Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2011, Blaðsíða 10

10 | Fréttir 9. mars 2011 Miðvikudagur
VAR BOÐIN
ÁFALLAHJÁLP
EFTIR 28 ÁR
Eftir tæplega 30 ára baráttu fyrir rétt-
læti hefur forsætisráðuneytið boð-
ið Guðbrandi Kr. Haraldssyni áfalla-
hjálp. Guðbrandur hefur síðan 1983
barist fyrir því að fá tjón sitt bætt eft-
ir að krapaflóð féll á hús hans á Patr-
eksfirði með þeim hræðilegu afleið-
ingum að sex ára gömul dóttir hans
lést auk þess að hús fjölskyldunnar
skemmdist mikið. „Þetta er auðvit-
að bara brandari eftir að hafa verið
beittur órétti í öll þessi ár. En samt er
ég þakklátur fyrir að okkur hafi loks-
ins verið boðin áfallahjálp,“ bætir
hann við en það er mat Guðbrands
og þeirra sérfræðinga sem til málsins
þekkja að nýgerður varnargarður ofan
við Patreksfjarðarbæ hafi stýrt flóðinu
af miklum krafti á hús fjölskyldu hans.
Engin úrræði
Guðbrandur hefur barist fyrir rétti
sínum og fjölskyldunnar í héraðs-
dómi, Hæstarétti og sendi erindi til
Mannréttindadómstóls Evrópu en án
árangurs. Þrátt fyrir að Guðbrandur
hafi aflað nýrra gagna í málinu sem
þykja sýna með afgerandi hætti að
varnargarður hafi beint flóðinu að
húsi fjölskyldunnar er hann úrræða-
laus fyrir íslenskum dómstólum. Ekki
er hægt að taka málið upp að nýju í
Hæstarétti samkvæmt lögum. Hann
leitaði því á náðir forsætisráðuneytis-
ins til að fá lausn sinna mála en ráðu-
neytið styrkti ýmsa einstaklinga eftir
Suðurlandsskjálftann 2008. Styrkir til
einstaklinga sem urðu fyrir tjóni sem
tryggingar ná ekki til voru í kringum
400 milljónir króna en ráðuneytið
segist ekki hafa lagaleg úrræði til að
verða við óskum Guðbrands og vísaði
málinu áfram á innanríkisráðuneyt-
ið. Það sem eftir stendur er að hon-
um var boðin áfallahjálp 28 árum eftir
slysið en hvorki Guðbrandi né fjöl-
skyldu hans bauðst slík hjálp frá ríki
eða sveitarfélagi á sínum tíma. Eina
hjálpin sem barst var í pilluformi.
„Ég vil bara að við fáum leiðrétt-
ingu okkar mála. Við höfum orðið fyr-
ir peningalegu tjóni. Það er einsdæmi
að svona sé staðið að hlutunum.
Bæði að húsið hafi ekki verið keypt af
stjórnvöldum og að þolendum sé gert
að búa áfram á staðnum og einnig að
orsakir slyssins séu vegna beinna að-
gerða af hálfu stjórnvalda. Fyrir utan
það auðvitað að fjölskyldan hefur
orðið fyrir miklum tilfinningalegum
skaða. Bæði vegna hamfaranna og
svo auðvitað líka vegna þess að þetta
hefur hangið ófrágengið yfir okkur í
bráðum þrjá áratugi.“
Missti dóttur sína
Guðbrandur sagði sögu sína í helg-
arviðtali við DV í janúar 2010. Þar
rifjaði hann upp þetta hræðilega at-
vik sem átti sér stað 22. janúar 1983.
„Allt í einu kom bara þungt högg og
svo lengi á eftir var dauðaþögn,“ sagði
hann um stundina þegar krapa- og
aurflóðið dundi á húsi fjölskyldunn-
ar. „Mesti þungi flóðsins kom inn um
eldhúsgluggann en þar sátu börnin
og voru að fá sér síðdegiskaffi. Þau
sátu bara þar að spjalla systkinin,“ en
dóttir Guðbrands var þá sex ára og
sonur hans tólf ára.
