Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.2010, Blaðsíða 26

ÍSLAND VERÐUR
ALLTAF MITT HEIMILI
Þegar ég var skiptinemi í olíuborginni Mara- caibo í Venesúela í Suður-Ameríku fyrir um tólf árum síðan kynntist ég betur en nokkru sinni fyrr því fyrirbæri í manninum
sem kallast tvöfalt siðgæði á íslensku.
Tvöfalt siðgæði getur birst okkur í margs konar
myndum í mörgum mismunandi málum. Einkenni
þess er þegar einhver telur að tilteknar siðferðis-
reglur eigi aðeins við um ákveðinn afmarkaðan
hóp manna en ekki aðra.
Klassíska skilgreiningin á tvöföldu siðgæði er sú þegar karlmenn telja aðrar siðareglur gilda
fyrir karla en konur í kynferð-
ismálum. Slíkar hugmyndir
eru oft á tíðum rótin að því misrétti sem ríkir á milli kynjanna í ýmsum
samfélögum heimsins. Algengasta birtingarmynd þessarar hugmyndar
er þegar því er haldið fram að karlmenn megi vera lausgyrtir og eiga sér
marga rekkjunauta en ekki konur vegna þess munur sem sé á kynjun-
um.
Skoðun margra frjálsyndra og trúlausra á Vesturlöndum er hins vegar sú að hafna þessu tvöfalda siðgæði í kynjamálum og spyrja þess í stað: Af hverju má karlmaður gera eitthvað sem kona má ekki? Rökrétt svar er: hann má það ekki. Fjótlega eftir að ég kom til
Venesúela fór ég að taka eftir því hversu þetta tvöfalda siðgæði í kynja-
málum var útbreitt.
Strákar og stelpur á mínum aldri - 18 ára - sem höfðu verið í sambandi í
nokkur ár máttu ekki vera saman tvö inni í lokuðu herbergi, dyrnar urðu
að vera opnar. Aldrei máttu þau vera neins staðar tvö í einrúmi af ótta
við að unglingafrygðin myndi ná á þeim tökum og drengurinn myndi
svipta sakleysinu af hinni óspjölluðu mey. Stúlkan varð að vera hrein
mey þegar hún giftist.
Í stað þess að verja tímanum í kelerí og kjass bak við luktar dyr horfðu pörin saman á sjónvarpið, borðuðu eða fóru í verslunarmiðstöðv-arnar í borginni. Í samskiptum þeirra var flestallt leyfilegt nema hið forboðna sem bæði hafa vafalítð þráð heitar en nokkuð annað. Á
sama tíma og þessar stífu samskiptareglur voru haldnar í heiðri í sam-
böndum stráka og stúlkna þótti hins vegar ekki athugavert að unglings-
drengirnar svöluðu niðurbældri kynlöngun sinni með vændiskonum í
fátækrahverfum borgarinnar.
Þetta er þekkt úr frásögnum frægra Suður-Ameríkubúa eins og Gabriel García Marquez. Litið er á það sem eðlilegan hlut, jafn-vel manndómsvígslu, að ættingjar unglingspjakka kaupi fyrir þá vændiskonu frekar en að þeir njóta ásta með óspjölluðum jafn-
öldrum sínum. Vændiskonurnar eru beinlínis ætlaðar til þess brúks á
meðan framtíðareiginkonurnar sitja soltnar í festum.
Svo var til dæmis um Marquez sem fyrst kynntist kynlífi á hóruhúsi á
unglingsaldri þrátt fyrir að vera yfir sig ástfanginn af hinni fögru Mer-
cedes Barcha. Hann giftist Mercedes loks og hefur verið með henni æ
síðan. Kynlíf var hins vegar ekki inni í myndinni fyrr en eftir hjónavígsl-
una.
Versta dæmið um þetta tvöfalda siðgæði í kynferðismálunum í Venesú-
ela birtist mér svo eitt sinnið þegar ég var að spjalla við miðaldra konu
sem ég þekkti. Hún var um fimmtugt og hafði verið gift manni sínum í
tuttugu ár.
