Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.2013, Blaðsíða 10

ALLIR FLOKKAR Á MÓTI OFURLAUNUM
10 Fréttir 22.–24. mars 2013 Helgarblað
Píratar
Birgitta Jónsdóttir
1 Það er vissulega mikill munur á launum þeirra tekjuhæstu og tekjulægstu. Vandamálið er síður að einhverjir fá há laun fyrir vinnu
sína, heldur að mikill fjöldi fólks fær of lág laun fyrir vinnu sína. Það þarf
að bregðast við þessu á einn eða annan máta.
Það má heldur ekki rugla saman ofurlaunum og góðum launum lang-
skólagengins fólks sem eru alveg innan eðlilegra marka. Við þurfum líka
að endurskoða menntakerfið með tilliti til þess að fólk geti menntað
sig án þess að kostnaður sé því fjötur um fót og það myndi óeðlilega
launabólu.
Markmiðið er að hver einasta manneskja geti lifað sómasamlegu lífi á
dagvinnulaunum, óháð menntun eða starfsstétt. Bilið þarf því frekar að
jafna með því að hækka laun þeirra lægst launuðu og þeirra sem búa við
verst kjör svo sem aldraðra og öryrkja. Að sama skapi þarf að tryggja að
fólk fái samkeppnishæf laun hérlendis miðað við menntun sína og má
þá sérstaklega hugsa til atgervisflótta í heilbrigðisgreinum sem og hjá
iðnmenntuðum. Fólk sem sækir í síauknum mæli til Norðurlandanna þar
sem betri laun eru í boði fyrir minni vinnu.
2 Það er skylda hverrar manneskju að beita sér fyrir því að sam-borgarar hennar geti lifað með reisn og í öryggi. Til þess að það
geti orðið þurfum við að endurskoða og forgangsraða hvernig við viljum
sjá efnislegum gæðum úthlutað í þjóðfélaginu. Að aldraðir og öryrkjar
þurfi að velja á milli þess að kaupa lyf eða borða, að biðraðir myndist hjá
hjálpar stofnunum og að láglaunafólk geti ekki leyft börnum sínum að
stunda tómstundastarf er eitthvað sem þarf að ráða bót á.
3 Laun í samræmi við ábyrgð og skyldur eru sjálfsagt mál en það er erfitt að sjá grundvöll fyrir ofurlaunum. Það er ekki til einhver
töfraformúla til að reikna út mismun hæstu og lægstu launa, þetta verður
því ávallt ádeilumál. Eitt er þó víst, bilið þarf að minnka og almennt þarf
að beita skynsemi í launasamningum við forsvarsmenn fyrirtækja. Sér-
staklega á þetta við um fyrirtæki á vegum hins opinbera.
4 Það væri hvorki sanngjarnt né hæglega gerlegt að setja þak á laun eða banna
hagsmunatengsl. Bæði eru það óþarflega mik-
il afskipti og það kæmi afar illa við réttindi
fólks að mega ekki vinna í almannaþágu
þrátt fyrir hagsmunatengsl. Þess í stað
þarf að skoða aðra möguleika, svo sem að
auka gegnsæi í fjármálum og starfsemi
fyrirtækja svo að neytendur geti betur gert
upp við sig hvort að vert sé að stunda við-
skipti við fyrirtæki sem verðlauna forstjóra
sína meira en hóflegt þykir.
Samfylkingin
Árni Páll Árnason
1 Já. Munurinn er of mikill og meðaltekjuhópurinn ekki nógu stór. Ríkisstjórn Samfylkingarinnar og VG hefur unnið markvisst að því
að minnka ójöfnuð og hagað aðgerðum á þann veg að þeir sem minnst
hafa milli handanna hafa borið minnsta kjaraskerðingu á árunum eftir
hrun. Þess vegna er ójöfnuður minnkandi vandi hér á landi. Lægstu laun
og lágmarksbætur lífeyrisþega hafa verið varðar og tekið upp þrepaskipt
skattkerfi.
2 Já, við jafnaðarmenn vitum að velsæld og velferð er stöðugt úrlausnarefni í samfélaginu. Allar rannsóknir sýna að meiri jöfnuður
leiðir til betra samfélags, meiri verðmætasköpunar, meiri hamingju
og betri lífsgæða. Því stærri og sterkari sem millistéttin er, því meiri
efnalegur jöfnuður næst og því betra samfélag. Við viljum að körlum og
konum séu greidd há og góð laun og að allir fái notið ávaxta af því að
leggja harðar að sér. Hlutverk ríkisvaldsins er síðan að styðja við jöfnuð og
velsæld allra í gegnum skatta og bótakerfi, því við viljum öll búa við það
öryggi sem felst í alvöru velferð. Það vegnar öllum betur í jafnaðarsamfé-
lögum, bæði börnum og fullorðnum.
