Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2012, Síða 34

„Ég er ekki kona
eða karlmaður,
ég er bara Janne“
34 Viðtal 18.–20. maí 2012 Helgarblað
J
anne Sigurðsson, forstjóri
Fjarðaáls, segist ekki vera fíngerð
kona. Hún segist taka tilfinning-
arnar með sér í vinnuna og er
alls óhrædd við að rífast og rök-
ræða. Hún hefur öðruvísi bakgrunn
en margir forstjórar stórfyrirtækja á
Íslandi. Hún er fædd í Álaborg í Dan-
mörku en segist Íslendingur í hjarta
sínu. Janne kom fyrst til landsins árið
1988 og vann þá í fiskvinnslu og ást og
auraleysi voru þeir örlagavaldar í lífi
hennar sem ollu því að hún festi að
lokum rætur á Íslandi.
„Við kynntumst á Eskifirði. það eru
nærri því 24 ár síðan,“ segir Janne og
hlær.
„Ég kom til að vinna í fiski á Eski-
firði og ætlaði að vera í hálft ár. Rétt
áður en ég ætlaði að fara til baka eftir
þessa sex mánuði hitti ég hann Magn-
ús sem ég er gift í dag og var þá hálft
ár í viðbót. Þá vildi hann fara til Dan-
merkur og ég samþykkti það, hefði
aldrei átt að gera það. Jú, jú,“ bætir hún
við og brosir. „Við fórum til Danmerk-
ur þar sem við menntuðum okkur og
eignuðumst bæði börnin.“
Átti ekki einu sinni klink
Áður en Janne kom til Íslands hafði
hún ferðast um allan heim. Hún stóð
uppi auralaus eftir ferðalögin og tók
skyndiákvörðun um að vinna sér inn
pening í fiskvinnslu á Íslandi.
„Ég var búin að ferðast um heim-
inn, gerði það bara til að skemmta
mér. Ég fór til dæmis til Ástralíu og
Asíu og víðar og var búin að taka þessa
blöndu af því að ferðast og vinna þess
á milli til að fjármagna ferðalögin. Ég
kom heim til Danmerkur eftir tveggja
ára ferðalög en fannst bara svo hund-
leiðinlegt þar,“ segir hún og hlær.
Það var vinkona Janne sem fékk
hana með sér til Íslands. Vinkonan
hafði fengið vinnu í fiskvinnslu hjá
Eskju og Janne lagðist í enn eitt ævin-
týralegt ferðalagið. Til Íslands.
„Ég átti ekki einu sinni klink svo
ég gat ekki ferðast meira og ég hugs-
aði með mér að ferð til Íslands væri
spennandi og nokkuð sem ég þyrfti
líka á að halda og eftir nokkra daga sat
ég með vinkonu minni í flugvél á leið
til Íslands ásamt átta dönskum stúlk-
um.
Janne segir frá því að á þeim tíma
hafi hópar Dana komið á nokkurra
mánaða fresti til að vinna í Eskju. „Í
dag eru það Pólverjar sem koma ann-
að slagið til vinnu,“ útskýrir hún.
Festi rætur á Íslandi
„Þetta var svona vertíðarstemning,“
segir Janne um fiskvinnsluna í Eskju.
„Ofsalega gaman en á sama tíma var
hollt fyrir mig að dveljast hér á landi
við vinnu. Ég var búin að ferðast í svo
langan tíma að ég var orðin rótlaus. Ég
kom á spennandi stað úti í heimi, þar
sem allt var fallegt og skemmtilegt en
eftir að hafa dvalist þar um skamma
stund þá fékk ég leiða og tók aðra
stefnu. Fullt af fólki í kringum mig hef-
ur ferðast með þessum hætti í tíu til
tuttugu ár, farið frá einum stað til ann-
ars en aldrei fest neins staðar rætur.“
Janne fannst ævintýraljómi yfir far-
andlífinu í fyrstu en fljótlega fannst
henni eftirsóknarverðara að mynda
dýpri tengsl við fólk og staði.
„Í byrjun fannst mér þetta mjög
spennandi og hugsaði með mér: Æ,
hvað þetta er gaman, svona ætla ég að
vera. En til lengdar er ekki gaman, þú
eignast ekki vini. Ég ferðaðist með vin-
konu minni og við vorum góðir vinir.
En það verður ekki til þessi djúpa vin-
átta sem verður þegar þú ert bundinn
ákveðnum stað þar sem þú átt heima.
Ég hefði aldrei fundið mína innri ró
ef ég hefði ekki þurft þess,“ segir hún
og hlær yfir því að hún hafi verið orð-
in svo rótlaus að eftir þrjár vikur á Ís-
landi hafi hún hugsað með sér: „Sjitt,
á ég að vera hér í nokkra mánuði? Ég á
eftir að deyja hér.“
Janne skynjaði hins vegar strax að
hún væri hluti af íslensku samfélagi og
gat ekki ímyndað sér að fara til baka til
Danmerkur.