Konan sagði mér frá því að maðurinn hennar ætti tvær yngri hjá-konur sem hann héldi upp. Þær voru úr lægri stigum samfélags-ins og voru því væntanlega fegnar að fá vel stæðan karlabokka til að halda sér uppi. Allar héldu konurnar honum heimili en engin
þeirra vann launavinnu. Og konan sagði mér að maðurinn hefði þann
háttinn á að hann skipti vikunni upp á milli kvennanna þriggja: eina
nóttina var hann hjá einni, aðra hjá annarri og svo koll af kolli.
Þegar konan sagði mér frá þessu, brast hún í grát. Hún brast í grát því
hún sagði mér að hún vildi ekki að maðurinn hennar væri stöðugt að
yngja upp og verja nóttunum með öðrum konum á milli þess sem hann
kæmi aftur til hennar.
Hryggð hennar var svo mikil því hún sagðist ekkert geta gert til að breyta
þessu: Samningsstaða hennar væri svo léleg. Hún væri ómenntuð, hefði
aldrei unnið úti og ætti ekki möguleika á að sjá sér farborða. Maður-
inn gæti einfaldlega hætt að halda henni uppi ef hún ætlaði að reyna
að koma í veg fyrir að hann hitti aðrar konur. Þá sæti hún uppi slypp og
snauð en maðurinn hennar fyrrverandi héldi áfram að lifa lífinu.
Það þarf þó varla að hafa mörg orð um það að konan hefði sjálf aldrei komist upp með að eiga sér viðhald. Slíkt gera konur í Ven-esúela ekki þó svo að mönnunum leyfist það vegna þeirrar tvö-földu siðgæðisvitund sem er landlæg á þessum slóðum heimsins.
Steininn tók svo úr þegar þessi sami maður bað mig vinsamlegast, með
fingurinn á lofti og hastaði á mig, að vera ekki ber að ofan í návist elstu
dóttur sinnar því slíkt væri ekki boðlegt gagnvart henni. Á sama tíma er
allt eins líklegt að þessar hendur, sem bentu mér þarna hálfógnandi á
að vera ekki ber í návist þessarar stúlku, hafi skömmu áður handleikið
aðrar yngri lendar en á móður þessarar senjorítu sem honum var svo
umhugað um að vernda gagnvart umheiminum og ótímabærum hugs-
unum um hitt kynið.
Líklega hafði þessi maður aldrei velt fyrir sér spurningunni: Af hverju má ég eitthvað sem konur mega ekki? En þó svo að hann hefði gert það er allt eins líklegt að hegðun hans hefði verið sú sama því hann hefði ekki látið sannfærast af eina rökrétta svarinu
við henni.
Líklega er betra að láta hið sama yfir kynin ganga. Það sem strákar mega
ættu stelpur líka að mega.
GRÉT VEGNA
HJÁKONUNNAR
„Þetta byrjaði allt með því að ég var úti í Noregi og var
að vinna þar. Þá rakst ég á danskan fararstjóraskóla úti
á Mallorca og ég ákvað að láta
gamlan æskudraum rætast
og fór í skólann. Síðan hef ég
ekki komið heim nema sem
gestur,“ segir Kjartan Trausti
Sigurðsson fararstjóri en
hann hefur verið fararstjóri
í hartnær 30 ár. „Ég er bú-
inn að vera lengur í þessum
bransa en flestir og komið
hingað heim til Íslands aðal-
lega sem gestur.“
Ferðast út um allt
Kjartan Trausti hefur verið
meira og minna erlendis síð-
ustu áratugi. Hann var á Kan-
arí, á veturna með eldri borg-
ara og unga fólkið á sumrin.
Hann hefur hins vegar ferðast
út um allt og þá meinar hann
út um allt.
Kjartan segir að ferðavenj-
ur Íslendinga hafi breyst mjög
mikið undanfarin ár. „Þetta
var svolítið svona glaumur og
gleði en núna er þetta orðið
ekkert nema yndislegheitin.
Það eru svo margir búnir að búa erlendis og ferðast
út um allan heim, menn kunna orðið þrjú til fjögur
tungumál og Íslendingar eru orðnir miklir heims-
borgarar. Það eru algjör undantekningartilfelli að
menn séu með dólgslæti.“
Ferðaskóli fyrir fararstjóra
Kjartan Trausti er sannur frumkvöðull þegar kem-
ur að því hvernig á að
verða farar-
stjóri. Hann
setti á laggirn-
ar námsbraut í
fararstjórn er-
lendis í Ferða-
málaskóla Ís-
lands. Það er
hugsað fyrir þá 
sem hug hafa á
að gerast farar-
stjórar á erlendri
grund og kynn-
ast nánar hefð-
um, siðum og
menningu við-
komandi lands.
