Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.2011, Qupperneq 17

Erlent | 17MIðvikudagur 24. ágúst 2011
Ferill Gaddafis
M
uammar Gaddafi fæddist í
tjaldi í eyðimerkurbænum
Sirta árið 1942 og er kom-
inn af bedúínum, arabísk-
um hirðingjum. Gaddafi
þótti afburðanámsmaður á sínum
yngri árum. Hann útskrifaðist úr há-
skóla í Líbíu árið 1963 og fjórum árum
síðar útskrifaðist hann úr herskóla
auk þess að hljóta herþjálfun í Bret-
landi. Að vísu náði nám hans yfir lít-
ið meira en kóraninn og hernaðarlist.
Ungur að árum varð hann heittrúað-
ur múslimi og aðhylltist samarabíska
þjóðernisstefnu auk þess að berjast
gegn nýlendustefnu Evrópu í Líbíu.
Hann var undir miklum áhrifum frá
Gamal Abdel Nasser, þáverandi for-
seta Egyptalands sem leiddi byltingu
í Egyptalandi árið 1952 og náði völd-
um yfir Súesskurðinum.
Gaddafi komst til valda árið 1969
eftir að hafa leitt valdarán hersins og
steypt Idris I, konungi Líbíu, af stóli
án mikilla blóðsúthellinga. Eitt af
hans hjartans málum eftir að hann
komst til valda var að ná yfirráðum
yfir olíulindum í landinu en gróðinn
af þeim fór alfarið til vestrænna ríkja.
Hann hótaði að loka á olíuframleiðsl-
una og sagði fólkið hafa getað lifað í
5.000 ár án olíu og gæti lifað nokk-
ur ár í viðbót án hennar. Hann fékk
sínu framgengt og fékk Líbía alfarið
yfirráð yfir olíulindunum og auðgað-
ist verulega í kjölfar þess.
Árið 1975 gaf hann út græna
kverið sem felur í sér nokkurs konar
kennisetningu hans sem átti að vera
þriðji valkostur til móts við kapítal-
isma og kommúnisma. Samkvæmt
kverinu á hann að stjórna á toppn-
um en almenningur á líka að eiga
aðgang að stjórnkerfinu í gegnum
borgaraþing. Hins vegar varð raun-
in sú að þeir sem andæfðu Gaddafi
á þingunum áttu á hættu að verða
fangelsaðir. Gaddafi var einnig hall-
ur undir hugmyndir um Bandaríki
Afríku og kallaði hann sig „konung
konunganna“ á ráðstefnu Afríkuríkja
árið 2008.
Samskipti hans við Vesturlönd
voru oft mjög stirð en Gaddafi studdi
uppreisnar- og skæruliðahópa víða
þar sem þeir börðust gegn heims-
valdastefnunni. Meðal þeirra sam-
taka sem Gaddafi hefur stutt eru
IRA, Írski lýðveldisherinn, og FARC,
skæruliðasamtökin í Kólumbíu.
Árið 1986 var sprengjuárás gerð
á skemmtistað í Berlín sem banda-
rískir hermenn vöndu komur sínar
á. Tveir hermenn og einn óbreyttur
borgari létu lífið og svaraði Ronald
Reagan, þáverandi forseti Banda-
ríkjanna, árásinni með loftárásum
á Tripoli og Bengazi, þrátt fyrir að
ekki væri sannað að líbískir útsend-
arar stæðu á bak við árásina. Tveim-
ur árum síðar versnuðu samskiptin
enn frekar í kjölfar Lockerbie-tilræð-
isins þegar farþegaflugvél var skot-
in niður með þeim afleiðingum að
270 manns fórust. Gaddafi neitaði
að framselja mennina sem grunaðir
voru um tilræðið og var refsiaðgerð-
um beitt gegn Líbíu af þeim ástæð-
um. Árið 1999 náðist hins vegar sátt
þegar hinir grunuðu gáfu sig fram og
hægt var að rétta yfir þeim.
Samskipti Gaddafi og Vestur-
landa bötnuðu í kjölfar lausnarinn-
ar á Lockerbie-málinu og þá hvarf
Gaddafi frá öllum kjarnorkuáætlun-
um og viðskiptabanni var aflétt. Við-
skipti á milli Gaddafi og hins vest-
ræna heims blómstruðu í kjölfarið
og vestrænir þjóðarleiðtogar áttu
fund með Gaddafi í tjaldinu hans.
Eftir að Saddam Hussein var steypt
af stóli töldu sumir að Gaddafi hefði
lært að harðstjórn yrði ekki liðin en
aðrir bentu á að hann sæi sér ein-
faldlega hag í að eiga góð samskipti
við Vesturlönd. Ólíkt hinum vest-
ræna heimi var Gaddafi hins vegar
ekki vel liðinn í löndum Araba.
Það var svo ekki fyrr en með Arab-
íska vorinu sem Gaddafi féll úr náð-
inni hjá vestrænum leiðtogum.
bjornreynir@dv.is
17. febrúar Mótmæli hefjast gegn
stjórn Gaddafi
24. febrúar til 6. mars Upp-
reisnarmenn ná völdum í nokkrum
borgum og bæjum en eru hraktir til baka
17. mars SÞ heimilar loftferðabann
yfir Líbíu og aðrar „nauðsynlegar
aðgerðir“ til að vernda óbreytta borgara
19. mars Fyrstu loftárásir banda-
rískra, breskra og franskra flugvéla
30. mars Moussa Koussa, utanríkis-
ráðherra Líbíu, yfirgefur Gaddafi
16.–25. apríl Stórskotaárás á Mis-
rata, borg í haldi uppreisnarmanna
Maí–júlí Pattstaða í styrjöldinni.