Sjálfur var hann inni í stofu og Vig-
dís, eiginkona hans, á neðri hæð húss-
ins þegar flóðið skall á því. „Allt í einu
var maður bara kominn í aðstæður
sem maður hvorki þekkir né skilur.“
Þegar Guðbrandur hafði áttað sig á því
hvað hefði gerst var hans fyrsta hugsun
hvar börnin væru stödd í húsinu. „Þá
gerði ég mér ekki grein fyrir því að þau
hefðu verið frammi í eldhúsi og þegar
ég fór að rifja upp hvar þau hefðu verið
bara blokkeraðist allt.“
Guðbrandur og nágranni hans
leituðu fyrst á neðri hæð hússins en
fundu börnin ekki. Þá var fólk farið
að grafa í eldhúsinu þar sem börn-
in höfðu lent undir krapanum. Dótt-
ir Guðbrands var flutt upp á heilsu-
gæslu þegar hún fannst þar sem
lífgunartilraunir voru reyndar, en án
árangurs. „Hún hafði verið algjörlega
óvarin þarna í snjónum og krapanum
en drengurinn kýldist undir innrétt-
inguna og eldhúsborðið sem skýldi
honum frá því versta. Því slapp hann
lifandi sem betur fer,“ sagði hann í
viðtalinu.
Úrræðalaus fjölskylda
Eftir slysið upplifði Guðbrandur al-
gjört aðgerðaleysi af hálfu yfirvalda
hvert sem komið var. Engin hjálp
barst hvort sem var í formi áfalla-
hjálpar eða annarrar ráðgjafar. Hvorki
frá ríki né sveitarfélagi. Guðbrand-
ur og fjölskylda fengu tjón sitt bætt
úr tryggingum og notuðu þann pen-
ing til þess að gera við skemmdirnar á
húsinu. Andlegt ástand fjölskyldunn-
ar versnaði sífellt þar sem þau höfðu
engin úrræði til þess að vinna úr þess-
um mikla harmi. Þegar tæplega ár var
svo liðið frá slysinu gat fjölskyldan
ekki hugsað sér að búa lengur í hús-
inu og neyddist til að selja það langt
undir markaðsvirði.
Fjölskyldan hafði lagt allt sitt í hús-
ið og var því mjög illa stödd fjárhags-
lega. Þar sem varnargarðurinn hafði
beint flóðinu að húsi hans vildi Guð-
brandur sækja rétt sinn fyrir dóm-
stólum en hafði ekki efni á því. Hann
barðist því árum saman fyrir gjafsókn
þar sem hann vildi fá fullt verð fyrir
húsið sem og miskabætur vegna þess
að skaðann hefði mátt rekja til vinnu-
bragða hreppsins.
Dómsmálaráðuneytið veitti Guð-
brandi loks gjafsókn árið 1991. Rúm-
um átta árum eftir slysið. Tveir dóms-
kvaddir matsmenn fóru þá vestur á
Patreksfjörð og skoðuð aðstæður. Þeir
komust að þeirri niðurstöðu að varn-
argarðurinn hefði haft áhrif á stærð
og stefnu flóðsins og vann Guðbrand-
ur málið í héraðsdómi. Því var áfrýjað
og tapaði hann málinu í Hæstarétti.
Ekki voru sendir dómskvaddir mats-
menn til að kynna sér málið á veg-
um Hæstaréttar og mat undirdóms
hundsað.
Álit sérfræðinga hundsað
Guðbrandur aflaði þá nýrra gagna
þegar tveir sérfræðingar er komu á
slysstað á vegum stjórnvalda sendu
frá sér yfirlýsingu vegna málsins.
