Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.2012, Qupperneq 2

V
ið eigum langt í land en
erum á réttri leið,“ segir
Ólafur Darri Andrason,
deildarstjóri hagdeildar Al-
þýðusambands Íslands, um
þróun atvinnumarkaðs á árunum eft-
ir hrun. Atvinnuleysi mældist 5,6 pró-
sent á landsvísu í maí síðastliðnum.
Það er minna atvinnuleysi en mælst
hefur frá hruni og er töluverð lækkun
frá því sem var í maí árið 2009, stuttu
eftir bankahrun en þá mældist at-
vinnuleysi 8,7 prósent á landsvísu.
Mun væntanlega lækka meir
Árstíðabundnar sveiflur í atvinnu-
leysistölum eru oftast á þá leið að at-
vinnuleysi fer lækkandi í maí fram í
september þegar tölurnar fara að rísa
aftur. Atvinnuleysi mælist því iðulega
með hæsta móti í október fram í febr-
úar. Séu maítölur áranna frá hruni
skoðaðar er ljóst að nokkuð hæg-
ur en stöðugur bati hefur hafist á ís-
lenskum vinnumarkaði. Mælanlegt
atvinnuleysi í maí 2008 var aðeins um
eitt prósent. Atvinnuleysi snarjókst
svo eftir fall íslensku bankanna í sept-
ember og reis frá rúmu einu prósenti í
september til níu prósenta í apríl árið
2009. Mest hefur atvinnuleysi far-
ið í 9,3 prósent. Fylgi þróunin venju-
bundnum árstíðabundnum sveifl-
um má vænta þess að atvinnuleysi
mælist með lægsta móti í ágúst eða
september en fari svo rísandi fram í
febrúar og mars.
Atvinnuleysi dragist áfram
saman
„Við erum að búast við að atvinnu-
leysi haldi áfram að dragast saman,“
segir Ólafur en bendir á að atvinnu-
sköpun sé enn ekki komin í eðlilegt
horf. Hún haldi ekki í við það sem
þurfi í hefðbundnu árferði. Undir
þetta tekur Eiríkur Hilmarsson, lekt-
or við viðskiptafræðideild Háskóla Ís-
lands, en bendir þó á að við hrun líkt
og hér á landi tapist iðulega mikill
fjöldi starfa á stuttum tíma, batinn sé
hins vegar hægari. „Hins vegar er það
svo í litlu hagkerfi eins og okkar að
hægt er að skapa fjölda starfa hraðar
og á mjög stuttum tíma.“ Hilmar tel-
ur að hugsanlega hafi verið gengið
of langt í niðurskurði og sparnaði hjá
ríkinu. „Það hefði verið heppilegt að
stjórnvöld beittu sér fyrir innspýtingu
í formi stórra verkefna. Það er auðvit-
að álitamál hversu stór þau verkefni
eiga að vera.“
Færa viðhaldið fram
Eiríkur bendir á að önnur leið hefði
verið að hið opinbera legði sig fram
við að finna viðhaldsverkefni sem
vinna ætti á næstu fimm árum og
flýta slíkum verkefnum. Þótt slíkt
hefði ef til vill ekki slegið algjörlega á
atvinnuleysi geti slík verkefni forðað
fyrirtækjunum sjálfum frá gjaldþroti.
„Það er afar mikilvægt eftir efna-
hagsáfall að innviðirnir haldist við og
þekking tapist ekki,“ segir Eiríkur og
nefnir til að mynda arkitektastofur.
Flestar hafi stofurnar þurft að skera
gríðarlega niður og fækka starfsfólki
en hafi ekki endilega lokað. „Nú er
ákveðinn uppgangur hjá arkitektum
og þá er svo mikilvægt að innviðir fyr-
irtækjanna séu ekki horfnir,“ segir Ei-
ríkur og bætir við að arkitektastofurn-
ar geti nú bætt við starfsfólk á stuttum
tíma. Það hefði ekki orðið raunin ef
fyrirtækin hefðu þurft að loka.
Mannvirkjagerð fór verst
Árið 2008 störfuðu tæplega tíu
prósent vinnuaflsins við mannvirkja-
gerð. Tala sem komin var niður í sex
prósent árið 2011. Á sama tíma hafði
störfum í geiranum fækkað um 7.700
úr 17.700 í tíu þúsund. Álíka samdrátt
má sjá í framleiðslugreinum en rúm-
lega 23 prósent vinnuaflsins starfaði
samkvæmt flokkun Hagstofunnar í
þeim geira árið 2008 en var kom-
ið niður í tæp 19 prósent árið 2011.
Fallið er því frá 39.600 störfum nið-
ur í 31.300 störf sem verður að teljast
nokkuð hátt fall.