Hluti af þessari áherslu okkar er stefna okkar um einfaldara skattkerfi,
lægra tryggingagjald og þar með fjölgun starfa og meir vöxt og nýsköpun
í atvinnulífinu. Þannig verða til fleiri verðmæt störf sem skapa hagsæld
fyrir allt samfélagið.
3 Ójöfnuður ráðstöfunartekna hér á landi er helmingi minni en hann var árið 2007. Það segir sína sögu um árangur okkar jafnaðarmanna.
Laun Hreiðars Más byggðu á misskilningi á árangurstengdum launum.
Þau áttu að fela í sér endurgjald fyrir árangur fyrirtækisins, en gerðu það
ekki. Þvert á móti hvöttu þau til áhættusóknar fyrirtækisins sem launin
greiddi, til að standa undir bónusum forsvarsmanna, sem leiddi fyrirtækið
á endanum í þrot og kallaði mikið tjón yfir þjóðina. Af þessu má læra. Ár-
angursviðmiðun í launum er velþekkt úr íslenskri sögu – hlutaskiptakerfi í
sjávarútvegi er t.d. 800 ára gamalt – en þá þarf að miða afraksturinn við
raunverulegan árangur, en ekki sýndarárangur eða rányrkju.
Við viljum öll njóta afrakstur af dugnaði okkar og ekkert okkar vill
sömu laun og latur samstarfsmaður. En mismunandi endurgjald þarf
að endurspegla raunverulegan mun í verðmætasköpun. Hinn opinberi
geiri hefur minna þanþol gagnvart háum launum, enda eðlilegt að um
almannaþjónustu gildi aðrar reglur en um frjáls markaðsviðskipti. Við vilj-
um fara þá leið að úthúða fólki ekki fyrir að hafa háar tekjur heldur nýta
tekjuskattkerfið til að leggja mest á þá sem mest hafa á milli handanna.
Það er réttlátt, sanngjarnt og stuðlar að samfélagsfriði og sátt.
4 Mikil umræða hefur verið um ofurlaun stjórnenda um allan heim undanfarin ár. Niðurstaða atkvæðagreiðslunnar í Sviss endurspegl-
ar að mínu áliti m.a. þá staðreynd að Sviss er bækistöð bankaleyndar í
heiminum. Við höfum sjálf sett miklar takmarkanir á
möguleika fjármálafyrirtækja til að greiða ár-
angurstengd laun og jafnvel má ræða hvort þær
hömlur séu of miklar í einstökum tilvikum, þegar
ekki er um stjórnendur að ræða. Mér finnst sjálfsagt
að við vinnum með sama hætti og ESB að því að
setja almennar reglur um árangurstengd laun
stjórnenda í fyrirtækjum. Þar sýnist mér Evrópu-
sambandið hafa gengið fram af skynsemi og með
jöfnuð og sanngirni að leiðarljósi. „Við getum ekki
leyft óhóf í frjálsum og félagslega þenkjandi
samfélögum,“ er haft eftir Angelu Merkel,
kanslara Þýskalands. Óhætt er að taka
undir þau orð. Óhóf og græðgi grafa
undan félagslegri samstöðu og vega
að rótum þeirrar samfélagssáttar
sem verður að vera svo alvöru
markaðshagkerfi virki.
Björt framtíð
Guðmundur Steingrímsson
1 Mér finnst kaupmáttur lægstu launa vera of lítill, já. Að því leyti til er ójöfnuður á Íslandi vandamál, já. Með stöðugleika í efnahags-
umhverfinu með stöðugri gjaldmiðli og fleiri aðgerðum, verður hægt að
bæta kjör þeirra lægst launuðu og auka kaupmátt, sem er lykilatriði. Svo
þarf að skoða stöðu einstaka hópa og greina út frá fleiri breytum hvar
neyðin er í raun og veru mest. Það veldur mér til dæmis miklum áhyggjum
að tölur frá umboðsmanni skuldara sýni, að allstór hópur hefur ekki efni á
að borga krónu í húsnæði, jafnvel þótt allar skuldir séu afskrifaðar. Þessi
hópur hefur því í raun ekki efni á að vera til. Ég held við séum að vanmeta
mjög vanda sumra hópa, eins og til dæmis umgengnisforeldra. Við
skilgreinum þennan hóp ekki sem foreldra í opinberum gögnum og hann
nýtur því ekki stuðnings eins og foreldrar gera, þótt hann sé jafnvel með
börn hjá sér lungann úr árinu. Þetta er eitt dæmi um óréttláta nálgun í
kerfinu, sem getur valdið fátækt ef aðstæður eru slæmar.
