Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.2011, Qupperneq 20

20 | Fókus 24. ágúst 2011 MIðvikudagur
Leikverk
um netið
Leikverkið School of Trans-
formation er gagnvirkt leik-
verk um netið. Leikverkið er
sýnt í Tjarnarbíói og þar eru
áhorfendur virkir þátttakendur
í verkinu. Áhorfendur setjast á
skólabekk þar sem þeir verða
leiddir í allan sannleikann um
hinn hnattræna leikvöll sem
netið er, þar sem sviðsetning,
neysluhyggja og langanir stýra
hegðun manna. Samkvæmt að-
standendum verksins verður
áhorfendum kennt að skilja
betur afleiðingar þess sem
hann kýs um leið og frumstæð-
ar hvatir hans og kraftar veita
honum færi á að nýta mennt-
un sína tafarlaust. Sýningin
er samvinnuverkefni netleik-
hússins Herbergi 408 og norska
leikhópsins Mobile Homes.
Sýningin er fjórir og hálfur tími
með tveimur hléum og boðið
er upp á veitingar. Nokkrar
sýningar verða í Tjarnarbíói
dagana 24. ágúst til 1. sept-
ember og miðaverð er 3.200
krónur.
Skjaldbakan
sett á svið
Gamansami einleikurinn
Skjaldbakan verður sýnd-
ur á Norðurpólnum mið-
vikudagskvöldið 24. ágúst
klukkan 20. Leikari í Skjald-
bökunni er Smári Gunnars-
son og leikstjórn er í höndum
Árna Grétars Jóhannssonar.
Verkið er byggt á því þegar
risaskjaldbaka kom að landi
í Hólmavík 1963. Þetta þótti
nokkuð merkur atburður
enda skjaldbakan gríðar-
stór að vexti og er þetta í eina
skiptið sem vita er til þess að
slíkt dýr hafi komið að landi
á Íslandi. Verkið fjallar um
samband ungs manns við
veiðimann dýrsins en milli
þeirra myndast órjúfanlega
bönd. Verkið hefur verið sýnt
við góðan orðstír á Hólmavík
og einnig á einleikjahátíðinni
Act Alone á Ísafirði. Miðaverð
er 2.000 krónur.
Innrásarvíkingar
með uppistand
Innrásarvíkingarnir Beggi
blindi, Rökkvi Vésteins og Elva
Dögg Gunnarsdóttir standa að
baki nýjum uppistandshópi.
Beggi og Rökkvi eiga báðir að
baki dágóðan feril í uppistandi.
Beggi, sem er blindur eins og
viðurnefnið gefur til kynna,
var valinn fyndnasti maður
Menntaskólans við Hamrahlíð
2004 og hefur skemmt víða um
land. Rökkvi hefur verið með
uppistand á Íslandi, Írlandi,
Englandi, Hollandi, Belgíu og
Kanada. Elva Dögg er frekar ný
í uppistandsheiminum en þyk-
ir hafa skarpan og beinskeyttan
húmor. Hún er eini uppistand-
arinn á Íslandi með Tourette-
heilkenni og gerir óspart grín
að sjálfri sér. Sýningin fer fram í
Menningarhúsinu Hofi á Akur-
eyri, fimmtudaginn 25. ágúst
og hefst klukkan 20. Miðaverð
er 1.500 krónur.
M
aður kaupir ekki
hálfan heiminn fyr-
ir lánsfé eitt, sagði
roskinn maður við
mig um útrásina,“
segir Stefán Snævarr. Hann seg-
ir í formála bókar sinnar, Kredda
í kreppu, að hún sé skrifuð með
hjartablóði og að hann hafi ekki
getað sofið vegna hrunsins.
„Efni þessarar bókar hefur ver-
ið mér ofarlega í huga í mörg ár.
Þegar hrunið varð þá rann mér
blóðið til skyldunnar. Ég sett-
ist einfaldlega niður og einsetti
mér að klára verkið.“
Frjálshyggjumenn eru
hættulegir
Bókin er nýkomin í verslanir
á Íslandi og í henni gagnrýn-
ir Stefán frjálshyggjumenn fyr-
ir ofstæki og kreddutrú og líkir
þeim við kommúnista.
