Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.2014, Blaðsíða 14

Vikublað 25.–27. mars 201414 Fréttir
Fræðimaður kærður
fyrir árás á flokkinn
Gústaf Níelsson kærði Sigurbjörgu Sigurgeirsdóttur til siðanefndar HÍ fyrir að veitast að Sjálfstæðisflokknum
G
ústaf Adolf Níelsson, sagn-
fræðingur, fyrrverandi
fram kvæmdastjóri þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins
og bróðir Brynjars Níels-
sonar, þingmanns Sjálfstæðisflokks-
ins, kærði Sigurbjörgu Sigurgeirs-
dóttur, stjórnsýslufræðing og lektor
í opinberri stjórnsýslu við Háskóla
Íslands, til siðanefndar skólans hinn
4. desember síðastliðinn. Gústaf
vildi meina að Sigurbjörg hefði
veist að Sjálfstæðisflokknum, for-
seta Íslands og Hagstofunni, í grein
sem hún og Robert Wade, prófess-
or í stjórnmálahagfræði við London
School of Economics, birtu í rit-
rýnda tímaritinu New Left Review
árið 2010.
Málið hefur valdið uppnámi inn-
an veggja skólans en siðanefndin
tók kæru Gústafs til efnislegrar með-
ferðar án þess að Sigurbjörgu væri
kunnugt um það, og án þess að hafa
fengið úr því skorið hvort Gústaf geti
talist aðili að málinu. Garðar Gísla-
son, formaður siðanefndar Háskóla
Íslands, staðfestir í samtali við DV að
siðanefndin hafi tekið málið efnis-
lega fyrir: „Aðilum málsins hafa ver-
ið afhentar niðurstöður ákvörðunar
siðanefndar.“ Sú ákvörðun fólst í því
að vísa kærunni frá eftir að hún hafði
verið tekin til efnislegar umfjöllunar,
annars vegar vegna skorts á upplýs-
ingum um málsatvik, og hins vegar
vegna aðildarskorts kæranda.
Þrengt að akademísku frelsi
Heimildarmönnum DV innan há-
skólasamfélagsins ber saman um
að málið geti haft „víðtæk áhrif“ til
lengri tíma fyrir starfsmenn Há-
skóla Íslands. Eitt sé að einhver
taki sig til og kæri fræðimann til
siðanefndar, jafnvel þótt sá aðili eigi
ekki einstakra, verulegra, beinna
eða lögvarinna hagsmuna að gæta.
Annað sé að siðanefndin ákveði að
taka slíkt mál til efnislegrar með-
ferðar.
Þegar ekki er tekin afstaða til
þess hvort kærandi sé aðili máls
eða ekki áður en til efnislegrar um-
fjöllunar á kæru kemur má líta svo
á að siðanefndin sé orðin að verk-
færi til að þagga niður í einstaka
fræðimönnum. Þannig geti nán-
ast hver sem er tekið upp hjá sér
að kæra fræðimann til siðanefnd-
ar sem sendir málið beint til kærða
án þess að taka afstöðu til þess hvort
kærandi eigi aðild að málinu eða
ekki. Með þessu geta þeir sem vilja
haldið fræðimönnum uppteknum
við að bregðast við kærum. Í slíku
andrúmslofti sé viðbúið að upp-
lifun fræðimanna sé sú að verið sé
að þrengja verulega að akademísku
frelsi þeirra.
Eins og fyrr segir snýst kæra
Gústafs um grein þeirra Sigur-
bjargar og Wades, sem birt var í rit-
rýnda tímaritinu New Left Revi-
ew árið 2010. Í greininni var sögð
ákveðin saga af stjórnmála- og efna-
hagslífi Íslands þar sem aðferð-
um mannfræðinnar var beitt. Hún
byggðist á rannsóknum sem byggð-
ust meðal annars á viðtölum við á
fjórða tug einstaklinga á tímabilinu,
frá árinu 2003–2010. Gústaf var ekki
í hópi viðmælenda og þá var ekki
vísað í verk hans. Þrátt fyrir aðildar-
skort ákvað siðanefndin að taka
kæruna til efnislegrar umfjöllunar.