2 Já.
3 Ég vil ekki nefna neina tölu, en mér finnst þó síðara dæmið mun geðfelldara en það fyrra. Það er tvennt í þessu: Mér
finnst mikilvægast að sem allra flestir geti haft það gott. Það
er verkefni efnahagsmálanna. Svo er líka mikilvægt að fólk geti
uppskorið árangur erfiðis síns, á réttlátan hátt og á grunni eigin
verðleika. Hluti þess auðs rennur svo aftur til samfélagsins í gegn-
um skatta og það hlutfall þarf að vera réttlátt. Hin svokallaða
fjalldalaregla sem Þorsteinn Gylfason kallaði svo, en er sótt í fræði
stjórnmálaheimspekingsins John Rawls, er ágætt leiðarljós. Hún
er nokkurn veginn svona að mig minnir: Ekkert fjall má vera svo
hátt að blómin í dalnum geti ekki notið sólar.
4 Þetta þarf að skoða, sérstaklega fyrirkomulag bónusa í fjár-málafyrirtækjum. Það skiptir miklu máli að þeir séu réttlátir,
skiljanlegir og byggðir á verðleikum hvers og eins, en skapi ekki
óeðlilega hvata til rangra ákvarðana eða áhættusækni. Inngrip í
launastefnu fyrirtækja á almennum markaði finnst mér hins vegar
erfiðara mál.
D
V birti nýlega ítarlega úttekt
með umfjöllun um ójöfn-
uð á milli launa þeirra tekju-
lágu og þeirra tekjuhæstu og
er þá átt við forstjóra ýmissa
fyrirtækja sem hafa margfalt hærri
laun en meðallaun verkamannsins.
Mestur varð þessi munur árið 2006
þegar Hreiðar Már Sigurðsson, þá-
verandi forstjóri Kaupþings, var með
nærri einn milljarð króna í heildar-
tekjur sem gerði hann að launahæsta
forstjóranum á Norðurlöndum það
ár. Voru laun hans 440 sinnum hærri
en meðallaun verkmanna á Íslandi.
Eftir bankahrunið hefur munur á tekj-
um farið minnkandi á Íslandi en árið
2011 var Hörður Arnarson, forstjóri
Landsvirkjunar, með um 130 milljónir
króna í árslaun sem eru um fertugföld
meðallaun verkamanna. DV leitaði til
þeirra stjórnmálaflokka og framboða
sem bjóða fram vegna komandi al-
þingiskosninga sem fram fara 27. apr-
íl næstkomandi og spurði um afstöðu
þeirra til ójafnaðar og ofurlauna.
Framboðin spurð um ójöfnuðAnnas Sigmundssonblaðamaður skrifar annas@dv.is
1 Finnst þér vera of mikill munur á launum þeirra tekjuhæstu og tekjulægstu á Íslandi? Er ójöfnuður vandamál á Íslandi að þínu mati?
2 Munt þú, að því gefnu að þú verðir þingmaður, beita þér fyrir því á næsta kjörtímabili að minnka ójöfnuð á Íslandi?
3 Nú var Hreiðar Már Sigurðsson, þáverandi forstjóri Kaupþings, með 970 milljónir króna í heildarlaun árið 2006, sem voru um 440 sinnum hærri en meðallaun verkamanna á Íslandi á þeim tíma. Árið 2011 var Hörður Arnarson, núverandi
forstjóri Landsvirkjunar, með um 130 milljónir króna í árslaun, sem voru um 40 sinnum hærri en meðallaun verkamanna það ár.
Hvað finnst þér vera æskilegur munur á heildarlaunum tekjuhæstu forstjóra landsins og verkamanna?
4 Nú hefur verið hávær umræða um ofurlaun í Evrópu í kjölfar hinnar alþjóðlegu fjármálakreppu. Má í því samhengi nefna að nýlega samþykktu 68% kjósenda í Sviss að setja strangari reglur um laun forstjóra fyrirtækja. Þá voru
strangari reglur varðandi bónusa fjármálafyrirtækja samþykktar hjá Evrópusambandinu nú í mars. Telur þú skynsamlegt
að setja einhverjar svipaðar takmarkanir á laun stjórnenda á Íslandi og munt þú berjast fyrir slíku á næsta kjörtímabili?
„Hin svokallaða fjall-
dalaregla sem Þor-
steinn Gylfason kallaði svo,
en er sótt í fræði stjórn-
málaheimspekingsins John
Rawls, er ágætt
leiðarljós. Hún
er nokkurn veg-
inn svona að mig
minnir: Ekkert
fjall má vera svo
hátt að blómin í
dalnum geti ekki
notið sólar.
„Markmiðið er
að hver ein-
asta manneskja geti
lifað sómasamlegu
lífi á dagvinnu-
launum, óháð
menntun eða
starfsstétt.