Með síauknum möguleikum Íslendinga til að ferðast
erlendis í skipulögðum ferðum verður þörfin fyrir áhuga-
sama og hæfa fararstjóra sífellt meiri. Námið er byggt upp
á þeim grundvallaratriðum sem fararstjóri þarf að kunna
skil á og hafa í huga til að taka að sér að leiðsegja hóp
ferðalanga á viðkomandi stað. „Ég kom því á koppinn
ásamt skólastjóranum, Friðjóni Sæmundssyni, og þetta
er þriðja árið sem þetta er kennt. Það hafa verið rúmlega
20 nemendur á hverju ári.“
Sterkar taugar til Spánar
Kjartan segir að hann eigi sér ekkert uppáhaldsland þrátt
fyrir að hafa komið til þeirra margra. Hann hefur sterk-
ar taugar til Spánar því þar byrjaði allt ævintýrið. „Það er
erfitt að ákveða eitthvert eitt uppáhalds-
land. Verður maður ekki bara segja eins
og vitur maður sagði eitt sinn: „Það er
þar sem ég er hverju sinni.““
Kjartan hefur verið að færa sig meira
yfir í menningarferðir og setti nýverið á
laggirnar ferð til Tyrklands, töfrar Tyrk-
lands, sem slegið hefur í gegn. „Það er
skemmtilegt að fara með fólk um þessar
slóðir sem er sögu- og menningarlega
sinnað. Land og þjóð eru skemmti-
leg heim að sækja og það er svo mikil
menning og saga þarna. Ég held að fólk
geri sér ekki alveg grein fyrir því hvað
Tyrkland er stórt og hversu mikla sögu
það hefur að geyma.“
Best að vera með allt innifalið
Fararstjórar fara oft á sama staðinn en
með mismunandi fólk og segir Kjart-
an að það sé alltaf jafnskemmtilegt.
„Mér finnst það. Þó að maður sé oft að
fara í sams konar ferðir og iðulega á sömu
slóðir þá reynir maður að gera hverja ferð
sérstaka. Í gamla daga voru þrjár til fjórar
rútur að fara á einn og sama stað en núna
er yfirleitt ein rúta og þá getur maður leikið
sér aðeins meira.
Það sem er að breytast með ástandinu
er að það er hagkvæmast að ferðast þannig
að allt sé innifalið. Það er mun ódýrara.
Flestir sem ferðast í dag eru í hálfu eða
fullu fæði. Það kemur betur út.“
Vonar að Ísland nái sér
Kjartan hefur verið fararstjóri lengi og því ekki úr vegi
að spyrja hvar hann ætli sér að búa þegar vinnuferlin-
um ljúki. „Ég hugsa að ég búi alltaf á Íslandi. Þessi 30 ár
sem ég hef verið í þessu þá er ég búinn að vera meira og
minna erlendis. Ég hef verið meira með annan fótinn hér
heima undanfarin tvö ár en það væri voðalega gott að
eiga tvo til þrjá staði til að vera á – en Ísland verður alltaf
mitt heimili. Við vonum bara að það verði ekki óbyggilegt
í framtíðinni,“ segir fararstjórinn um leið og hann kallar
farþega inn í rútuna á Tenerife.
benni@dv.is
Kjartan Trausti Sigurðsson fararstjóri
hefur verið lengur í bransanum en flestir.
Ferðabakterían á hug hans allan og hefur
hann komið til flestra landa í veröldinni.
26 FÖSTUDAGUR 12. febrúar 2010 UMRÆÐA
fararstjóra
Töfrar Tyrklands Kjartan hefur sett á
laggirnar ferð um töfraheim Tyrklands. Þ
ar
er meðal annars flogið í loftbelg.
Í helli Kjartan hefur
skoðað margar minjar
og farið víða.
Garpur í göngu
Kjartan elskar að
vera úti í náttúrunni.
Með snák um hálsinn Kjartan
Trausti hefur farið víða. Hér með
snák um hálsinn á sér.
INGI F. VILHJÁLMSSON skrifar
HELGARPISTILL