Opinber stjórnsýsla dregst
saman
Störfum í opinberri stjórnsýslu hefur
fækkað töluvert frá því sem var árið
2009. Það ár störfuðu um 9.600
manns við það sem Hagstofan flokk-
ar sem opinbera stjórnsýslu en hlut-
fall þeirra starfa á atvinnumarkaði var
um 5,4 prósent. Árið 2011 voru störf-
in 7.200 eða um 4,9 prósent af vinnu-
afli landsins. Það má því ljóst vera að
töluvert hefur verið fækkað í störfum
í æðstu stjórn landsins, hjá sveitarfé-
lögum og opinberum stofnunum. Í
flokkinn opinber stjórnsýsla falla ekki
öll opinber störf.
Nám og brottflutningur
Íslenskur vinnumarkaður þarfnast
milli 2.000 til 2.700 nýrra starfa um-
fram það sem tapast á ári til að halda
í við þróun mannfjölda og þá sem
koma nýir inn á atvinnumarkað að
loknu námi. Séu atvinnutölur síð-
ustu ára skoðaðar má sjá að enn sem
komið er heldur íslenskt atvinnulíf
ekki í þá þróun. Séu atvinnuleysis-
tölur frá maí í fyrra bornar saman við
atvinnuleysi síðasta mánaðar sést að
samdráttur hefur orðið í fjölda starfa
á vinnumarkaði. Minnkun atvinnu-
leysis er því ekki bein afleiðing þess að
ný störf hafi skapast heldur afleiðing
annarra þátta. Á vinnumarkaði í fyrra
voru tæplega 166.400 en í dag teljast
þeir tæp 166.100. Sígandi atvinnu-
leysi er því ekki til komið vegna at-
vinnusköpunar eingöngu enda held-
ur hún ekki í við þörfina. Aðrir þættir
eins og nám og brottflutningur hafa
afgerandi áhrif. „Þegar störfum fer að
fjölga þá er ekki þar með sagt að það
gerist þannig að atvinnuleysi minnki.
Það getur verið þannig að nýir aðilar
séu að fara á vinnumarkaðinn um-
fram þá sem fara af honum,“ segir
Eiríkur og bendir á að slíkt geti valdið
því að atvinnuleysisprósenta haldist
svipuð og jafnvel hækki. Sama á við
þegar störfum fækkar. Í langflestum
tilvikum birtist það í atvinnuleysistöl-
um. Þótt til sé í myndinni að störfum
fækki og atvinnuleysi minnki á sama
tíma.
Fólksfækkun og erlendir
ríkisborgarar
Fólksfækkun hefur gjarnan verið
nefnd sem ástæða þess að atvinnu-
leysi minnkar. Séu tölur Hagstofu Ís-
lands um búferlaflutninga skoðaðar
kemur þó glöggt í ljós að búferlaflutn-
ingar einir og sér skýra ekki fækkun
starfa á atvinnumarkaði. Samkvæmt
tölum Hagstofunnar voru brottfluttir
umfram aðflutta tæplega fimm þús-
und árið 2009. Brottfluttum umfram
aðflutta hafði fækkað í rúmlega tvö
þúsund árið eftir og um 1.400 í fyrra.
Þótt ekki sé hægt að efast um fækk-
unina er ljóst að augljós bati er hafinn
og hægst hefur verulega á fækkun-
inni. Hafa verður í huga að á árunum
2005 til 2008 fjölgaði um rúmlega 15
þúsund hér á landi. Stór hluti þeirr-
ar fjölgunar hefur verið rakinn til inn-
flæðis erlends vinnuafls til að mæta
aukinni eftirspurn eftir vinnuafli enda
atvinnuleysi á þeim tíma í algjöru lág-
marki.
Langtímaatvinnuleysi enn mikið
Þá hefur verið bent á að langtíma-
atvinnuleysi sé við að taka festu hér
á landi eftir hrun. Í tölum Vinnu-
málastofnunar sést að tæplega 6.300
manns sem voru á atvinnuleysisskrá í
maí mánuði hafa verið á atvinnuleys-
isskrá lengur en í sex mánuði. Það eru
63 prósent þeirra sem eru á skrá hjá
stofnuninni. Þeim hefur þó fækkað
um 525 manns frá apríl sem verður að
teljast nokkur bati. Almennt er talið
til mikils að vinna að fólk ílengist ekki
á atvinnuleysisbótum. Uppbrot á tím-
anum er því talið mikils virði. Af þeim
sem eiga við langtímaatvinnuleysi
að stríða eru tæplega fjögur þúsund
sem skráðir hafa verið atvinnulausir
lengur en eitt ár. Í þeim hóp hefur þó
fækkað um 242 síðan í apríl.
Pólverjar stærsti hópur
innflytjenda
Erlendir ríkisborgarar á atvinnuleys-
isskrá voru rétt rúmlega 1.700 í maí.
Þar af eru tæplega þúsund frá Pól-
landi en 57 prósent af erlendum rík-
isborgurum á atvinnuleysiskrá hér á
landi eru frá Póllandi. Fækkað hefur í
hópi innflytjenda á atvinnuleysisskrá
um 179 manns frá því í apríl á þessu
ári en þá voru þeir 1.910. Hátt hlutfall
íbúa af pólskum uppruna á atvinnu-
leysiskrá skýrist líklegast af tvennu.
