Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2011, Side 22

22 | Tónlist 16. febrúar 2011 Miðvikudagur
Þ
ó nokkuð hefur verið fjall-
að um hljómsveitina White
Stripes í fjölmiðlum undan-
farið. Ástæða umfjöllunar-
innar er ekki nýr diskur
heldur sú staðreynd að dúettinn hef-
ur nú sungið sinn svanasöng. Hljóm-
sveitir fæðast og deyja. Það er gang-
urinn í tónlistarbransanum, með
einhverjum undantekningum þó.
Ein er sú hljómsveit sem virðist ætla
að hanga saman fram í rauðan dauð-
ann í bókstaflegri merkingu þeirra
orða og það er Rolling Stones. Eflaust
má deila um ágæti þess því skiptar
skoðanir eru á ágæti nýs framlags
sveitarinnar til nútímarokktónlistar
og sú skoðun á sér nokkurt fylgi að
hún lifi á verkum sínum frá sjöunda
og áttunda áratug síðustu aldar.
Hvað sem því líður er nú skarð fyr-
ir skildi í tónlistinni – White Stripes
hefur lagt upp laupana og norður-
írska blúsgoðið Gary Moore hefur
safnast til feðra sinna.
Að hætta eða hætta ekki, þar
liggur efinn
Nú ku hljómplötur með White
Stripes seljast í bílförmum þó að
diskar með dúettinum verði eflaust
fáanlegir um ókomna framtíð. Að
ætla að með brotthvarfi sveitarinnar
af sviðinu hverfi allar plötur hennar
úr verslunum eins og dögg fyrir sólu
er álíka skynsamlegt og að halda að
enginn fiskur yrði veiddur í íslenskri
lögsögu ef kvótagreifar yrðu sviptir
einkarétti sínum til veiða.
En samt er einhver undarleg lógík
í því æði sem runnið er á aðdáend-
ur White Stripes – af er sem áður
var, tímamót eru orðin og óþekktar
krossgötur fram undan hjá þeim sem
hafa hengt tryggð sína á þá hljóm-
sveit umfram aðrar.
Tíminn einn getur svo leitt í ljós
hvort White Stripes er í raun hætt eða
hvort um verður að ræða hlé – langt
eða stutt – því að það er alkunna að
andarslitur sumra hljómsveita kunna
að verða æði langdregnar. Þær eiga
það nefnilega til að skjóta upp koll-
inum þegar síst varir og bera á borð
fyrir hlustendur síðustu dreggjarnar,
gjarna með skrautberjum í líkingu
við sinfóníuhljómsveitina, gospel-
kór, karlakór eða einhverju viðlíka.
Hljómsveitir sem hættu
Sem fyrr segir er Rolling Stones enn
að þrátt fyrir að hafa í gegnum tíðna
gengið í gegnum einhverjar breyting-
ar hvað varðar meðlimi sveitarinnar.
Í árdaga ferils síns var sveitin nokkuð
samstiga annarri breskri hljómsveit,
Beatles, sem lagði heiminn að fótum
sér á sjöunda áratugnum.
Beatles var ein vinsælasta hljóm-
sveit í heimi og þegar tilkynnt var um
endalok hennar árið 1970 beindist
mikil reiði að Yoko Ono, eiginkonu
Johns Lennons, sem margir töldu
ábyrga fyrir örlögum sveitarinnar. En
málið var mun flóknara en svo og ef-
laust mikil einföldun að skella skuld-
inni á Yoko, sem í seinni tíð hefur
bundist Íslandi tryggðaböndum.
En það er ekki ætlunin að fara
nánar í saumana á því. Lengi vel
héldu aðdáendur sveitarinnar í þá
von að fjórmenningarnir frá Liver-
pool tækju saman aftur, en þeir virt-
ust ekki vera á þeim buxunum. Mjög
köldu andaði á milli Pauls McCartn-
eys og Johns Lennons, og George
Harrison hallaðist á sveif með
Lennon. Ringo Starr virtist vera sá
eini sem hugsanlega gæti fengið þá
til að slíðra sverðin og komst næst því
á breiðskífunni Ringo sem kom út
1973. Á plötunni léku allir Bítlarnir,
en þó aldrei allir saman í einu lagi.
Árið 1980 var John Lennon myrt-
ur fyrir utan heimili sitt í New York
og allar vonir um að Bítlarnir tækju
saman aftur urðu að engu.
Andlát Nirvana og dauði
Cobains
Hljómsveitin Nirvana var stofnuð
árið 1987 og átti góðu gengi að fagna
og festi sig í sessi á grunge-sviði
Seattle með fyrstu breiðskífu sinni,
Bleach, árið 1989. Þó nokkur fjöldi
trymbla rann í gegnum hljómsveit-
ina, en sá sem staldraði hvað lengst
við var Dave Grohl. Forsprakki sveit-
arinnar var Kurt Cobain og var hann
í fjölmiðlum nefndur til sögunnar
sem „talsmaður kynslóðar“ og skír-
skotað til Nirvana sem „flaggskips“
X-kynslóðarinnar.