„Já, ég er óhræddur við
að líkja frjálshyggjumönnum
við kommúnista. Þeir eiga sér
draumsýn, útópíu, rétt eins og
kommúnistar. Þeirra blæti er
frjáls markaður og þeim yfir-
sést að hann er ekki framkvæm-
anlegur. Frjáls markaður er
draumsýn vegna þess að það
geta ekki allir haft fullkomna
yfirsýn yfir kosti og jafnt aðgengi
að upplýsingum. Auðmenn og
aðrir valdsmenn hafa að jafn-
aði mesta yfirsýn og oft hafa
þeir líka betra aðgengi að upp-
lýsingum. Tilraunir til þess að
raungera frjálsan markað hafa
oft leitt til mikilla hörmunga í
heiminum. Frjálshyggjumenn
eru stundum varhugaverðir, al-
veg eins og kommarnir forðum.
Ég tek dæmi um skelfilegar
afleiðingar blindrar frjálshygg-
jutrúar í bókinni. Á Nýja-Sjá-
landi voru til að mynda allir
þættir raforku einkavæddir með
hörmulegum afleiðingum,
Auckland var rafmagnslaus í
fimm vikur og þurfti að láta her-
inn bjarga málunum.
Niðurstaðan er í megin-
atriðum sú að tilraunir til þess
að raungera frjálsan markað
leiða oft til samþjöppunar auðs
á fárra hendur. Þeir sem mest
þéna á viðskiptum geta notað
auðinn til að afla sér valda,
samanber ástandið á útrásar-
árunum. Þeir geta líka til að taka
markaðinn úr sambandi, sé það
þeim í vil. En það þýðir ekki að
markaðurinn hafi enga kosti,
síst vil ég mæla með allsherjar-
þjóðnýtingu. Blandaður mark-
aðsbúskapur er illskásti kostur-
inn.“
Hagfræðin er aum vísindi
Stefáni ofbýður einnig oftrú
frjálshyggjumanna á vissum
hagfræðikenningum. „Frjáls-
hyggjumenn á Íslandi eru
margir blindir á að fræðileg-
ur grundvöllur hagfræðinnar
er ekki ýkja sterkur. Þeir eru
óskiljanlega trúaðir á illpróf-
anlegar kreddur vissra hag-
fræðinga og lítið meðvitaðir
um gagnrýni á þessar kreddur.
Þetta er séríslenskt,“ telur Stef-
án. „Í Bandaríkjunum, landi
frjálshyggjunnar að margra
mati, er gagnrýni á frjálshyggj-
una mikil og harðskeytt. Frjáls-
hyggjumenn eru líka með-
vitaðir um hana og taka hana
til greina. Hér á landi taka ís-
lenskir frjálshyggjumenn
gagnrýni á kreddur ekki til sín.
Þeir eru margir hverjir óskap-
lega hrokafullir og miklir bet-
urvitrungar rétt eins og komm-
únistar voru á sínum tíma. Það
gerir þá sérstaklega hættu-
lega.“
Kommúnistar líka
hættulegir
Stefán gefur vinstrisósíalist-
um einnig á baukinn. „Það er
engu minna hættuspil að reyna
að framkvæma lýðræðislegan
sósíalisma og frjálsan markað.
Ég gagnrýni bæði frjáls-
hyggjumenn og vinstrirót-
tæklinga. Móteitrið við báðum
er hörð miðjustefna og mjúk
hentistefna. Ég skýt skildi fyrir
velferðarríkið og hugmyndina
um samræðulýðræði. Sú síðar-
nefnda sýnir heldur betur ágæti
sitt í stjórnlagaráði.“
Stefán bendir á að íslenskir
vinstrimenn hafi verið afskap-
lega óduglegir við það í gegn-
um tíðina að halda uppi rök-
ræðum við frjálshyggjumenn.
„Þegar frjálshyggjan fór að láta
á sér kræla fyrir rúmum ald-
arþriðjungi voru sjálfstæðis-
menn taldir jarðbundnir og
lítið fyrir pælingar. Kommarn-
ir voru meira fyrir pælingarn-
ar. Voru íslenskufræðingar og
ljóðskáld upp til hópa,“ seg-
ir Stefán í gamansömum tón.
„Þeir voru vanir menningar-
legri orðræðu um stjórnmál og
sniðugheitum og orðskrúði frá
Halldóri Laxness.
Þegar Hannes fór að kynna
Milton Friedman gáfust vinstri-
menn hreinlega upp. Það var
svolítið ömurlegt hjá þeim
greyjunum.“
Rótgróin frjálshyggja
Stefán segir allt aðra sögu af
uppgangi frjálshyggju í Noregi.
