Dagblaðið Vísir - DV - 28.11.2012, Blaðsíða 11

Fréttir 11Miðvikudagur 28. nóvember 2012
S
amkvæmt ársreikningi Íbúða-
lánasjóðs fyrir árið 2011 mun-
aði um 250 milljörðum króna
á bókfærðu virði og gangvirði
íbúðabréfa, sem sjóðurinn
gefur út til að fjármagna sig, sem að
mestu samanstanda af svokölluðum
HFF-bréfum. Bókfærir sjóðurinn um-
rædda skuld sína á 850 milljarða króna
á meðan gangvirðið nemur rúmlega
1.100 milljörðum króna. Í töflu með
frétt má sjá hvernig bilið á milli bók-
færðs verðs íbúðabréfa sjóðsins og
gangvirðis hefur aukist gríðarlega frá
bankahruninu. Sjóðurinn bókfærir
hins vegar líka hluta af útlánum sín-
um lægra en nemur gangvirði þeirra.
Samkvæmt ársreikningi sjóðsins 2011
nam munurinn á gangvirði eigna og
skulda þá um 200 milljörðum króna.
Þessi mismunur á bókfærðu virði
og gagnvirði skulda er stærsti rekstrar-
vandi Íbúðalánasjóðs í dag. Þann
vanda má að stærstum hluta rekja
til breytinga á lögum um húsnæðis-
mál sem samþykkt voru á Alþingi í
maí árið 2004. Árni Magnússon, þá-
verandi félagsmálaráðherra, lagði þá
fram frumvarp sem meðal annars
fólst í því endurskipuleggja verðbréfa-
útgáfu Íbúðalánasjóðs. Var horfið frá
svokölluðum húsbréfum sem tekin
voru upp árið 1989 og kennd eru við
Jóhönnu Sigurðardóttur, þáverandi
félagsmálaráðherra.
Í stað húsbréfa voru tekin upp
íbúðabréf eða svokölluð HFF-bréf.
Með þeirri breytingu varð viðskipta-
vinum Íbúðalánasjóðs heimilt að
greiða upp lán sín hjá sjóðnum.
Á hinn bóginn er Íbúðalánasjóði
óheimilt að greiða upp útgefin HFF-
bréf sín. Í skýrslu IFS greiningar sem
kynnt var í gær kemur fram að vaxta-
og uppgreiðsluáhætta sé stærsti vandi
Íbúðalánasjóðs í dag.
Ráðherra hundsaði
tillögur ráðgjafa
Þegar frumvarp Árna Magnússonar
var kynnt fyrir Alþingi í mars árið 2004
lýsti Jóhanna Sigurðardóttir, sem þá
var í stjórnarandstöðu, yfir miklum
efasemdum um þá breytingu sem
ráðherra Framsóknarflokksins vildi
gera á verðbréfaútgáfu Íbúðalána-
sjóðs. Eitt af því sem Jóhanna mót-
mælti var að ekki hefði verið nægilega
vel metið hvaða áhættu þessi breyting
hefði á Íbúðalánasjóð, meðal annars
ef mikil uppgreiðsla yrði á lánum.
Þess skal getið að í frumvarpi
Árna Magnússonar var ekki farið að
fullu eftir ráðleggingum nefndar um
endurskipulagningu á verðbréfa-
útgáfu Íbúðalánasjóðs. Sú nefnd skil-
aði úttekt sinni í október 2003 en í
henni sátu fulltrúar frá fjármálaráðu-
neytinu, Íbúðalánasjóði, Seðlabank-
anum og Lánasýslu ríkisins.
Eitt af því sem sú nefnd lagði til
var að skuldurum Íbúðalánasjóðs
sem nýttu sér uppgreiðsluheim-
ild yrði gert að greiða að fullu þann
vaxtamun sem hlytist af uppgreiðslu
láns fyrir lokagjalddaga. Í frumvarpi
Árna Magnússonar kemur fram að
slíkt myndi hafa í för með sér ýmis
vandkvæði og gæti veikt samkeppn-
isstöðu banka í útlánum til húsnæð-
iskaupa.
Frumvarpið var samþykkt með
34 atkvæðum sem flest komu frá
þingmönnum Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins. 19 greiddu
ekki atkvæði en þeir voru flestir þing-
menn Samfylkingarinnar og Vinstri-
grænna. Tíu voru fjarverandi.