En örlög hljómsveitarinnar réðust
þegar Kurt Cobain framdi sjálfsmorð
árið 1994 og þrátt fyrir að eitthvað
efni með hljómsveitinni hafi verið
gefið út að honum gengnum létu eft-
irlifandi hljómsveitarmeðlimir gott
heita og fóru hver í sína áttina.
Það má enda setja spurningar-
merki við hvort um sömu hljómsveit
sé að ræða þegar búið er að skipta
inn og út hljómsveitarmeðlimum.
Minnir svolítið á bóndann sem var
að dásama sleggju sem hann hafði
átt í fimmtíu ár – var reyndar búinn
að skipta tíu sinnum um skaft og
einu sinni um haus, en meiri fjand-
inn hvað hún hafði enst vel.
Höfuðlaus her
Hljómsveitin Talking Heads er ein
þeirra hljómsveita sem einfaldlega
hættu, þar kom hvergi dauði við
sögu. Oft er málum þannig háttað að
þegar forsprakki hljómsveitar ákveð-
ur að hætta er nokkurn veginn sjálf-
sagt að sveitin deyi drottni sínum –
verði eins og höfuðlaus her.
Sú var raunin hjá Talking Heads
þegar David Byrne ákvað að leita
hófanna í sólóferli árið 1991. Þeg-
ar þar var komið sögu hafði hljóm-
sveitin verið að frá 1974 og skipað sér
sess á meðal fremstu hljómsveita ný-
bylgjunnar.
Árið 1978 hófst samstarf hljóm-
sveitarinnar og pródúsentsins Bri-
ans Enos sem hafði getið sér gott
orð meðal annars með David Bowie
og Roxy Music. Samstarfið var með
miklum ágætum og tónlist sveitar-
innar tók margar ólíkar stefnur.
En árið 1991 taldi Byrne tíma til
kominn að reyna eitthvað nýtt, en
þremenningarnir sem eftir voru í
sveitinni, Tina Weymouth, Chris
Frantz og Jerry Harrison, komu
saman við gerð einnar plötu, árið
1996. Hljómsveitin kallaði sig Heads
og platan heitir No Talking, Just
Heads.
Sameinuðust að nýju fyrir eina
uppákomu
Breska hljómsveitin Pink Floyd er
ein þeirra hljómsveita sem komu
saman mörgum árum eftir að þær
hættu formlega. Ástæða endurfund-
anna var góðgerðatónleikar árið
2005. Hún var stofnuð árið 1965
og átti velgengni að fagna á heims-
vísu. Tónlistin var ofskynjunarskot-
in, textarnir fílósófískir, hljómurinn
tilraunakenndur og plötuumslögin í
ætt við list.
Um tíma voru meðlimirnir fimm,
Nick Mason, Syd Barrett, David
Gilmour, Roger Waters og Richard
Wright, en óskoraður leiðtogi hljóm-
sveitarinnar, Syd Barrett, þurfti að
draga sig í hlé árið 1968 vegna hrak-
andi heilsu.
Við leiðtogahlutverkinu tók
bassaleikarinn Roger Waters, en þétt
við bak hans stóð David Gilmour, gít-
arleikari sem upphaflega var fenginn
til liðs við sveitina til að létta farginu
af Barrett.
Þó að líftími sveitarinnar sé talinn
hafa verið frá 1965 og fram á miðjan
tíunda áratuginn má einmitt velta
fyrir sér hvenær hljómsveit hætti að
vera hljómsveit.
Hljómborðsleikarinn Richard
Wright sagði skilið við hljómsveit-
ina árið 1979 og sex árum síðar
fylgdi Roger Waters í fótspor hans.
Þá brá svo við að David Gilmour
og trymbillinn Nick Mason fengu
Wright til liðs við sig og héldu áfram
að taka upp tónlist og halda tón-
leika.
Roger Waters var ekki par sáttur
við að fyrrverandi félagar hans not-
uðu áfram nafnið Pink Floyd og leit-
aði að lagabókstaf sem gerði honum
kleift að fyrirbyggja það. Málið var
leyst utan dómstóla; þeir máttu nota
nafnið og Waters var leystur undan
öllum samningum sem tengdu hann
Pink Floyd.
Þegar frýs í helvíti
Hljómsveitin Eagles var ein af þeim
stærstu á áttunda áratugnum, en
árið 1980 sló í brýnu á milli tveggja
meðlima hennar, enda kannski tak-
mörk fyrir því hve náið samstarf get-
ur gengið áfallalaust. Á tónleikum á
Lönguströnd í Kaliforníu þann 31.
júlí sauð loks upp úr og Glenn Frey
og Don Felder fóru ekki í launkofa
með þær barsmíðar sem þeir hugð-
ust veita hvor öðrum þegar þeir færu
baksviðs.