„Fólk tók svo vel á móti okkur að
við útlendingarnir vorum strax hluti af
samfélaginu. Við fórum á íslensk böll
og það var fjör og gaman. Ég byrjaði
að prjóna, það var tákn fyrir mig um
að ég væri búin að finna róna. Ég gat
ekki ímyndað mér að fara til baka til
Danmerkur, svo þegar ég hitti Magnús
þá var ekki erfitt fyrir mig að ákveða að
vera um kyrrt.“
Fædd íslensk
Magnús og Janne fluttust til Dan-
merkur um tíma til að mennta sig.
„Á þeim tíma var það bara fiskurinn,“
segir Janne um íslenskt samfélag og sá
ekki fyrir sér að vinna næstu fimmtíu
árin í fiski þótt henni hefði fundist það
skemmtileg vinna.
„Það var Magnús sem vildi fara til
Danmerkur. En ég vissi alveg og fann
það líka með sjálfri mér að ég þurfti
að fara í nám. Mér fannst gaman að
vinna í fiski en ég sá kannski ekki al-
veg fyrir mér að ég myndi vinna næstu
fimmtíu ár í fiski. Á þeim tíma var það
bara fiskurinn. Tengdapabbi minn var
að vinna í banka og hélt að ég gæti
kannski fengið vinnu þar, en ég tal-
aði ekki íslensku. Ég samþykkti að
fara með Magnúsi enda langaði hann
að búa einhvers staðar annars staðar.
Hefði ég vitað þá hvað það yrði erfitt
að fá hann til baka þá hefði ég kannski
ekki flust með honum,“ segir Janne og
hlær.
Magnús og Janne voru ánægð í
Danmörku þar sem þau bjuggu rétt
við æskustöðvar Janne, við Álaborg,
en einhvern veginn fannst Janne samt
hún vera fæddur Íslendingur meðan
hún bjó í Danmörku.
„Við vorum bæði ofsalega ánægð í
Danmörku, við bjuggum í litlum bæ
svona 25 kílómetra frá Álaborg,“ segir
Janne, sem segir að þótt hún búi hér
núna og sakni oft fjölskyldu og vina í
Danmörku finnist henni Ísland meira
heimili sitt en Danmörk. „Ég veit ekki
af hverju það er en ég held að ég sé
meira fædd íslensk en dönsk. Ég veit
ekki hvað það er en ég saknaði alltaf
Íslands þegar ég var úti í Danmörku,
samt elska ég að vera þar og hef ekkert
neikvætt um það að segja. Kannski er
það ekki landið sem slíkt heldur þetta
litla samfélag sem er hér. Fólki er ekki
sama um hvað maður gerir.
Það fylgist með hvernig nágrann-
inn hefur það, hvort hægt sé að hjálpa
með eitthvað. Það er líka mikið kjaft-
að, sögugangur og annað en það eru
líka merki um áhyggjur okkar af hvert
öðru. Hjartað er bara stærra á Íslandi
að einhverju leyti. Ég get ekki skýrt
það betur. Mér líður bara vel hér.“
Auðveldara að vera kona á Íslandi
Það er auðveldara að vera kona á Ís-
landi en víðast annars staðar að mati
Janne. „Á Íslandi ganga konur í öll
mál,“ segir hún og rekur það til sjó-
mennsku karla.
„Karlmaðurinn fer út í hálft ár að
veiða og þá sitja konur ekki heima og
bíða með að taka ákvarðanir um hitt
og þetta. Þær ganga bara í öll mál. Ég
held að þetta hafi gert það að verkum
að þær þurftu að vera sjálfstæðar og ég
held líka að körlum þyki það gott.“
Sjálf er Janne sjálfstæð kona og
segir eiginmann sinn Magnús ekki
myndu sætta sig við annað. „Maður-
inn minn er ferkantaður,“ segir hún
og brosir. Segist eiga erfitt með að
finna réttu orðin til að lýsa því á ís-
lensku. „Hann veit nákvæmlega hvað
hann vill og er þekktur fyrir að segja
nákvæmlega það sem honum finnst.
Hann vill bara alls ekki eiga konu sem
fylgir honum eftir í einu og öllu og seg-
ir alltaf já. Hann er líka alinn þannig
upp.“
Íslenskt samfélag gerir væntingar
um sjálfstæði kvenna, segir Janne, og
henni líkar það vel. Henni fannst erf-
iðara að vera sterk og sjálfstæð í Dan-
mörku.
„Ég vann sem stjórnandi í Dan-
mörku í mörg ár og fannst oft eins og
ég þyrfti að halda aftur af mér, ég þurfti
að passa mig á því að ætla ekki að ráða
of miklu því þá var ég orðin of áber-
andi – í Danmörku má ég ekki oln-
boga mig áfram. Í Danmörku þarf að
bíða.“
Janne finnst hún mega vera hún
sjálf á Íslandi.