Þeir höfðu skoðað aðstæður á slys-
stað fjórum dögum eftir slysið og
komist að þeirri niðurstöðu að garð-
urinn hefði aukið snjósöfnun, aukið
kraft flóðsins og orsakað að flóðið féll
lengra til austurs en ella. Guðbrandur
lagði fram ný gögn og beiðni um end-
urupptöku í Hæstarétti en var hafnað.
Þetta var árið 2002 og var mat sérfræð-
inga hundsað þótt vísað hefði verið til
álits þeirra við dóm Hæstaréttar þeg-
ar hreppurinn var sýknaður. En þá var
túlkun Hæstaréttar á svörum þeirra
ekki í samræmi við álit þeirra eins og
fram kemur í yfirlýsingu frá þeim.
Lögum samkvæmt er ekki hægt
að áfrýja í þriðja sinn til Hæstaréttar
en Guðbrandur lét samt ekki staðar
numið. Hann fór fram á það við Ofan-
flóðasjóð að málið yrði rannsakað af
þar til bærum aðilum. Það hafði hann
einnig gert árið 1991. Ofanflóðasjóð-
ur vísaði á Veðurstofu Íslands sem að
lokum framkvæmdi rannsókn í sam-
starfi við Norwegian Geotechnical
Institute. Niðurstaða var sú að varn-
argarðurinn hefði haft afgerandi áhrif
á stærð og stefnu flóðsins.
Þvælist á milli ráðuneyta
Í gegnum árin, allt frá slysinu, hefur
hann þvælst á milli ráðuneyta. Guð-
brandur og Sighvatur Björgvinsson
fóru árið 1984 á fund með Alexand-
er Stefánssyni, þáverandi félagsmála-
ráðherra, og lofaði hann að sinna
máli þeirra að sögn Guðbrands en
ekkert varð úr. Guðbrandur barðist
lengi fyrir rétti sínum í félagsmála-
ráðuneytinu. Eftir málaferlin fór hann
svo að berjast fyrir rétti sínum í um-
hverfisráðuneytinu og nú síðast í for-
sætisráðuneytinu.
„Manni hefur verið lofað hinu og
þessu í gegnum tíðina en svo er ekki
staðið við neitt. Þegar kemur að því að
setja eitthvað niður á blað þá bakka
allir.“
Samningur en engin sátt
Árið 2006 gerði Guðbrandur samn-
ing við sveitarfélagið Vesturbyggð
þess efnis að hann myndi ekki gera
frekari kröfur á sveitarfélagið. Hann
fékk 6 milljónir króna greiddar en
var ráðlagt af lögfræðingi sínum og
flestum sem að málinu komu að taka
þeim samningi. Enda hafði hann
lagalega engin úrræði fyrir dómstól-
um og hafði auk þess barist í málinu í
rúma tvo áratugi.
Þrátt fyrir þennan samning, sem
allir eru ekki sammála um að stand-
ist lög, er Guðbrandur ekki sáttur.
Ásgeir Jónsson
blaðamaður skrifar asgeir@dv.is
„Þetta er auðvit-
að bara brandari
eftir að hafa verið beittur
órétti í öll þessi ár.
n Missti dóttur sína í krapaflóði n Rannsóknir sýna að varnargarð-
ur beindi flóðinu að húsinu n Getur ekki áfrýjað þrátt fyrir ný sönn-
unargögn n Sendur úr ráðuneyti í ráðuneyti n Gefst aldrei upp
„Ég hélt að við byggjum
í réttarríki þar sem rétt-
lætið fengi fram að ganga en
það er bara barnatrú.
Varnargarðurinn og húsið Garðurinn sem er hægra megin á myndinni er manngerður.
Hús Guðbrands má sjá þar beint fyrir neðan. Sá endi hússins sem er í endurbyggingu er sá
hluti sem krapaflóðið skall á af mestum þunga.
Séð neðan frá Á þessari mynd má sjá hvernig flóð sem fellur niður úr gilinu leitar
augljóslega í átt að húsi Guðbrands. Í stað þess að falla beint niður úr gilinu og dreifast yfir
aurkeiluna eins og það hafði gert aldirnar áður.