Tekin fyrir og vísað frá
Siðanefnd Háskóla Íslands barst
kæra Gústafs hinn 4. desember síð-
astliðinn. Þar kemur fram að hann
kæri Sigurbjörgu fyrir þrjú brot á
siðareglum Háskólans. Í fyrsta lagi
fyrir að veitast að Sjálfstæðisflokkn-
um með því að halda því fram að
flokkurinn hafi í gegnum tíðina
barist gegn breytingum á stjórnar-
skránni og/eða kjördæmaskipan.
Siðanefndin vísaði kæruliðnum frá
meðal annars vegna þess að hægt sé
að skilja ummælin á tvo mismunandi
vegu og því ekki hægt að komast að
skýrri niðurstöðu í þessum kærulið.
Í öðru lagi kærði Gústaf Sigur-
björgu fyrir að „afbaka upplýsingar“
um forseta Íslands með því að segja
að hann hafi verið andsnúinn utan-
ríkisstefnu Davíðs Oddssonar, þáver-
andi forsætisráðherra, og stuðningi
hans við Íraksstríðið. Sagði Gústaf
að ef orðinu „Írak“ væri slegið upp
í leitarvél á heimasíðu forsetaemb-
ættisins kæmi engin niðurstaða og
því væri ljóst að forsetinn hafi hvergi
látið skoðanir sínar á Íraksstríðinu
í ljós. Siðanefndin komst að þeirri
niðurstöðu að þetta nægði ekki til
þess að komast að skýrri niðurstöðu.
Í þriðja lagi vildi Gústaf meina að
Sigurbjörg hefði borið alvarlegar sak-
ir upp á Hagstofu Íslands þegar hún
greindi frá því að Hagstofan hefði
haldið ákveðnum upplýsingum frá
almenningi. Siðanefndin taldi svo
mikinn vafa leika á aðild kæranda í
þessum kærulið að telja yrði að hún
væri ekki fyrir hendi. Eftir efnis-
lega yfirferð allra kæruliða komst
siðanefndin að þeirri niðurstöðu að
samhengi greinarinnar og aðferða-
fræði hennar og það tímarit sem hún
er birt í, gæfi ekki siðanefndinni til-
efni til þess að aðhafast frekar í mál-
inu.
Alvarlegt fordæmi
Þrátt fyrir að siðanefndin hafi vísað
málinu frá og Sigurbjörg þannig haft
fullan sigur í því ber viðmælendum
DV innan Háskóla Íslands saman
um að málið setji fræðimenn Há-
skólans í sérkennilega aðstöðu. For-
dæmið sem gefið hafi verið sé það
alvarlegt að ekki sé hægt að líta fram
hjá því. „Við höfum ákveðnar skyld-
ur gagnvart almenningi um að upp-
fræða fólk um niðurstöðu rannsókna
okkar,“ segir einn fræðimaður inn-
an skólans og heldur áfram: „Þetta
mál er undarlegt að því leytinu til að
þarna er maður úti í bæ sem leggur
fram kröfu um að viðkomandi að-
ili verði tuskaður til, og siðanefndin
ákveður að taka það fyrir.“
Alvarlegt sé að kæra frá manni
sem eigi augljóslega enga aðild að
málinu sé tekin fyrir. Flestir hafi
skoðanir á mönnum og málefnum
en ef skoðanir fólks úti í bæ fari að
ráða því hvort háskólakennarar þurfi
á vörn lögfræðinga að halda með
öllum tilheyrandi kostnaði sé ljóst
að það muni hafa áhrif á rannsókn-
ir og þá sérstaklega birtingu niður-
staðna þeirra. „Það liggur í augum
uppi að þetta mun hafa í för með sér
að háskólakennarar geta ekki upp-
fyllt starfsskyldu sína,“ segir einn við-
mælenda blaðsins.
