpað til að létta lundina, sérstaklega ef þær eru borðaðar fyrir mat,
áður en aðrar amínósýrur ná til heilans.
Sardínur og túnfiskur
Fiskur sem er geymdur í olíu er hlaðinn ómega-3
fitusýrum, sem rannsóknir sýna að geti
haft mjög jákvæð áhrif á andlega heilsu.
Finnskar rannsóknir benda meðal annars
til þess að fólk sem borðar reglulega fisk er
síður þunglynt. Dæmi eru um að læknar
noti ómega-3 fitusýrur í formi fæðubótar
til að létta lund fólks. Fiskur er einnig ríkur
af B6- og B12-vítamínum, sem geta aukið
framleiðslu serótóníns.
ÓSKILJANLEGAR
MERKINGAR
Mikið hefur verið talað um syk-
urneyslu okkar Íslendinga og síð-
ast þegar ég vissi áttum við Norð-
urlandamet í sykuráti og gott ef
ekki heimsmet í gosdrykkjaþambi.
Flestir eru sammála um að of mikil
sykurneysla er slæm fyrir heilsuna
því hún eykur líkur á offitu og veld-
ur tannskemmdum svo eitthvað
sé nefnt. Lítið gengur þó í barátt-
unni fyrir bættri lýðheilsu og einu
aðgerðirnar sem ég hef heyrt fólk
stinga upp á er svokallaður sykur-
skattur. Við hljótum þó að geta bar-
ist við sykurátið án þess að hækka
skatta.
Herferð gegn sykuráti
Mér finnst reynandi að fara í her-
ferð gegn sykuráti líkt og Danir
hafa gert. Danski neytendamála-
ráðherrann hleypti herferðinni úr
hlaði með því að gefa foreldrum
skýr fyrirmæli um það hversu mik-
ið gos börn ættu að drekka. Hún
mælti með hámarki hálfum lítra af
gosi á viku skv. ráðleggingum sér-
fræðinga. Hvort danskir foreldrar
fóru eftir þessum fyrirmælum veit
ég ekki en þeir fengu í það minnsta
skýr skilaboð.
Mikið og gott aðgengi að sæt-
indum hlýtur líka að hafa sitt að
segja. Hvað er t.d.í gangi með all-
ar þessar verslanir sem eru ekki
einu sinni á matvælamarkaði en
eru farnar að selja gos og sælgæti
við kassana? Ég á bágt með að trúa
því að þarna sé verið að svara ein-
hverjum kröfum neytenda. Þá tek
ég heilshugar undir athugasemd-
ir Lýðheilsustöðvar sem gagnrýnir
mikinn afslátt af sælgæti á laugar-
dögum. Nær væri að veita afslátt af
hollari vörum.
Verslanir fylgja ekki reglum
Talsmaður neytenda og umboðs-
maður barna gerðu umfangsmik-
inn samning við markaðinn fyrir
nokkrum árum þar sem m.a. var
tekið á markaðssetningu á óholl-
ustu. Auðvitað á að dusta rykið af
þessum leiðbeinandi reglum og
ganga eftir því að þeim sé fylgt.
Ef markaðurinn þráast við verð-
ur einfaldlega að ganga lengra og
festa þessar reglur í lög.
Mikilvægustu aðgerðirnar eru
þó þær að skylda framleiðendur til
að taka upp skiljanlegar merking-
ar. Eins og staðan er í dag er erfitt
ef ekki vonlaust að reikna út hlut-
fall viðbætts sykurs í matvælum. Ég
horfi sérstaklega til umferðarljós-
anna sem breska matvælastofnun-
in setti á fót. Umferðarljósin segja
til um magn sykurs, salts og fitu
með litunum grænum, gulum og
rauðum. Vara sem inniheldur hátt
hlutfall sykurs og salts en litla fitu
fengi þá rauðan hring fyrir sykur
og salt en grænan fyrir fitu. Þessar
merkingar eru mjög skýrar og ein-
faldar og veita neytendum heilm-
iklar upplýsingar. Upplýsingar sem
framleiðendur eru ekki alltaf fúsir
til að veita
Hvað er ég að borða?
En það er ekki bara sykur sem er
vandamálið. Samkvæmt ráðlegg-
ingum sérfræðinga eiga konur ekki
að borða meira en 6 grömm af salti
á dag og karlmenn ekki meira en 7
grömm. Við Íslendingar borðum
að meðaltali of mikið salt og það
er ekki talið gott fyrir heilsuna. Þótt
erfitt sé að gera sér grein fyrir syk-
urmagni í matvælum er málið enn
flóknara þegar kemur að saltinu.
Fyrir það fyrsta snúast merkingar
á umbúðum um natríum en ekki
salt og þarf því að margfalda magn
natríums með 2,5 til að finna út
hversu mikið saltmagnið er. Til að
flækja málið enn frekar er ekki skylt
að merkja saltinnihald á matvæli
(nema kjötvörur) og því er neytend-
um gert mjög erfitt um vik að fylgja
opinberum ráðleggingum. Í Finn-
landi er framleiðendum hins vegar
skylt að merkja ákveðna vöruflokka
sem innihalda mikið salt (s.s. osta,
brauð, súpur og sósur) og upplýsa
hvort varan innihaldi mikið eða lít-
ið salt. Þessar aðgerðir hafa orðið til
þess að saltneyslan hefur minnkað.
Slíkar skyldumerkingar eru einnig
hvati fyrir framleiðendur að breyta
framleiðsluháttum.
Ég heyri oft þau rök að fólk beri
sjálft ábyrgð á eigin heilsu. Ég hef
aldrei heyrt neinn mótmæla því en
til þess að geta borið ábyrgð á eig-
in heilsu, að ekki sé minnst á heilsu
barnanna okkar, verða neytendur
að hafa aðgang að þeim upplýsing-
um sem máli skipta. Það er hlut-
verk yfirvalda að tryggja neytend-
um þessar upplýsingar. Ef menn
hafa raunverulegar áhyggjur af
lýðheilsu landans verða þeir að
bregðast við og þora að taka slag-
inn við framleiðendur með hags-
muni almennings að leiðarljósi.
„Eins og stað-an er í dag er
erfitt ef ekki vonlaust
að reikna út hlutfall
viðbætts sykurs í mat-
vælum.
Herferð gegn sykurskatti
Brynhildur segir að við hljótum
að geta barist gegn sykuráti án
þess að hækka skatta.
Flaska á viku Í Danmörku er
mælt með því að börn drekki
að hámarki hálfan lítra af gosi
á viku.
BRYNHILDUR PÉTURSDÓTTIR, ritstjóri Neytendablaðsins skrifar.
Sendið fyrirspurnir á neytendur@dv.is