Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.2012, Blaðsíða 16

Sandkorn
M
eðferð rússneskra stjórn-
valda á þremenningun-
um í Pussy Riot hefur vak-
ið athygli um allan heim.
Þrjár ungar konur sem skil-
greina sig sem femíníska aktívista voru
dæmdar fyrir pólitískan gjörning í rúss-
nesku rétttrúnaðarkirkjunni þar sem
þær fluttu pönkbæn, ákall til heilagrar
Maríu um að frelsa Rússland undan
ofurvaldi Pútíns. Konunum blöskraði
hvernig Pútín beitir valdi sínu í gegn-
um kirkjuna og vildu mótmæla því
með táknrænum hætti. Þannig að þær
fóru með pönkbæn við altarið, sungu
og dönsuðu, klæddar kjólum og litrík-
um sokkabuxum með andlitið hulið á
bak við lambhúshettur.
Þær voru reyndar fleiri sem fram-
kvæmdu gjörninginn og eftir að þær
fengu fylgd öryggisvarða úr kirkjunni
voru þær allar frjálsar ferða sinna. Það
var ekki fyrr en myndband af gjörn-
ingnum vakti umtal á internetinu að
tvær úr hópnum voru handteknar og
færðar í fangaklefa, þær virtust hafa
verið valdar af handahófi og seinna var
sú þriðja handtekin. Í fangelsi þurftu
þær að dúsa á meðan þær biðu þess
að formleg kæra yrði lög fram og fengu
hvorki að sjá börn sín né maka í fimm
mánuði. Refsingin var tveggja ára fang-
elsi fyrir óspektir og trúarhatur.
Um alvarlega atlögu að tjáningar-
frelsinu er að ræða og meðferðin á kon-
unum þremur hefur verið fordæmd
um allan heim, meðal annars á Íslandi.
Borgarstjórinn í Reykjavík og ísfirskar
húsmæður hafa látið mynda sig með
lambhúshettur. Björk slóst í hóp heims-
þekktra listamanna sem hafa sent frá
sér stuðningsyfirlýsingu og Bandalag
íslenskra listamanna sendi frá sér ákall
til rússneskra stjórnvalda þar sem þess
var óskað að konurnar yrðu látnar laus-
ar úr haldi. Þá hafa bæði Ögmundur
Jónasson innanríkisráðherra og Össur
Skarphéðinsson utanríkisráðherra
sagt að málið sé brot á mannréttind-
um þessara kvenna. „Í lýðræðissamfé-
lagi þá eiga borgararnir að geta móðg-
að valdhafana án þess að vera stungið í
dýflissu. Þannig að ég lýsi hryggð minni
yfir þessum atburði,“ sagði utanríkis-
ráðherrann.
Það skýtur því skökku við að nú hafa
fjórir Íslendingar verið kærðir fyrir að
mótmæla meðferðinni á Pussy Riot.
„Ég var svo bláeygð að halda að maður
mætti bara mótmæla,“ sagði einn fjór-
menninganna, Snærós Sindradóttir.
Brot þeirra var að draga rússneska fán-
ann niður úr fánastöng sendiráðsins og
draga upp lambhúshettu í anda Pussy
Riot í staðinn. Lögreglan hefur það
hlutverk að vernda erlend sendiráð hér
á landi og rannsakar nú hvort mótmæl-
endurnir hafi með þessu smánað er-
lenda þjóð opinberlega. Það er refsivert
samkvæmt lögum en enn er óvíst hvort
ákæra verði gefin út í málinu.
Auðvitað eiga allir að fylgja lögum.
En mótmælin fóru fram með friðsam-
legum hætti og það að smána ein-
hvern er mjög afstætt og teygjanlegt
hugtak. Rétturinn til þess að tjá skoð-
anir sínar sem varinn er í stjórnar-
skrá Íslands hlýtur að vega þyngra. Í
ofanálag stóð rússneska sendiráðinu
eða starfsmönnum þess aldrei ógn af
þessum gjörningi íslensku mótmæl-
endanna og því synd að sjá málið fara
í þennan farveg. Það að kalla mót-
mælendur á Íslandi í yfirheyrslur hjá
lögreglu fyrir að mótmæla skertu tján-
ingarfrelsi í Rússlandi er í senn kald-
hæðnislegt og sorglegt, hreint og klárt
ofbeldi.