„Ekki blaðamál“
Gústaf segir í samtali við DV að hann
hafi metið það sem svo að upplýs-
ingar þær sem birtust í greininni
um Sjálfstæðisflokkinn væru „rang-
lega heimfærðar“. Hann vill þó ekki
fara nánar út í það hvernig efnisat-
riði málsins horfa við honum þar
sem það sé ekki fréttaefni: „Þetta
er áhugavert mál en eiginlega ekki
blaðamál.“ Aðspurður hvernig hann
tengist málinu segist hann ekkert
tengjast því: „Nei, nei, nei, þetta er
ekkert persónulegt mál, þetta er bara
áhugavert úrlausnarefni fyrir fræðin
og siðanefndir háskóla almennt,
skilurðu mig?“
Gústaf er ekki fyrsti sjálfstæðis-
maðurinn sem gerir athugasemdir
við fræðastörf Sigurbjargar. Hannes
Hólmsteinn Gissurarson, prófessor í
stjórnmálafræði við Háskóla Íslands,
krafðist þess í fyrrahaust, með aðstoð
lögfræðings, að Sigurbjörg bæðist af-
sökunar á ummælum sem birtust í
grein eftir þau Sigurbjörgu og Wade
og snerust meðal annars um
brot hans á höfundarrétti
Halldórs Kiljans Laxness og
að hafa fyrir mistök birt um-
orðun á endurteknum yfir-
lýsingum hans í aðdraganda
hrunsins sem beina tilvitn-
un.
Sigurbjörg og Wade
höfðu sent svar sitt við þessum og
öðrum athugasemdum Hannes-
ar í tímaritið Cambridge Journal
of Economics þangað sem Hannes
sendi athugasemdir sínar. Hannesi
nægði það ekki að hafa umræðuna
á þeim vettvangi þar sem hún átti
heima heldur fór með málið til lög-
fræðings hér á Íslandi með hótun um
að kæra Sigurbjörgu til siðanefnd-
ar háskólans. „Ef þér neitið að viður-
kenna mistök yðar og gera það sem
þér getið til að bæta fyrir þau, þá
verður umbjóðandi minn að leita
réttar síns eftir öðrum leiðum,“ sagði
meðal annars í bréfi lögfræðings
Hannesar sem sent var á Sigurbjörgu.
„Ofbeldi“ háskólaprófessors
„Þetta getur orðið heilmikið mál
þegar þar að kemur, en þetta er ekki
orðið það enn,“ sagði Hannes í sam-
tali við DV þegar hann var spurður
út í málið hinn 4. september í fyrra.
Hannesi hafði verið gerð grein fyr-
ir því að ekki væri hægt að leið-
rétta þau ummæli sem snerust um
brot hans á höfundarrétti Halldórs
Kiljans Laxness þar sem þau væru
sannleikanum samkvæm. Hann dró
þá kröfu síðar til baka.
Málinu lyktaði með því að
Hannes hætti í miðjum klíðum og
vísaði til samkomulags milli lög-
fræðinga þeirra um að afsökunar-
beiðni frá Sigurbjörgu lægi fyrir.
Staðreyndin er sú að ekkert slíkt
samkomulag lá fyrir heldur var ít-
rekað að slík afsökunarbeiðni
yrði birti í Cambridge Journal
of Economics. Eftir þessa atlögu
að Sigurbjörgu fyrir atbeina lög-
fræðings ber Sigurbjörg lögfræði-
legan kostnað. Sigurbjörg og Wade
sendu síðar frá sér yfirlýsingu þar
sem þau sögðu hegðun Hannesar
í málinu, meðal annars í fjölmiðl-
um, óboðlega og skaðlega. Þá lýstu
þau aðferðum hans sem „ofbeldi“
og að slíkt ætti ekki undir nokkrum
kringumstæðum að líðast í sam-
skiptum akademískra starfsmanna
innan háskólasamfélagsins.
Gústaf Adolf Níelsson og Hann-
es Hólmsteinn Gissurarson eru
báðir yfirlýstir sjálfstæðismenn og
hafa starfað innan flokksins síðustu
áratugi. Margir þeirra sem DV hef-
ur rætt við vegna mála þeirra gagn-
vart Sigurbjörgu segja margt benda
til þess að þau séu runnin undan
sömu rifjum. n
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is
Meint aðför að flokknum
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir var
kærð meðal annars fyrir „að
veitast að Sjálfstæðisflokkn-
um“ með því að skrifa um af-
stöðu flokksins til stjórnarskrár-
innar og kjördæmaskipunar.
Ekki blaðamál Gústaf Adolf Níelsson segir að þótt málið sé áhugavert sé það ekki blaðamál.
„Með þessu geta
þeir sem vilja
haldið fræðimönnum
uppteknum við að
bregðast við kærum.
„Nei,
nei, nei,
þetta er ekkert
persónulegt mál