Samkvæmt tölum Hagstofunnar frá
árinu 2010 voru innflytjendur frá Pól-
landi alls um 43,5 prósent af innflytj-
endum hér á landi. Hópurinn er því
langstærsti hluti aðfluttra hér á landi
en næst á eftir eru Litháar og fólk frá
Filippseyjum en báðir hóparnir eru
aðeins um 5 prósent af aðfluttum. Þá
skýrist hátt hlutfall pólskra innflytj-
enda á atvinnuleysisskrá líklega af
því hve stór hluti þeirra starfaði við
mannvirkjagerð fyrir hrun. Um árabil
hafa Pólverjar verið langstærsti hóp-
ur innflytjenda hér á landi en sama
gildir um aðra kynslóð innflytjenda
sem eru að stórum hluti frá Póllandi.
Innflytjandi er samkvæmt skil-
greiningu Hagstofunnar einstakling-
ur sem er fæddur erlendis og af for-
eldrum sem eru líka fæddir erlendis,
sem og báðir afar og ömmur. Önnur
kynslóð innflytjenda er einstaklingar
sem eru fæddir á Íslandi af foreldr-
um sem eru báðir innflytjendur. Fólk
með erlendan bakgrunn eru þeir sem
Atvinnulífið á réttri leið
2 Fréttir 18. júní 2012 Mánudagur
„Við erum að búast
við að atvinnuleysi
haldi áfram að dragast
saman.
Ólafur Darri Andrason
n Batinn of hægur til að halda í við þörfina n Aldrei færri án atvinnu frá hruni n Aðsókn í menntun skilar verðmætara vinnuafli
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
„Þegar störfum fer
að fjölga þá er ekki
þar með sagt að það ger-
ist þannig að atvinnuleysi
minnki.
Eiríkur Hilmarsson„ Í góðærinu var
vinnumarkaðurinn
að soga til sín fólk úr námi.
Gylfi Dalmann Aðalsteinsson
Atvinnuskapandi list Starfsmaður verktakafyrirtækis vinnur við uppsetningu á skila-
boðum frá Anonymous við inngang Listasafns Reykjavíkur. MyNd eyþór árNAsON
Kosninga-
vefur DV.is
Gagnvirkur kosningavefur DV.is,
vegna forsetakosninganna sem
fram fara 30. júní næstkomandi,
verður opnaður í dag, mánudag.
Notendur fara inn á DV.is og svara
þar spurningalista sem forseta-
frambjóðendurnir hafa þegar
svarað. Svör notenda eru síðan
sjálfkrafa borin saman við svör
frambjóðenda og þannig geta
kjósendur fundið út með hvaða
frambjóðanda þeir eiga mestu
málefnalegu samleiðina.
DV hefur áður staðið fyrir
gagnvirkum kosningavef en það
var í kringum kosningar til
stjórnlagaþings haustið 2010 og
fékk sá vefur frábærar viðtökur.
Réttinda-
laus laug
Lögreglan segir að þema nætur-
innar á laugardagsnótt hafi verið
partíhávaði og ölvun í heimahús-
um. Þurfti lögregla að fara víða og
biðja fólk að lækka hávaðann.
Lögregla hafði meðal annars
eftirlit með 200 ungmennum sem
höfðu safnast saman við Hval-
eyrarvatn. Að sögn lögreglu var
ölvun lítil og rætt var við ungmenn-
in sem fluttu sig um set stuttu
síðar. Lögregla hafði afskipti af
ökumönnum í annarlegu ástandi.
Einn var stöðvaður á Breiðholts-
braut ekki í öryggisbelti. Reyndist
hann að auki vera ökuréttindalaus,
undir áhrifum fíkniefna og gaf lög-
reglu þar að auki upp rangt nafn
þegar hann var inntur eftir því.
Maðurinn verður því kærður fyrir
rangar sakargiftir. Hann var laus að
lokinni sýna- og upplýsingatöku. 
Gjaldeyrishöft
lengi áfram
Gjaldeyrishöft verða áfram við lýði
á Íslandi og Seðlabankinn hef-
ur ekki komið sér í þá stöðu að
geta haldið raunvöxtum lágum
þar sem lítil tiltrú er á verbólgu-
markmiði bankans. Þetta er mat
Ingólfs Bender, forstöðumanns
Greiningar Íslandsbanka. Ingólf-
ur segir við RÚV að peninga-
stefna Seðlabankans hafi misst
trúverðugleika þar sem tveggja
og hálfs prósents verðbólgumark-
miði hafi sjaldan verið náð. Beita
ætti peningastefnunni þannig að
stýrivextir væru undir verðbólg-
unni og hvetja þannig hagkerfið
til vaxtar. Það hefði Seðlabankinn
getað gert ef hann hefði staðið við
verðbólgumarkmið sín. Hagspá Ís-
landsbanka metur horfur almennt
góðar hér á landi þó að ekki sé allt
eins gott. Gjaldeyrishöft verði hér
talsvert lengur en út árið 2013 eins
og núgildandi lög gera ráð fyrir.