Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.2014, Blaðsíða 32

32 Menning Vikublað 1.–3. apríl 2014
K
vikmyndin Noah er með
verstu bíómyndum sem ég
hef séð. Ekki vegna þess að
landslagið er ljótt, enda er
hún tekin upp á Íslandi. Ekki
heldur vegna þess að það eru svo lé-
legir leikarar í henni, enda getur það
stundum verið til bóta fyrir virkilega
slæma bíómynd að leikararnir séu
ömurlegir. Hún fer þá einhvers kon-
ar hring, handan þess að vera slæm;
er slæm-góð.
Í Noah er hins vegar ekkert
slíkt. Hún er vel leikin enda hver
Hollywood-kanónan á fætur annarri
í henni. En samræðurnar eru gjör-
samlega út í hött, boðskapurinn
ruglar mann algjörlega í rýminu og
söguþráðurinn er í versta falli sam-
hengislaus.
Varúð: Spoilarar
Ég er femínisti og það fer í taugarn-
ar á mér þegar konur eru gerðar að
aukahlutum. Í sumum tilvikum er
það hins vegar hluti af sögunni, það
er; í innri heimi sögunnar eru konur
einfaldlega kúgaðar.
Það á við Noah. Gamla testa-
mentið er samansafn af kvenfyr-
irlitningu, fordómum og viðbjóði.
Þess vegna er að nokkru leyti viðeig-
andi að sjálfsmynd karakters Emmu
Watson í myndinni sé að öllu leyti
byggð á getu hennar til þess að fjölga
sér. Af því að hún er víst ófær um að
eignast börn, þá er hún verðlaus og
verðskuldar ekki hamingju. Ok.
Það er líka hægt að rökstyðja að
Jennifer Connelly sætti sig þess vegna
við að Russell Crowe, hinn eini og
sanni Noah, megi einn síns liðs ákveða
það hvort mannkynið eigi skilið að lifa.
Hún veit eftir allt saman að Guð talaði
við hann vegna þess að Noah var and-
vaka eina nóttina. Og Gamla testa-
mentið er nú þannig að konan er eign
mannsins. Ok.
„Koma snákarnir líka?“
En Aronofsky gengur skrefinu lengra.
Konur eru ekki aðeins kúgaðar, þær
eru nautheimskar og algjörlega ósjálf-
bjarga. Í einu atriði má sjá tugþúsund-
ir snáka streyma að Örkinni. Jennifer
Connelly er þá látin horfa á Noah og
spyrja: „Koma snákarnir líka?“ Þetta er
sem sagt gert svo Noah geti farið með
fleyga línu og verið svalur.
Í gegnum myndina eru ótal-
margar viðlíka samræður, sem eru svo
heimskulegar að það mætti halda að
tíu ára barn hafi skrifað þær. Ég vor-
kenndi þessum stórleikurum að þurfa
að standa í þessu og mér fannst eins
og það mætti sjá vott af pínu í and-
liti Connelly þegar hún fór með ofan-
greinda línu. Það var eins og hún væri
að hugsa: „Djöfull er þetta slæmt, en
hugsaðu bara um milljónirnar sem þú
færð fyrir þetta.“
Hippi, morðingi, grænmetisæta?
Nú vita allir sem hafa lesið Biblíuna
að Guð á ýmist að vera algjört fífl sem
er stútfullt af fordómum eða enda-
laus gnægtarbrunnur visku og ástar.
En það er rauður þráður í kristinni trú
að Guð er yfir manninum – karlmað-
urinn yfir konunni – og maðurinn yfir
jörðinni og dýrunum.
Aronofsky virðist hins vegar hafa
troðið einhvers konar náttúruverndar-
sjónarmiðum inn í þetta skema. Guð
er í Noah einhvers konar einkennileg
blanda af friðelskandi hippa, morð-
óðum geðsjúklingi og valdasjúklingi
með slæma sjálfsmynd.
Þar sem að samfélag manna hef-
ur villst af réttri braut, menn eru farn-
ir að menga og skemma og borða
alltof mikið kjöt, þá ákveður Guð að
drekkja öllum nema Noah, sem er
grænmetisæta og býr í sátt og sam-
lyndi við náttúruna.
Saklausu dýrin
Það er ítrekað talað um að dýrin séu
saklaus, en mennirnir ekki, þrátt fyr-
ir að dýr og menn geri í grundvallar-
atriðum sama hlutinn, fjölgi sér og
breyti umhverfinu. Mannkyninu
skal útrýmt vegna þess að það fór
illa með jörðina.
Það er svo sem gott og gilt sjón-
armið en ekki í samræmi við Gamla
testamentið, þar sem Guð vill
drekkja fólki fyrir að syndga, en ekki
fyrir að drottna yfir jörðinni enda er
það einn tilgangur mannsins, sam-
kvæmt kristni. Í rauninni er hold-
gervingur kristna viðhorfsins vondi
karlinn í myndinni, konungurinn
yfir iðnveldi manna sem hefur það
viðhorf að maðurinn eigi að drottna
yfir jörðinni.
