Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.2010, Blaðsíða 7

miðvikudagur 18. ágúst 2010 fréttir 7
Kynntar voru tvær leiðir til lausnar
langvinnum deilum um kvótakerfið
á fundi í gær í nefnd sjávarútvegs-
ráðherra sem fæst við endurskoðun
fiskveiðistjórnunarkerfisins.
Útvegsmenn hafa með öllu
hafnað svonefndri fyrningarleið
sem getið er um í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar og hættu fulltrú-
ar þeirra að mæta á fundi nefnd-
arinnar ásamt fulltrúum Samtaka
fiskvinnslustöðva síðastliðinn vet-
ur.
Svonefnd samningaleið var lögð
fram af lögfræðingunum Karli Ax-
elssyni og Lúðvík Bergvinssyni,
áður alþingismanni Samfylkingar-
innar. Útfærsla þeirra byggist á því
að aflamarkskerfið, kvótasetning,
verði áfram grundvöllur fiskveiði-
stjórnunarinnar í landinu. Til hlið-
sjónar er höfð sú þróun sem orðið
hefur varðandi fyrirkomulag sem
ætlunin er að hafa varðandi leigu á
vatns- og jarðhitaréttindum í þjóð-
areign. Þannig má gera ráð fyrir að
umrædd leið feli í sér samninga við
útvegsmenn til lengri eða skemmri
tíma þar sem útgerðir nytu bærilegs
öryggis gegn ákveðinni gjaldtöku.
Höfundar þessarar leiðar, Karl
og Lúðvík, telja að leggja verði mat
á hverjir gætu átt rétt á kvótasamn-
ingum og sömuleiðis hvaða rétt
slíkir samningar gætu fært þeim.
Athuga verði til hve langs tíma
samningur um fiskveiðikvóta ætti
að vera og hvernig haga beri gjald-
töku. Jafnframt verði að huga að
uppsagnarákvæðum og framsali
réttinda.
Í raun er um að ræða innköllun
kvóta um leið og honum yrði út-
hlutað eftir samningaleið. Höfund-
arnir telja eðlilegt að þetta gerist á
15 til 30 árum.
Útgáfa af fyrningarleið
Hin tillagan, sem kynnt var á fundi
endurskoðunarnefndarinnar í gær,
líkist fyrningarleiðinni umdeildu.
Höfundar hennar eru Þorkell Helga-
son, fyrrverandi prófessor við HÍ, og
Jón Steinsson, lektor í hagfræði við
Columbia-háskóla í New York. Til-
laga þeirra gengur undir nafninu
„tilboðsleið“. Grunnhugmyndin er
sú að kvóta verði endurúthlutað.
Höfundar gera ráð fyrir að við lok
hvers fiskveiðiárs verði úthlutað 92
prósentum af aflahlutdeild útgerða
eins og verið hefur. Hluti kvótans, 8
prósent, á samkvæmt þessu að fara
á tilboðsmarkað. Höfundar telja
að ekki sé skynsamlegt að úthluta
hærra hlutfalli en 92 prósentum því
þar með geti tilboðsmarkaðurinn
orðið of lítill og óvirkur.
Við lok fiskveiðiársins gera höf-
undar jafnframt ráð fyrir að haldinn
verði tilboðsmarkaður fyrir kvóta
sem með þessum hætti væri á mark-
aði. Gert er ráð fyrir því að andvirði
kvótans, sem þannig er seldur – eða
leigður – á markaði, renni í sérstak-
an auðlindasjóð. Þorkell og Jón gera
ráð fyrir því að verð ráði því hvaða
tilboðum sé tekið. Lægsta tilboð,
sem tekið er, myndar síðan eining-
arverð sem allir greiða.
Með þessari aðferð fer aflahlut-
deild útgerða samkvæmt gamla
kvótakerfinu niður í helming þess
sem hún er nú á þrettán til fjórtán
árum. Þannig tæki það 27 ár fyrir út-
gerðirnar að missa kvótann niður í
25 prósent. Að sama skapi væru þá
75 prósent kvótans komin á tilboðs-
markað eftir 27 ár.
Óviss viðbrögð enn
Sá tími styttist sem nefndarmenn
hafa til þess að gera upp við sig kosti
og galla hvorrar tillögu, en umtals-
verður dráttur hefur þegar orðið
á að nefndin skili niðurstöðum til
Jóns Bjarnasonar sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Samkvæmt heimildum DV hugn-
ast fulltrúum Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna illa tillaga
Jóns og Þorkels enda er hún að
ýmsu leyti lík tillögum stjórnvalda
um innköllun og fyrningu kvótans á
20 árum. Óljósara er hvort sátt get-
ur náðst um tillögu Lúðvíks og Karls,
en hún tekur eins og áður segir mið
af hugmyndum um meðferð ann-
arra tegunda náttúruauðlinda í eigu
þjóðarinnar.
Kostir samningaleiðar
Lúðvík og Karl telja að samninga-
leiðin feli í sér ýmsa jákvæða kosti.