Bankarnir í samkeppni
við sjóðinn
Þann 1. júlí 2004 hóf Íbúðalána-
sjóður að skipta út húsbréfum og í
stað þeirra hófst útgáfa íbúðabréfa.
Afar óheppilegt var fyrir Íbúðalána-
sjóð að í ágústmánuði 2004 fóru við-
skiptabankarnir í beina samkeppni
við sjóðinn á íbúðamarkaði. Þess skal
getið að bankarnir voru hlynntir því
að Íbúðalánasjóður breytti verðbréfa-
útgáfu sinni.
Eftir að Kaupþing, Landsbankinn
og Íslandsbanki hófu að bjóða hag-
stæð íbúðalán sín árið 2004 ákváðu
margir viðskiptavinir Íbúðalánasjóðs
að greiða upp lán sín hjá sjóðnum
og tóku í staðinn lán hjá bönkunum
þremur á hagstæðari kjörum. Á ár-
unum 2004 til 2006 námu uppgreiðsl-
ur hjá sjóðnum um 236 milljörðum
króna. Í skýrslu IFS, sem kynnt var
í gær, kemur fram að uppgreiðslur
námu 83 milljörðum króna 2004, 128
milljörðum króna 2005 og 35 millj-
örðum króna 2006.
Í skýrslu IFS segir að uppgreiðslu-
ákvæði Íbúðalánasjóðs veiti lántak-
endum rétt til að hagnast á því ef út-
lánsvextir annars staðar lækki. Á því
græði Íbúðalánasjóður hins vegar
ekki og ber því alla áhættuna sjálfur.
Líkt og áður kom fram hundsaði Árni
Magnússon, þáverandi félagsmála-
ráðherra, tillögur ráðgjafanefndar
sem vildi að lántakendur tækju hluta
af þessari áhættu.
Fóru í samkeppni við bankanna
Í stað þess að minnka efnahagsreikn-
ing sinn frá árinu 2004 hóf sjóðurinn
að veita bönkum og sparisjóðum lán.
Þá lækkaði sjóðurinn vexti á útlánum
sínum úr 5,1 prósenti í 4,15 prósent
til þess að vera samkeppnishæfur
við bankana. Auk þess hélt sjóðurinn
áfram að gefa út íbúðabréf þrátt fyrir
að lausafé sjóðsins væri gríðarlega
gott en árið 2004 greiddu viðskipta-
vinir upp lán fyrir 83 milljarða króna
eins og áður kom fram. Fyrir þetta
hlaut sjóðurinn gagnrýni frá mörg-
um.
Vilhjálmur Bjarnason fjallaði
um málefni Íbúðalánasjóðs í grein
sem bar nafnið Íbúðalánasjóður og
áhættustýring sem kom út árið 2010.
„Ekki verður betur séð en Íbúðalána-
sjóður hafi að hluta til fjármagnað
uppgreiðslur á eigin lánum með þess-
um „lánveitingum“ og að nokkru skap-
að eigin vanda. Allar innlánsstofnanir
voru aðilar að slíkum lánasamningum
að Kaupþingi Banka hf. undanskild-
um,“ segir í grein Vilhjálms.
Jóhannes Sigurðsson lögmaður
vann árið 2005 álit fyrir Samtök at-
vinnulífsins og Samtök banka og verð-
bréfafyrirtækja. Í því komst hann að
þeirri niðurstöðu að umræddir lána-
samningar Íbúðalánasjóðs við banka
og sparisjóði væru ólögmætir og
stæðust ekki reglur Evrópska efna-
hagssvæðisins. Þá taldi hann sjóðn-
um heldur ekki heimilt að fara í útgáfu
íbúðabréfa nema þegar hann skorti fé
til að fjármagna húsnæðislán til við-
skiptavina sinna.
Í árslok 2008 námu kröfur Íbúða-
lánasjóðs til lánastofnana rúmlega
100 milljörðum króna. Þar sem sjóð-
urinn þurfti að taka yfir hluta af um-
ræddum kröfum vegna hruns banka-
kerfisins voru um 70 milljarðar króna
af því yfirfærðar sem verðbréfaútgáfa
í ársreikningi sjóðsins. Þannig jókst
verðbréfaútgáfa sjóðsins úr 580 millj-
örðum króna árið 2007 í 710 millj-
arða króna í árslok 2008. Frá upphafi
ársins 2005 til ársloka 2008 jókst verð-
bréfaútgáfa sjóðsins um 50 prósent.
Úr 460 milljörðum króna í 710 millj-
arða króna.