Herir beggja aðila eiga í minni háttar
átökum
16. maí Alþjóðastríðsglæpadómstóll-
inn lýsir eftir Gaddafi og Saif al-Islam
syni hans
29. júlí Uppreisnarmaðurinn Abdul
Fatah Younis drepinn, ókyrrð í röðum
uppreisnarmanna
Miður ágúst Uppreisnarmenn ná
lykilborgum fyrir utan Trípolí á sitt vald
21. ágúst Uppreisnarmenn ráðast
inn í Trípolí
Atburðarás
n Einræðisherra sem náði að ríkja í meira en 40 ár
Arabíska vorið breiðist út:
„Gaddafi er á brott, nú er
komið að þér, Bashar.“
Þúsundir mótmælenda í Sýrlandi
mótmæltu á götum úti í kjölfar fregna
frá Trípolí og kröfðust þess að Bashar
al- Assad viki sem forseti. „Gaddafi er
á brott, nú er komið að þér, Bashar,“
hrópuðu mótmælendur.
Fréttirnar frá Trípolí hafa orðið fólki
hvatning til að halda áfram að mótmæla
og gefið von um að hægt verði að koma
al-Assad frá völdum.
Al-Assad situr sem fastast á forsetastóli
þrátt fyrir ítrekaðar kröfur mótmælenda
og alþjóðasamfélagsins um að hann stígi
til hliðar. Hann tók þó ákvörðun um að
hleypa fulltrúum Sameinuðu þjóðanna
inn í landið í þeirri von að fá góða fjöl-
miðlaathygli. Sendinefnd Sameinuðu
þjóðanna staðfesti hins vegar enn frekar
óánægju í garð al-Assad.
„Ég held að Sýrland muni nú njóta meiri
athygli frá umheiminum. Við erum að sjá
frelsi aftur á ný,“ sagði 30 ára mótmæl-
andi sem gladdist mjög yfir fréttunum
frá Trípolí. Sumir erindrekar óttast þó
hernaðaríhlutun af hálfu vesturveldanna.
Uppreisnarmenn í Sýrlandi hafa hins
vegar áður lýst því yfir að þeir vilji enga
hernaðaraðstoð og ekki hefur komið til
tals af hálfu Vesturlanda að senda her
þangað.
Fallinn
úr náð
Gaddafi og
Obama árið
2009 þegar
Gaddafi var
í náðinni.
Fer hvergi Bashar al-Assad neitar að víkja.
GADDAFI FALLINN
n Uppreisnarmenn í Líbíu bíða með að fagna þar til Gaddafi verður handsamaður n Sonur Gaddafis birtist óvænt þegar hann var
sagður í haldi uppreisnarmanna n Alvarlegt ástand á sjúkrahúsi í borginni n Óvíst hvað tekur við í Líbíu eftir fall stjórnar Gaddafis
ast við því að langan tíma muni taka
íbúa Líbíu að byggja samfélagið upp.
Í því samhengi bendir John McCa-
in, fyrrverandi forsetaframbjóðandi
í Bandaríkjunum, á að það hafi tek-
ið Bandaríkin meira en heila öld og
blóðuga borgarastyrjöld að ákveða
hvernig ríki þau vildu vera.
Vill afvopna uppreisnarhópa
Uppreisnarmenn eru af fjölbreyttu
tagi og má þar nefna arabíska þjóð-
ernissinna, íslamista, veraldar-
hyggjumenn, sósíalista og kaupa-
héðna. Lið uppreisnarmanna
þykir mjög brotakennt, bardaga-
menn segjast flestir berjast fyrir
þetta þorp eða hitt en fáir fyrir Líb-
íu. Margir ættbálkar hafa samein-
ast gegn Gaddafi en þegar Gaddafi
verður úr sögunni er óvíst hvað geti
sameinað þá. Uppreisnarmenn hafa
nú þegar sýnt merki sundrungar. Eitt
besta dæmið um það er morðið á Ab-
dul Fatah Younis, hershöfðingja og
fyrrverandi innanríkisráðherra, sem
yfirgaf Gaddafi. Íslamistasamtökin
Abu Ubaidah bin Jarrah þykja líkleg-
ir sökudólgar en Younis átti þátt í að
kæfa harkalega niður uppreisn ísl-
amista um miðjan tíunda áratuginn.
Þá er einnig talið vel hugsanlegt að
vantraust hafi átt stóran þátt en upp-
reisnarmenn töldu margir að Younis
væri enn hliðhollur Gaddafi.
Bandalagið stóð þá tæpt og var
óttast að ættbálkur Younis, Obeidi-
ættbálkurinn sem er sá stærsti í
bandalagi uppreisnarmanna, myndi
kljúfa sig út úr bandalaginu. Ja-
lil greip til þess ráðs að reka alla
stjórnina, að Jibril undanskildum,
eftir mikinn þrýsting frá Obeidi-
ættbálknum. Það þykir heldur ekki
traustvekjandi að Saif al-Islam hefur
lýst yfir hollustu við íslamista og sagt
að Líbía eftir Gaddafi eigi að vera ísl-
amskt ríki.
„Það fyrsta sem mín sveit mun
gera er að koma upp eftirlitsstöðv-
um til að afvopna alla, líka aðra upp-
reisnarhópa, því annars sjáum við
fram á blóðbað. Allir uppreisnarhóp-
arnir munu vilja stjórna Trípolí. Þörf
verður á skipulagi og reglu,“ sagði
uppreisnarmaðurinn Husam Hajjair
sem hefur meiri áhyggjur af sundr-
ung uppreisnarmanna en hersveit-
um Gaddafis.
„Ég er hér til að
hrekja lygarnar.
Uppreisnarmenn fagna Við höfuð-
stöðvar Gaddafis. Á myndinni sést golf-
kerra sem Gaddafi ferðaðist oft um á.