Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2012, Blaðsíða 18

6 Bækur 5. desember 2012 Miðvikudagur
M
ensalder. Nafnið eitt vekur
forvitni og leiðir hugann
að dulúð og forneskju.
Svona heitir víst enginn
lengur á Íslandi og enn
síður Mensalder Raben Mensalders-
son. En það er ekki aðeins nafn sögu-
hetjunnar (eða öllu heldur annarrar
aðalpersónu sögunnar) sem vekur
lesandanum forvitni. Sagan grípur
hug hans þegar á fyrstu síðu og held-
ur honum föngnum svo hann á erfitt
með að leggja bókina frá sér. Samt
er þetta ekki spennusaga í nútíma
skilningi þess orðs, enginn er drep-
inn, a.m.k. ekki með köldu blóði, og
engin lögga kemur við sögu.
Í bókarlok og á kápu segir að
sunnlenski kotbóndinn Mensalder
Raben Mensaldersson og lífshlaup
hans sé fyrirmynd höfundar að gerð
sögunnar. Mensalder lést árið 1980,
91 árs að aldri, og var samkvæmt því
fæddur árið 1889. Sagan sem sögð er
á þessari bók er ekki ævisaga Mens-
alders. Hún er skáldsaga um ævi
hans, en jafnframt margt annað og
miklu meira. Með miklum rétti má
halda því fram að sagan sé ástar-
saga í margvíslegum skilningi, og
ekki síður saga um íslenskt þjóðlíf
og sveitasamfélag um aldir. Höfuð-
persónurnar þrjár, feðgarnir Mens-
alder Jónsson, Mensalder Raben
Mensaldersson og fóstran Manga í
Ranakoti, gætu allar hafa verið uppi
á nánast hvaða öld sem er, en flest-
ir aðrir, sem til sögu eru nefndir, eru
dæmigerðari fyrir sögutímann, 19.
og 20. öld.
Ævi Mensalders yngra var um
margt dæmigerð fyrir líf og kjör fá-
tæks fólks í sunnlenskum sveitum á
sögutímanum. Höfundur hefur vafa-
laust stuðst við staðreyndir um ævi
hans og kannski þekkt hann (það
kemur þó hvergi fram). Lýsingarnar
á honum eru lifandi og trúverðugar
en stærsti kostur bókarinnar er að
mínu mati sá að Bjarna Harðarsyni
tekst að bregða upp í svipleiftrum af-
bragðsgóðum þjóðlífsmyndum svo
sögupersónurnar og umhverfi þeirra
standa lesandum ljóslifandi fyr-
ir hugskotssjónum. Þar skiptir stíll-
inn einnig miklu máli en Bjarni segir
söguna á lifandi og skemmtilegu
máli, eilítið sérvisku- og forneskju-
legu á stundum, en með tungutaki
sögupersónanna og samtíma þeirra.
Fyrir vikið verða þær trúverðugri og
sagan öll læsilegri.
Þessi saga bregður áhugaverðu
ljósi á löngu liðna tíð, löngu liðna
versu, eins og Manga í Ranakoti
hefði sagt. Og að minni hyggju er
einmitt Manga athyglisverðust og
best gerð allra persóna sögunnar,
miklu áhugaverðari en Mensalder.
Trúmennska hennar, tryggð, ást og
góðmennska við lítilmagnann lyfta
henni úr eigin vesöld og kröm og
þrátt fyrir alla forneskjuna var hún
næmari á samtímann og ný gildi en
margur annar. Kannski er hún á sinn
hátt samnefnari fyrir fátækar konur
á Íslandi á öllum öldum.
Engum getur dulist að Bjarni
Harðarson er vaxandi rithöfundur.
Þessi bók er þriðja skáldsaga hans á
fjórum árum og að minni hyggju sú
besta.
Saga lands og þjóðar 2001–2010
Ævintýralegt
tímabil
Blaðamennirnir Björn Þór Sig-
björnsson og Bergsteinn Sigurðs-
son hafa sent frá sér bókina Ísland
í aldanna rás 2001–2010. Þar er
farið yfir fyrsta áratug 21. aldar-
innar, þar sem bankakerfið bólgn-
aði og hrundi.
Sagan er sögð í máli og mynd-
um og öllum helstu merkisvið-
burðum gerðir ítarleg skil og
minni skondnum viðburðum jafn-
framt til gamans.
Löngu horfin versa
Jón. Þ. Þór
Bækur Mensalder
Höfundur: Bjarni
Harðarson
Útgefandi: Sæmundur
255 blaðsíður
„Engum getur
dulist að Bjarni
Harðarson er vaxandi rit-
höfundur. Þessi bók er
þriðja skáldsaga hans á
fjórum árum og að minni
hyggju sú besta.
Skáldsaga um ævi
Í Mensalder er lífshlaup
sunnlenska bóndans
Mensalders Raben
fyrirmynd höfundar að
gerð sögunnar.
Félagsleg tabú
Í bókinni Frábær eftir fertugt
fjallar Jóna Ósk Pétursdóttir
á opinskáan hátt um líkam-
lega og andlega heilsu kvenna
á breytingaskeiði. Sumar konur
fara létt í gegnum þetta tímabil
en aðrar finna fyrir töluverðum
óþægindum.
Umfjöllunarefnin eru eins og
við má búast fjölmörg; hormóna-
breytingarnar, kynlíf, sambönd og
félagsleg tabú, útlit og fatastíll og
umhirða húðar.
Gísli fyrir ofan
metsöluhöfunda
Gísli á Uppsölum eftir Ingibjörgu
Reynisdóttur er í efsta sæti met-
sölulista bókaverslananna vikuna
25. nóvember–1. desember.
Reykjavíkurnætur eftir Arnald
Indriðason er í 2. sæti listans.