Engin lausn í sjónmáli
Eins og fram kemur í töflu með frétt
munaði um 200 milljörðum króna
á bókfærðu virði og gangvirði eigna
Íbúðalánasjóðs í árslok 2011. Ef samið
yrði um að eigendur íbúðabréfa
fengju þau endurgreidd á nafnvirði
myndi það þýða um 150 milljarða
króna niðurfærslu á eignum íslenskra
lífeyrissjóða.
Í síðustu viku voru viðskipti með
íbúðabréf Íbúðalánasjóðs stöðvuð
vegna fréttar Viðskiptablaðsins um
að Íbúðalánasjóður ynni að því að
breyta skilmálum útgefinna skulda-
bréfa sjóðsins. Í athugasemd Íbúða-
lánasjóðs vegna fréttarinnar kemur
fram að það sé ekki framkvæmanlegt
og verði aldrei gert án samstarfs við
eigendur bréfanna. Það sé rangt að
Íbúðalánasjóður vinni að slíkum
breytingum.
Í tilkynningu frá ríkisstjórninni í
gær kom heldur ekkert fram um að
til stæði að breyta skilmálum útgef-
inna íbúðabréfa sjóðsins sem námu
um 1.100 milljörðum króna um síð-
ustu áramót. Því virðist engin lausn í
sjónmáli á því hvernig Íbúðalánasjóð-
ur hyggst fjármagna um 200 milljarða
króna bil á milli eigna og skulda sjóðs-
ins. Ef þessi 200 milljarða króna kostn-
aður félli á skattgreiðendur myndi
það þýða kostnað upp á um 625 þús-
und krónur á hvern Íslending. Kostn-
aður vegna klúðurs sem rekja má til
ákvörðunar Árna Magnússonar árið
2004. Sigurður Erlingsson, forstjóri
Íbúðalánasjóðs, sá sér ekki fært að
svara fyrirspurn DV um málefni sjóðs-
ins í gær en svars frá honum er að
vænta í dag. n
200 MILLJARÐA GAT
ÍBÚÐALÁNASJÓÐS
n Árni Magnússon, þáverandi félagsmálaráðherra, breytti fjármögnun sjóðsins 2004
Ársreikningur 2011
Skuldir Bókfært virði Gangvirði
Verðbréfaútgáfa 850 milljarðar 1.100 milljarðar
Hverjum skulda þeir 1.105 milljarða?
Bankar og sparisjóðir 20 milljarðar
Einstaklingar 30 milljarður
Erlendir aðilar (5%) 60 milljarðar
Önnur fyrirtæki 40 milljarðar
Lánafyrirtæki 60 milljarðar
Lífeyrissjóðir (60%) 680 milljarðar
Verðbréfa- og fjárfestingasjóðir 170 milljarðar
Aðrir 40 milljarðar
Alls 1.100 milljarðar

Verðbréfaútgáfa 2004–2011
Ár Bókfært virði Gangvirði Mismunur
2004 463 milljarðar Ekki gefið upp
2005 471 milljarður Ekki gefið upp
2006 515 milljarðar Ekki gefið upp
2007 578 milljarðar Ekki gefið upp
2008 708 milljarðar 701 milljarður 7 milljarðar
2009 775 milljarðar 829 milljarðar -54 milljarðar
2010 820 milljarðar 969 milljarðar -149 milljarðar
2011 849 miljarðar 1.100 milljarðar -256 milljarðar
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar as@dv.is
200 milljarða gat Samkvæmt ársreikn-
ingi Íbúðalánasjóðs munaði 200 milljörðum
króna á gangvirði eigna og skulda sjóðsins í
árslok 2011. Engin lausn virðist í sjónmáli um
hvernig eigi að leysa þennan vanda.
Hundsaði ráðleggingar ráðgjafa Árni
Magnússon, þáverandi félagsmálaráðherra, fór
ekki eftir tillögum ráðgjafanefndar um að lán-
takendur Íbúðalánasjóðs bæru kostnað vegna
uppgreiðslu lána hjá sjóðnum. Mynd AltHinGi.iS
Var á móti breytingum Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi þingmaður Samfylkingarinnar í stjórnarandstöðu, var á móti breytingum
Framsóknar- og Sjálfstæðisflokksins á verðbréfaútgáfu Íbúðalánasjóðs árið 2004 þegar sjóðurinn hætti að gefa út húsbréf og tók þess í
stað upp íbúðabréf. Mynd EyþóR ÁRnASon