„Bara þrjú lög þangað til ég lem
þig,“ ku Don Felder hafa sagt við
Frey. Þetta voru ekki kjöraðstæður til
samvinnu og hljómsveitin gliðnaði í
frumeindir sínar og trymbill hennar,
Don Henley, sagði að hljómsveitin
tæki saman aftur „þegar frysi í hel-
víti“.
Svo virðist sem frosið hafi í hel-
víti árið 1994. Á hljómleikum í apríl
það ár tilkynnti Glenn Frey að hljóm-
sveitin hefði aldrei hætt. „Við tók-
um bara fjórtán ára frí,“ sagði hann
en reyndar voru tveir fyrrverandi
Að hætta eða hætta ekki
n Allar hljómsveitir hverfa einhvern tímann af sviðinu n Sumar eru lífseigari en aðrar og neita að deyja drottni sínum n Oft eru belgirnir nýir en vínið gamalt og staðið n Það er kúnst að þekkja sinn vitjunartíma„Minnir svolítið á
bóndann sem var
að dásama sleggju sem
hann hafði átt í fimm-
tíu ár – var reyndar bú-
inn að skipta tíu sinnum
um skaft og einu sinni um
haus, en meiri fjandinn
hvað hún hafði enst vel.
Tónlistarmenn sem færðu sig um set,
hættu í tónlist eða einfaldlega hurfu af
sviðinu.
n D‘Arcy Wretsky sagði skilið við
Smashing Pumpkins þegar sveitin hafði
gefið út fimm plötur. Hún lék um stutt
skeið með ýmsum hljómsveitum, en
hvarf síðan nánast af yfirborði jarðar.
n Zach de la Rocha hætti í Rage
Against the Machine árið 2000, þegar
sveitin var á hátindi frægðar sinnar.
Hann bar við hinum sívinsæla „listræna
ágreiningi“. Hljómsveitin kom saman
nokkrum sinnum árin 2007 og 2008.
n Ace Frehley, gítarleikari Kiss, fékk
ógeð á þeirri stefnu sem hljómsveitin
hafði tekið snemma á níunda áratugn-
um. Kiss daðraði þá meira en góðu hófi
gegndi, að hans mati, við diskó. Í kjölfar
brotthvarfs hans liðaðist sveitin í sund-
ur. Hljómsveitarmeðlimirnir létu sig þó
hafa það að taka höndum saman á ný,
mála sig í framan og halda í tónleikaför
árið 1996. En það var skammgóður
vermir og Frehley tók hatt sinn og staf
að loknu „kveðjutónleikaferðalagi“
sveitarinnar árið 2002.
n Rob Halford, metalguðinn eins og
hann kallaði sjálfan sig, hætti í Judas
Priest árið 1991 og bar fyrir sig „listrænan
ágreining“. Aðdáandi hljómsveitarinnar
hljóp í skarðið, en aðrar hljómsveitir
nutu krafta Robs. En 2003 tók hann
aftur að sér sönginn hjá Judas Priest.
n Apakötturinn Michael Nesmith bað
um að verða leystur undan samningi
hljómsveitarinnar Monkees árið
1970. Honum voru greinilega ætlaðir
merkilegri hlutir en að syngja Last Train
to Clarksville út í hið óendanlega. Hann
gerðist brautryðjandi á sviði mynd-
bandaframleiðslu í sveita- og rokktón-
list og seldi árið 1980 hugmyndina sem
síðar varð að MTV.
n Creedence Clearwater Revival hefur
borið á góma í þessari grein. Sem fyrr
segir voru í sveitinni tveir bræður, Tom
og John Fogerty. Þannig var mál með
vexti að John fékk alla athyglina. Tom
ákvað að snúa sér að sólóferli sínum 1971
en gekk ekki sem skyldi. Hann safnaðist
seinna til feðra sinna.
n Frankie Goes to Hollywood átti
alheimsvelgengni að fagna fyrstu
ár níunda áratugarins. En „listrænn
ágreiningur“ varð þess valdandi
að aðalsprauta sveitarinnar, Holly
Johnson, kvaddi félaga sína árið 1984.
Árið 1991 komst Holly að því að hann
væri HIV-smitaður og sagði skilið við
tónlistarbransann og snéri sér að
listmálun.
Hætt, horfin, látin
Nirvana Dauði Kurts Cobains markaði endalok þessarar áhrifamiklu hljómsveitar frá
Seattle.
Rob Halford Tók sér tólf ára hlé frá hljómsveitnni Judas Priest.