Hún falli til að mynda vel að hug-
myndum um nýtingu annarra auð-
linda. Þeir gera ráð fyrir að forræði
og eignarhald ríkisins á auðlindinni
verði tryggt í stjórnarskrá og því geti
enginn eignarréttur útgerða mynd-
ast í krafti hefðar.
Í þriðja lagi telja þeir að með
samningaleiðinni megi skýra rétt-
indi útgerða og skilgreina afnota-
rétt þeirra á afdráttarlausan hátt og
draga megi þannig úr rekstrar óvissu
langt fram í tímann.
Mjög hefur verið gagnrýnt að
kvótakerfið sé til þess fallið að úti-
loka nýtt fólk frá því að hasla sér völl
í útgerð. Karl og Lúðvík telja að með
samningaleiðinni aukist möguleik-
ar á nýliðun í fiskveiðum og útgerð.
Lagt er til að gjaldtaka fyrir afnot
af auðlindum sjávar verði gagnsæ
og samræmd. Leiðin er talin fela í
sér meira atvinnuröryggi en núver-
andi kerfi og hættan á byggðarösk-
un verði minni. Höfundar tillögunn-
ar gera ráð fyrir að mögulegt verði
að bjóða upp veiðiheimildir komi
til endurúthlutunar afnotaréttar af
einhverjum ástæðum, svo sem þeg-
ar ekki næst að veiða upp í veiði-
skyldu.
Að mati höfundanna kann að
þykja galli við þetta kerfi að verð á
aflaheimildum lækkar líklega verði
samningaleiðin fyrir valinu. Þá er
ekki orðið við ýtrustu kröfum um
nýliðun í greininni svo tveir gallar
þessarar leiðar séu nefndir.
Skaðvænlegar deilur
Karl og Lúðvík segja í minnisblaði
sínu að ekki hafi tekist að leiða til
lykta langvinnar deilur um kvóta-
kerfið; skýrslur hafi verið gerðar og
þær rykfallið. Þeir tala fyrir því að
samskonar reglur gildi um ráðstöf-
un allra auðlinda í eigu ríkisins og
auðlindir sjávar séu ekki undan-
skildar. Því beri að setja í stjórnar-
skrá ákvæði sem tryggi varanlegt
eignarhald og forræði þjóðarinnar
eða ríkisins yfir nátturuauðlindum.
Að því slepptu sé nauðsynlegt að
setja sérreglur um hverja auðlind.
Þeir telja einnig eðlilegt að taka mið
af fiskveiðistjórnun undanfarinn
aldarfjórðung sem byggi á aflaheim-
ildum og leyfum sem stjórnvöld
gefa út. Karl og Lúðvík útiloka ekki
að unnt veði að úthluta hluta kvót-
ans á grundvelli tilboða eða útboða
þótt samningaleiðin verði farin.
Kostir tilboðsleiðar
Jón Steinsson og Þorkell Helgason
benda á að einn af kostum tilboðs-
leiðar þeirra sé einfaldleiki. Núver-
andi aflahlutdeild útgerðar og hlut-
deild á tilboðsmarkaði myndi eina
heild og væru óaðskiljanleg fyrir
hverja útgerð eftir að kerfinu væri
komið á. Þá sé kvóta næsta árs á
undan endurúthutað að mestu án
gjalds og því góður tími til aðlög-
unar. Einnig dragi kerfið úr líkum
á að við því verði hróflað. Auk þess
myndi leigugjald fyrir aflahlutdeild
sveiflast sjálfkrafa með arðsemi
veiða. Það ætti að draga úr pólitísk-
um inngripum í framtíðinni að mati
höfunda sem beinlínis tala um að
útgerðin ákvarði sjálf það gjald sem
hún telji sér fært að greiða fyrir að-
gengi að fiskimiðunum með tilboð-
um á markaði. Það eitt ætti að vinna
gegn braski og óeðlilegum ávinningi
af kvótaframsali.
Tvær tillögur um breytingar á kvótakerfinu voru kynntar á fundi nefndar sem fæst við endurskoðun kvóta-
kerfisins. Báðar gera ráð fyrir að girt verði fyrir að útgerðir geti nokkru sinni fengið aflaheimildir til endan-
legrar séreignar. Önnur tillagan gerir ráð fyrir að auðlindir sjávar lúti sömu grundvallarreglum og vatns- og
jarðhitaréttindi. Hin tillagan gerir ráð fyrir að æ stærri hluti kvótans fari á tilboðsmarkað. Eftir 27 ár færu
75 prósent kvótans á tilboðsmarkað í lok fiskveiðiársins.
Að sama skapi væru þá 75 pró-
sent kvótans komin á til-
boðsmarkað eftir 27 ár.
jÓhann hauKSSon
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
KVÓTI ALDREI EINKAEIGN
Vatnsréttindi og fiskur. KarlAxelssoner
sérfróðurumvatnalögogsnýrsérnúað
óveiddumfiskiísjó.
Samningaleiðin
LúðvíkBerg-
vinssonleggur
áhersluáaðallar
auðlindirlútisömu
grunnreglum.