„Það kom frjálshyggjubylgja í
Noregi en hún hjaðnaði nið-
ur. Í Noregi var hörð gagnrýni á
frjálshyggjuna og vinstrimenn
stunduðu öðruvísi orðræðu
en hér heima. Þar í landi voru
vinstrimenn ekki síður hag-
fræðimenntaðir en hægrimenn
og ekki eins einsleitir sem þjóð-
félagshópur.“
Stefán telur að þessi magn-
aði uppgangur frjálshyggjunn-
ar hafi haft ákveðin áhrif á það
hversu rótgróin frjálshyggjan er
hér á landi. „Í öllum siðmennt-
uðum löndum er greint á milli
frjálslyndisstefnu og frjáls-
hyggju. Hér á landi er þessu
slegið í einn bálk. Allt sem er
kennt við frelsi og frjálslyndi er
blandað frjálshyggju. Hér vantar
að aðgreina þetta tvennt.“
Munaðarlausir
íhaldsmenn á Íslandi
„Fullkomlega óhugsandi, eng-
an áhuga á því. Ekki nokkurn
einasta,“ segir Stefán aðspurður
um það hvort hann gæti hugs-
að sér að taka þátt í stjórnmál-
um. Hann er skráður í Samfylk-
inguna. „Enn sem komið er,“
segir Stefán því hann sagði sig
úr flokknum þegar hann mynd-
aði stjórn með Birni Bjarnasyni.
„Þá sendi ég flokknum harð-
orðan póst þar sem ég gagn-
rýndi daður sumra leiðtoga
Samfylkingar við útrásarauð-
valdið. Ég gekk svo aftur í flokk-
inn árið 2009.“
Hann hefur verið í Samfylk-
ingunni síðan þótt hann seg-
ist hallur undir íhald. Þá helst
menningarlegt íhald. Hann
segist hallast að því að íhaldið sé
hálfmunaðarlaust hér á landi og
segir rúm fyrir íhaldsflokk á Ís-
landi.
„Þetta lið sem lá fyrir útrásar-
víkingunum er góðu heilli ekki
við völd,“ segir Stefán spurð-
ur um hvernig honum hugnist
stjórnarhættir Samfylkingar í
dag.
„Ég lafi nú ennþá í flokknum
en tek ekki bakföll af hrifningu,“
bætir hann við.
„Samtal við sjálfan mig“
Stefán er prófessor í heimspeki
og því er ef til vill viðeigandi að
bókin sé skrifuð í formi vanga-
veltna. Þær segir Stefán hvetja
til umhugsunar. Vangaveltur
séu ekki endilega til að fá les-
endur til að samsinna skoðun-
um hans. „Þessi bók er svona
svolítið samtal við sjálfan mig.
Það er hefð fyrir því innan heim-
spekinnar, aðalmálið er ekki að
fá lesandann til að verða sam-
mála mér um allt heldur benda
á möguleika. Mjög margar setn-
ingar enda á spurningamerki.
Það er hefðin frá Sókratesi, þetta
er samræða en ekki einræða.“
Stefán er einnig ljóðskáld og
segir að í raun megi líka segja að
hin ljóðræna samtalslist gangi
aftur í bókinni. „Það er einkenni
ljóðanna að ljóðskáldið býður
lesandanum í samtal þar sem
honum er boðið að túlka.“
Frjálshyggjumenn
varhugaverðir
„ Í öllum sið-
menntuðum
löndum er greint
á milli frjálslyndis-
stefnu og frjáls-
hyggju. Hér er þessu
slegið saman í einn
bálk.
n Bók Stefáns Snævarr hörð gagnrýni á frjálshyggju jafnt
sem kommúnisma n Rótgróin frjálshyggja hér á landi
Kommúnistar og frjáls-
hyggjumenn „Ég er óhræddur
við að líkja frjálshyggjumönnum við
kommúnista. Þeir eiga sér draumsýn,
útópíu, rétt eins og kommúnistar.
Þeirra blæti er frjáls markaður og
þeim yfirsést að hann er ekki fram-
kvæmanlegur.“
Skráður í Samfylkinguna „Ég lafi nú ennþá í flokknum, en tek ekki
bakföll af hrifningu.“
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
Bækur