Dagblaðið Vísir - DV - 20.05.2011, Page 16

Dagblaðið Vísir - DV - 20.05.2011, Page 16
16 | Fréttir 20.–22. maí 2011 Helgarblað FÍFA (Húsgagnahöllinni) – Sími 552 2522 – www.fifa.isOpið: Mán. - Fös: 10-18 Lau.: 10-17 - Sun.: 13-17 Allt fyrir börnin FIMMTUDAG – MÁNUDAGS VORSPRENGJA „Í sjálfu sér er fiskeldi talið upp í reglugerð um starfsemi sem getur valdið mengun. Því má gera ráð fyrir því að hún valdi einhverri mengun,“ segir Kristján Geirsson, deildarstjóri hjá Umhverfisstofnun, aðspurður um áhrif fiskeldis í sjó á lífríki og um- hverfi. Kristján segir helstu áhrifaþætt- ina á umhverfið vera vannýtt nær- ingarefni, sem fiskarnir nýta ekki og sökkva til botns, og úrgang. Hve áhrifin eru mikil fer eftir því hvað er djúpt niður á botninn, hvern- ig straumar eru og hvað mikið er af fiski í eldinu. „Ef það safnast upp úrgangur eða fóðurleifar undir kví- unum byrjar það að rotna á sjávar- botni. Í fyrsta lagi, ef það er mjög mikið af þessu þá kaffærir þetta það lífríki sem er til fyrir. Í öðru lagi, ef það fer að rotna, þá veldur rotnun- in súrefnisskorti við botninn og það getur verið skaðlegt fyrir það botn- dýralíf sem er á þeim stað.“ Kristján segir að reynt sé að sporna við þessu, annaðhvort með því að hafa kvíarnar á stöðum þar sem straumur er nægi- lega mikill til að efnin berist í burtu eða þar sem hafrými er nægilega mikið til að taka við þeim. „Það sem menn gera stundum er að færa kví- arnar til, til að draga úr þessu.“ Stundum farið fram á umhverfismat Fiskeldi í sjókvíum er stundað á Austfjörðum og Vestfjörðum en önn- ur svæði hafa verið friðuð fyrir slíku eldi. Það fer eftir umfangi eldisins hver gefur út starfsleyfi fyrir starf- semina. Ef um er að ræða 200 tonna eldi eða stærra er það Umhverfis- stofnun sem sér um leyfisveitingar og eftirlit en öll starfsemi undir 200 tonnum heyrir undir heilbrigðis- nefndir sveitarfélaganna. Einnig þarf rekstrarleyfi frá Fiskistofu til að hefja fiskeldi. Kristján segir að þegar menn sæki um leyfi fyrir fiskeldi í sjó sé farið yfir aðstæður á svæðinu. „Við lítum svo- lítið á straum og ekki síst á dýpið. Það er svona hluti af því sem við óskum eftir upplýsingum um frá þeim sem sækja um og skoðum miðað við þá reynslu og þekkingu sem við höfum,“ segir Kristján. „En svo erum við allt- af með til vara að það sé fylgst með og að botninn sé skoðaður og slíkt,“ bætir hann við. Í sumum tilfellum er þó umfang eða staðsetning starfseminnar þess eðlis að farið er fram á umhverfis- mat áður en starfsleyfi er gefið út. Þá leitar umhverfisráðuneytið meðal annars umsagnar Hafrannsóknar- stofnunar, Hollustuverndar ríkisins, Náttúruverndar ríkisins, Skipulags- stofnunar, Veiðimálastjóra og Veiði- málastofnunar. Stefnt á 3.000 tonn í Arnarfirði Samkvæmt Antoni Helgasyni, fram- kvæmdastjóra heilbrigðiseftirlits Vestfjarða, er farið eftir samræmd- um starfsleyfisskilyrðum fyrir fisk- eldi frá Umhverfisstofnun, þegar gef- in eru út leyfi fyrir fiskeldi undir 200 tonnum á Vestfjörðum. Má ætla að þannig sé því einnig háttað hjá heil- brigðisnefndum sveitarfélaga á öðr- um stöðum. „Viðkomandi þarf að skila inn GPS-punkti og sá punktur er sleginn inn í Google Earth til að fá staðsetninguna,“ segir Anton að- spurður hvernig ferlið sé þegar um minna eldi er að ræða. Hann segir svæðið ekki skoðað sérstaklega áður en leyfin eru gefin út, enda sé 200 tonna eldi mjög lítið og því ekki talin þörf á því. Hann bendir hins vegar á að ef um væri að ræða 200 tonna eldi á mörgum stöðum á svipuðum slóð- um þyrfti að endurskoða það. Það sé hins vegar ekki raunin á Vestfjörðum. Hann segir heilbrigðiseftirlitið hafa fengið umsókn um þrjátíu til fjörutíu starfsleyfi en aðeins þrjú þeirra hafi verið nýtt; í Skutulsfirði, Dýrafirði og Tálknafirði. Fyrirtækið Arnarlax ehf. stefnir þó á að hefja 3.000 tonna framleiðslu á laxi í sjókvíum í Arnar- firði á næstunni en Skipulagsstofnun úrskurðaði nýlega að ekki þyrfti að fara fram umhverfismat