Svona fá mótmælendur sem berjast
fyrir mannréttindum stimpil óeirða-
seggja. Það er það sem gerðist í Rúss-
landi. Konurnar í Pussy Riot mótmæltu
ógnarstjórn og heimamenn eru margir
hverjir sammála skilaboðum þeirra,
en þar sem þeir eru ósáttir við vettvang
gjörningsins eru þeir ófærir um að
meðtaka þau eða styðja þær í baráttu
sinni fyrir auknum réttindum. Þegar
það skiptir meira máli hvar, hvenær og
hvernig orð eru sögð en hvað er sagt
verður ansi auðvelt að afskrifa eða af-
skræma óþægilegan sannleika.
Til þess að knýja fram breytingar
og vekja athygli á óréttlæti þarf hins
vegar stundum að færa víglínur og ögra
valdhöfum. Í viðtali við Spiegel On-
line sagði eiginmaður einnar úr Pussy
Riot-hópnum að hann vonaðist til að
málið myndi vekja athygli umheims-
ins á aðstæðum í Rússlandi og hjálpa
í baráttunni fyrir bættu samfélagi.
Ósk hans var sú að fjögurra ára dóttir
þeirra myndi búa í Rússlandi þar sem
dómstólar væru sjálfstæðir, lögreglan
heiðarleg, kosningar lýðræðislegar og
félagslegt öryggisnet sem hægt væri að
treysta á væri til staðar.
Íslendingar sem kenna sig gjarna
við frið og frelsi ættu frekar að leggja
lóð sitt á vogarskálarnar en að eltast við
meinlausa mótmælendur.
Blessun Jóhönnu
n Katrín Júlíusdóttir er vænt-
anleg úr fæðingarorlofi sínu
á næstu dögum. Víst er að
hún hefur
hug á því að
halda áfram
í stjórnmál-
um. Hermt er
að þessa dag-
ana sé hún
að ráðgast við
stuðningsmenn sína um það
hvernig baráttunni verði hátt-
að. Ekki er ólíklegt að hún geri
atlögu að Árna Páli Árnasyni og
krefjist oddvitasætisins í krag-
anum. Þá er hún sögð vera
heit fyrir formannsstólnum að
því tilskyldu að hún fái bless-
un Jóhönnu Sigurðardóttur, nú-
verandi formanns.
Bandalag
þingmanna
n Björgvin Guðni Sigurðsson,
þingmaður Samfylkingar í
Suðurkjördæmi, hefur verið
lítt áberandi allt frá því hann
hrökklaðist úr ráðherraemb-
ætti. Til eru þeir sem spá hon-
um falli í komandi kosning-
um. Aðrir benda á að hann
sé sannkallað hörkutól í próf-
kjörum. Vandinn kann að
verða sá að Oddný Harðardóttir
fjármálaráðherra er keppi-
nautur hans. Á móti kemur
að Róbert Marshall færir sig til
Reykjavíkur og fullyrt er að
þeir séu í fóstbræðralagi.
Hanna Birna sterk
n Reiknað er með að Hanna
Birna Kristjánsdóttir, leiðtogi
borgarstjórnarflokks Sjálf-
stæðisflokksins, muni taka
eitt af efstu sætunum í próf-
kjöri sjálf-
stæðismanna
í Reykja-
vík. Hrollur
mun vera í
fjandvinun-
um Illuga
Gunnarssyni
og Guðlaugi Þór Þórðarsyni sem
fyrir eru á fleti. Hanna tapaði
tiltölulega naumlega í for-
mannsslagnum við Bjarna
Benediktsson og stendur því
sterk. Reiknað er með að hún
muni gera aðra atlögu að for-
manninum eftir að hún hef-
ur komið sér fyrir á þingi og
þá jafnvel sem fyrsti þing-
maður Reykvíkinga. En hún
mun mæta harðri andspyrnu
Bjarnamanna í komandi próf-
kjöri.