„Mér fannst stundum eins og ég
þyrfti að hika í stað þess að gera strax
það sem var rétt fyrir fyrirtækið. Ég var
í svona stjórnunarteymi og hafði bara
verið stjórnandi í eitt eða tvö ár og sá
sjálfa mig alls ekki sem einhvern veg-
inn svona. En það kom sérfræðingur
til að hjálpa okkur í þessu teymi og líka
sem einstaklingum til að verða betri
stjórnendur. Og ég gleymi því aldrei
þegar hann sagði við mig: Janne, þú
þarft ekki að setjast við borðendann,
fólk veit alveg að þú vilt ráða. Ég skildi
ekki hvað hann var að meina, mér
fannst alltaf eins og ég væri að halda
aftur af mér en hann sagði mér að
passa þetta, að vera ekki ýtin: Reyndu
frekar að setjast hliðarmegin, sagði
hann og þetta situr enn í mér. Ég þarf
ekki að hugsa þessu líkt hér á landi. Ég
er ýtin, en fólki finnst það í lagi. Ég fæ
að vera ég sjálf, ég er frjálsari hér,“ segir
hún og hlær.
„Ég er bara Janne“
Hún segir Íslendinga fremur hrósa
konum fyrir afrek sín. Í Danmörku
myndu þeir ef til vill spyrja hvað hún
vildi upp á dekk.
„Það eru fleiri sem koma og segja:
Vá, Janne, þetta er flott hjá þér. Það
myndi aldrei gerast í Danmörku. Þar
myndi fólk segja: Nú heldur hún að
hún sé eitthvað. En svona er það ekki
hér, það er allt öðruvísi viðhorf. Ég fæ
að vera nákvæmlega sú sem ég er og
þarf ekki að breyta mér. Ég er bara
Janne, ég var Janne áður, er Janne líka
í dag og mun líka verða Janne á morg-
un. Það er engin breyting á því. Alls
ekki.“
Fékk forstjórastólinn
Fyrst þegar Janne sótti um hjá Fjarða-
áli fékk hún ekki starfið. Seinna var
henni boðin stjórnunarstaða yfir
tölvudeildinni og næstu ár tók hún
við hinum ýmsu deildum innan fyrir-
tækisins. Þar til einn daginn að Tóm-
as Már Sigurðsson, þáverandi forstjóri
Fjarðaáls og núverandi forstjóri Alcoa
í Evrópu, hringdi og bauð henni for-
stjórastólinn.
„Ég sótti um fyrsta starfið en ég
hef aldrei sótt um annað starf síð-
an ég kom til Fjarðaáls, þetta hefur
bara þróast þannig. Dag einn hringdi
Tómas og spurði: Jæja, Janne, vilt þú
ekki taka yfir forstjórastarfið? Ég svar-
aði: Já, ókei, þú meinar það, og síð-
an hefur það þróast þannig að ég tók
við. Tómas var mikið fyrir sunnan og
hann treysti mér fyrir sínu starfi þegar
hann var ekki hér, þá tók ég líka hans
ábyrgð. Hann treysti mér – hann bar
beina ábyrgð á mannauðsmálum, ör-
yggi, umhverfismálum, tækjastjórn
og þegar hann var ekki þá tók ég bara
við.“
Þetta fannst Janne með ólíkind-
um. Íslenskur karlmaður horfir á
konu og biður hana að taka við! „Auð-
vitað brá mér. Ég var lengi hrædd um
að Tómas myndi fara af því að það
er ofboðslega gaman að vinna með
honum. Ef ég fengi að ráða þá væri
hann enn hér. Ég er því guðslifandi
fegin að hann er enn yfirmaður minn.
Hann kemur bara mjög sjaldan núna
en er til staðar ef maður þarf á því að
halda, ef ég er ekki örugg um að hafa
tekið rétta ákvörðun þá get ég hringt í
hann og fengið ráð. Það er mjög gott
að vinna með Tómasi, ég hef alltaf
verið mjög ánægð með honum.“
Gátu flutt vegna álsins
Janne hefði aldrei búist við því að
hún myndi stýra álveri en það gerir
hún nú samt í dag. Eftir meira en ára-
tug í Danmörku þráði hún að koma
aftur til Íslands og hefði líklega ekki
fengið það í gegn að eigin sögn nema
vegna þess að fyrir austan var risið ál-
ver.
„Ég er ekki kona eða karlmaður,
ég er bara Janne. Ég hef mína reynslu,
ég hef mína galla og mína kosti og líf-
ið leiddi mig inn í þetta. Mig hefði
aldrei dreymt um það fyrir tíu árum
að ég endaði hér. Fyrir tíu árum var
ég deildarstjóri yfir deild sem bjó til
forrit fyrir farsíma. Við notuðum ál í
símana. Ég hefði ekki getað ímynd-
að mér að hér væri ég og framleiddi
Janne Sigurðsson var eitt sinn fiskvinnslukona en
er nú forstjóri Fjarðaáls. Hún segir að konur á Ís-
landi fái að vera sterkari og sjálfstæðari en víðast
hvar annars staðar í heiminum og það kann hún vel
við. Janne skiptir það miklu máli að fá að vera hún
sjálf. Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir hitti Janne
fyrir austan og ræddi við hana um sjálfstæði sitt og
austfirskar byggðir.
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal
Í steypuskálanum Janne tekur tilfinningarnar með sér í vinnuna.