vegna útgáfu starfsleyfis fyrir það. Aðspurður hvernig eftirliti sé háttað með minna eldi segir Anton heilbrigðiseftirlitið eingöngu fara yfir innra eftirlit fyrirtækjanna sem haldi sjálf utan um allar skráningar. Fyrir- tækin sjálf bera því alltaf ábyrgð á starfseminni og sjá um að hafa eftir- lit með henni, hvað mengun og fleira varðar. Það á bæði við um lítið og stórt eldi, að sögn Antons. Brennisteinsvetni getur myndast Kristján hjá Umhverfisstofnun segir að lítið hafi orðið vart við mengun eða röskun á lífríki vegna fiskeldis í sjó við Ísland. Þó séu dæmi um að mikil rotnun á næringarefnum og úrgangi hafi átt sér stað á einstaka stöðum og við það hafi brennisteins- vetni myndast. Brennisteinsvetni er banvænt og drepur allt líf sem kemst í snertingu við það. Kristján tekur dæmi um ákveðið tilfelli þar sem brennisteinsvetnisbóla kom upp undir eldiskví og drap fiska sem í því voru. „Þannig að það má segja að ef menn gleyma sér þá fái þeir það í bakið.“ Hann bendir hins vegar á að séu kvíarnar færðar til eyðist þetta með tímanum. Úrgangur og vannýtt næringar- efni eru þó ekki einu áhrifaþætt- ir fiskeldis á umhverfið. Gróður- hindrandi efni, sem sett eru utan á kvíarnar, geta til að mynda, í miklu magni, verið skaðleg lífríki sjávar. Kristján segir þó að dregið hafi mik- ið úr notkun slíkra efna. Hann bend- ir jafnframt á að alltaf sé einhver hætta á beinum mengunaróhöpp- um sem skip eða vélar geta valdið. Þá geta næringarefnin sem fiskarn- ir nýta ekki aukið vöxt þörunga en Kristján segir það sjaldgæft við Ís- land. Sjúkdómar og slysasleppingar eru einnig alvarlegir fylgifiskar eldis í sjókvíum. Slysasleppingar algengar á Íslandi Fiskeldisfræðingur sem DV hafði samband við segir að í hverju ein- asta landi þar sem kvíaeldi hafi ver- ið stundað hafi fiskur sloppið. Ísland sé þar engin undantekning og þekkir hann mörg dæmi um slysaslepping- ar á töluverðu magni af fiski. Hann segir til að mynda að mikið af kvía- fiski hafi leitað upp í Elliðaárnar á tímabili. „Eina viðkæmustu og ein- stökustu á í veröldinni, hvað það varðar að hún er innan bæjarmarka og er full af lífi,“ segir fiskeldisfræð- ingurinn sem ekki vill láta nafns síns getið. Hann segir að þó að fiskeldi eigi sér neikvæðar hliðar séu einn- ig á því margar jákvæðar hliðar. Það sé hins vegar nauðsynlegt að gera það rétt. Sérstaklega sé mikilvægt að koma í veg fyrir að kynbættur fiskur sleppi því hann sé veikari fyrir sjúk- dómum. Kynblöndun og erfðamengun vandamál Í lokaskýrslu AVS, rannsóknarsjóðs sjávarútvegsins, Áhrif eldis á um- hverfi og villta stofna, frá árinu 2007 kemur fram að þrátt fyrir að fiskeldi sé vaxandi atvinnugrein á Íslandi hafi þáttum sem tengjast neikvæð- um áhrifum fiskeldis á umhverfi og villta stofna verið gefinn lítill gaum- ur. En eldislax sem framleiddur er hér við land er í öllum tilfellum flutt- ur inn frá Noregi. Slysasleppingar úr fiskeldi eru óhjákvæmilegar og afleiðingar þeirra geta verið alvar- legar vegna kynblöndunar og erfða- mengunar. Í Noregi og Chile, þar sem stærstu fiskeldisstöðvar í heimi eru staðsettar, hefur þetta verið mikið vandamál. Í Chile er til að mynda tal- ið að allt að 1,5 prósent eldislaxanna sleppi úr kvíunum. Þar er vanda- málið sérlega alvarlegt vegna þess að verið er að ala atlantshafslax á svæði þar sem kyrrahafslax er náttúrulegi stofninn. Sólrún Lilja Ragnarsdóttir blaðamaður skrifar solrun@dv.is Fiskeldisfyrirtækin sjá sjálf um eftirlit „Viðkomandi þarf að skila inn GPS-punkti og sá punktur er sleginn inn í Google Earth til að fá staðsetninguna. n Fiskeldi í sjókvíum flokkast sem mengunarvaldandi starfsemi n Við 200 tonna eldi eða minna þarf ekki að gera úttekt á lífríki svæðisins n Brennisteinsvetni getur myndast Mjóifjörður Laxeldi í sjókví í Mjóafirði. Fiskeldi í sjó er stundað á Vestfjörðum og Aust- fjörðum en önnur svæði hafa verið friðuð fyrir slíkri starfsemi.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.