Fagrar dætur
n Páll Magnússon útvarpsstjóri
er ekki tæknilega séð falleg-
ur. Þetta fullyrti Gissur Sig-
urðsson, morgunfréttamaður
Bylgjunnar, í
Bítinu á föstu-
dag. Kveikjan
að þeirri pæl-
ingu var sú að
Gissur slys-
aðist til að sjá
dóttur Páls,
Hildi Sif, á sjónvarpsskjánum.
Þótti fréttahauknum konan
bera af í þokka og botnaði
síðan ekkert í því hvaðan feg-
urðin kæmi. Nefndi hann að
iðulega væri himinn og haf
á milli útlits feðra og dætra.
Í framhaldinu viðurkenndi
hann síðan að hans eigin
dóttir hefði verið kosin feg-
urðardrottning.
Hún þekkir
þessar sögur
Íris Kristinsdóttir söng- og leikkona á fimm börn. – DV Noomi Rapace heldur upp á Njálu. – DV
Ofbeldið gegn mótmælendunum
Leiðari
Ingibjörg Dögg
Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
16 20. ágúst 2012 Mánudagur
V
iðbrögðin við voðaverkunum
í Osló og Útey í Noregi hinn
22. júlí í fyrra þar sem alls 77
einstaklingar féllu fyrir hendi
fjöldamorðingja hafa vakið
margar siðferðilegar spurningar.
Í fyrsta lagi hafa sjálf réttarhöldin
orðið mönnum umhugsunarefni. Var
það rétt að hafa fjöldamorðingjann
eins sýnilegan og raun bar vitni þar
sem hann baðaði sig í kastljósi fjöl-
miðla daglangt vikum saman og virt-
ist njóta þess, sperrtur og drýginda-
legur?
Sjálfur hafði ég um þetta efasemd-
ir í ljósi þess sem gerst hafði. Hitt
sjónarmiðið heyrði ég líka frá Norð-
mönnum sem vel þekkja til, að með
sýnileika réttarhaldanna hefði Anders
Behring Breivik verið raunveruleika-
gerður – handjárnaður, ósköp smár í
öllu tilliti – og þannig komið í veg fyrir
að hann yrði að hulinni ógn, óþekktur
maður, ósýnileg ófreskja. Þetta fund-
ust mér sannfærandi rök.
Brotalamir lagaðar
Eftir útgáfu skýrslu um viðbrögð yf-
irvalda við voðaverkunum í Osló og
Útey hefur þessi umræða kviknað
enn á ný, að þessu sinni snýr hún að
brotalömum í kerfinu, hvernig lög-
regla og stjórnmálamenn eigi að axla
ábyrgð og hvort og þá hvernig koma
megi í veg fyrir voðaverk sem þetta.
Í skýrslunni kemur fram gagnrýni
á boðleiðir og langan viðbragðstíma
innan lögreglunnar, nokkuð sem lög-
reglan norska hefur að sjálfsögðu tek-
ið til gagngerrar skoðunar og endur-
skipulagningar frá því atburðirnir
áttu sér stað. Í framhaldi af skýrslunni
hefur lögreglustjórinn í Osló sagt af
sér og heyra má ákall um að fleiri stígi
til hliðar. Alltaf má deila um það hver
réttu viðbrögðin eru að þessu leyti en
sjálfur er ég ekki fylgismaður afsagnar
vegna formsins eins.
Valdstjórnaraðferðin
Krafa um afsögn „yfirmanna“ er ekki
aðeins af siðferðilegum toga held-
ur byggir hún einnig á kröfum vald-
stjórnar-samfélags þar sem toppur-
inn á píramídanum á að svara fyrir þá
sem neðar standa.
Í mínum huga felst hin raunveru-
lega ábyrgð í því að laga þær brotala-
mir sem komið hafa í ljós, eins og
Norðmenn leitast við að gera og hafa
gert. Öðru máli gegnir ef menn hafa
gerst brotlegir við lög í sínu starfi. Slíkt
á að sjálfsögðu að leiða til afsagna
og uppsagna og eftir atvikum til rétt-
arhalda.
Menn vilja ganga mislangt í kerfis-
lægum lagfæringum. Það á við hér á
landi ekkert síður en í Noregi. Sjálf-
um finnst mér eðlilegt að búa svo um
hnúta að drápstól, byssur og sprengj-
ur séu ekki auðveldlega aðgengileg.
Tillögur að slíkum lagabreytingum hef
ég lagt fram á Alþingi með frumvarpi
til vopnalaga. Þá hef ég viljað efla
heimildir til rannsókna á skipulegri
glæpastarfsemi. En þar dreg ég mörk-
in. Að mínu mati eiga kerfislægar
breytingar sér takmörk. Við þurfum
að spyrja þeirrar grundvallarspurn-
ingar hversu langt eigi að vera hægt að
ganga í fyrirbyggjandi aðgerðum gegn
voðaverkum.
Öllum refsað
Slíkar aðgerðir geta kallað á þannig
eftirlit að þjóðfélaginu yrði umbylt
í lögregluríki í neikvæðri merkingu
þess orðs, þar sem allir yrðu undir eft-
irliti öllum stundum.
Þannig brugðust bandarísk yfir-
völd við í forsetatíð George W. Bush
í kjölfar hryðjuverkaárásanna á New
York í september 2001. Þar var grip-
ið til víðtækra eftirlitsaðgerða. Þannig
varð refsingin allra.
Betur hugnast mér leið Norð-
manna. Frelsi og lýðræði var þeirra
svar við ofbeldinu, ekki að loka sam-
félaginu og stórauka eftirlit. Voðaverk-
ið skyldi ekki verða til þess að veikja
lýðræðið heldur þvert á móti ætti að
leitast við að styrkja það og efla; það
mætti ekki undir neinum kringum-
stæðum láta þennan hryllilega atburð
verða til þess að grafa undan opnu
lýðræðissamfélagi.
Þess vegna skýtur skökku við þegar
norska stjórnarandstaðan setti fram
þá kröfu eftir að fyrrnefnd skýrsla kom
út að forsætisráðherrann, Jens Stol-
tenberg, segði af sér vegna málsins.
Með slíku er verið að draga umfjöllun
um hræðilegt mál ofan í hefðbundnar,
pólitískar skotgrafir; fjöldamorðingi
gerður að tæki til að „veikja“ ríkis-
stjórn. Samkvæmt skoðanakönnun-
um er norska þjóðin þó á öðru máli.
Yfirveguð viðbrögð norskra stjórn-
valda hafa þegar á heildina er litið
vakið aðdáun fremur en hitt.
Ekki á kostnað lýðréttinda
En jafnan þegar áföll dynja yfir rísa
upp öfl sem vilja nota tækifærið til að
fá sínu framgengt. Kanadíski þjóð-
félagsrýnirinn Naomi Klein skrifaði
fræga bók um þetta, Shock Doctrine.
Í þeirri bók voru menn á borð við Ge-
orge W. Bush í aðalhlutverki. Hann
notaði hryðjuverk sem vöktu óhug til
að efla eftirlitsþjóðfélagið á kostnað
almennra lýðréttinda. Það hafa Norð-
menn ekki látið henda sig. Þess vegna
dáist ég að Norðmönnum.
Dáist að Norðmönnum„Í mínum
huga felst
hin raunverulega
ábyrgð í því að laga
þær brotalamir sem
komið hafa í ljós
Kjallari
Ögmundur Jónasson
innanríkisráðherra skrifar
Hún hjálpar
mér mikið