Að öðru leyti er Guð í Noah eins og
í Gamla testamentinu, honum er al-
veg sama um einstaklinga sem fædd-
ust í aðstæðum þar sem þau gátu
ekki annað gert en reynt að bjarga
sér, hann fyrirlítur konur og elskar að
horfa upp á þá sem trúa á hann engj-
ast í óvissu og eymd, til þess að vera
viss um að hinn trúaði elski hann eft-
ir allt saman. Hann er með öðrum
orðum algjört fífl, en í það minnsta
náttúruverndarsinnað fífl.
Róninn á Mýrdalssandi
Sagan er í rauninni blanda af Biblíu-
sögum. Noah telur að hann eigi að
drepa börnin sín, það sé vilji Guðs að
útrýma mönnum en bjarga dýrun-
um. Þegar í ljós kemur að Noah er „of
veikgeðja“ til að gera það, þá hrynur
sjálfsmynd hans.
Eftir að hafa rekið á land á Mýr-
dalssandi eyðir Noah ótilgreindum
tíma blindfullur og berrassaður á
ströndinni og skilur fjölskylduna eft-
ir. Svo áttar Noah sig á því, með hjálp
barnanna sinna, að Guð var ekk-
ert að segja honum að drepa börnin
sín; að mannkyninu átti ekki að út-
rýma, heldur áttu Noah og fjölskylda
hans að byggja jörðina aftur á nýj-
um grundvelli sifjaspells, takmark-
aðs genamengis, kvenfyrirlitningar
og náttúruverndar.
Ehemm. Hver er eiginlega boð-
skapurinn hér? Kannski eitthvað
varðandi loftslagsbreytingar? Ekki
veit ég það. Þessi mynd er alla vega
rusl, sérstaklega miðað við annað
sem Aronofsky hefur sent frá sér. Það
er kannski mest lýsandi fyrir þetta að
þetta er í fyrsta sinn sem ég hef farið
í bíó þar sem áhorfendur klöppuðu í
kaldhæðni eftir myndina. n
Hippi, morðingi,
grænmetisæta?
„Guð er í Noah
einhvers konar
einkennileg blanda
af friðelskandi hippa,
morðóðum geðsjúklingi
og valdasjúklingi með
slæma sjálfsmynd.
Russel Crowe í
hlutverki Noah
„Hann er með öðrum
orðum algjört fífl, en í
það minnsta náttúru-
verndarsinnað fífl.“
Þ
að er erfitt að segja eitt-
hvað um bíómynd sem er
jafn innilega MIKILVÆG og
þessi. Bandaríkjamenn hafa
verið duglegir að fjalla um
það ljótasta í sögu annarra þjóða, svo
sem helförina, og þeir hafa stundum
fjallað um spillingu eigin stjórnmála
og viðskipta og jafnvel gagnrýnt
stríðsrekstur sinn.
Því er það undarlegt að það
sé ekki fyrr en nú að Hollywood
gerir í fyrsta sinn stórmynd um
þrælahaldið, sem er sjálf erfðasynd
Bandaríkjanna, ef undan er skilin
meðferðin á frumbyggjum landsins.
Og jafnvel fjöldamorðin á indíán-
um hafa oftar komið við sögu á hvíta
tjaldinu. Kannski liggur munurinn í
því að á meðan afkomendur frum-
byggja eru fámennir, mynda blökku-
menn vestra enn tiltölulega stóra
undirstétt sem stundum rís upp, eins
og hún gerði í óeirðunum í Los Ang-
eles árið 1992. Kannski er það fyrst
nú, með svartan forseta við stjórn-
völinn, að loks þykir óhætt að fjalla
um þennan ljóta blett í sögu þeirra.
Og þó þurfti Englending til verks-
ins. Steve McQueen hefur sjaldn-
ast verið hræddur við að takast á við
erfið viðfangsefni, hvort sem það
er kynlífsfíkn eða hungurverkföll í
breskum fangelsum. Og það lend-
ir á honum að takast á við þetta við-
fangsefni sem hingað til hefur helst
verið lýst með mjög skökkum hætti
í hinni geysivinsælu Gone With the
Wind.
Útkoman er eins og búist var við,
hrottafengnir þrælahaldarar svipa
undirsáta sína með guðsorð á vör
og er valinn leikari í hverju hlut-
verki. En ef til vill er myndin öflug-
ust þegar hún sýnir einmitt tilraunir
yfirstéttarinnar til að sýna miskunn.
„Æ greyið,“ segir hefðarkona þegar
hún kemst að því að börn hafa verið
tekin frá móður sinni. „Gefðu henni
eitthvað að borða og þá gleymir hún
þeim fljótt,“ rétt eins og um læðu sé
að ræða þegar kettlingarnir hafa ver-
ið teknir frá henni.
12 Years a Slave er ekki bara bíó-
mynd, hún er kvikmyndaviðburður.
Og þótt flestir áhorfendur séu lík-
lega þegar á móti þrælahaldi minnir
hún mann samt á hve sjálfgefið eitt-
hvað getur verið sem eftirtíðinni síð-
an virðist alveg óhugsandi. n
Loksins, loksins
Ekki bara bíómynd – kvikmyndaviðburður
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Dómur
12 Years a Slave
Leikstjóri: Steve McQueen
Aðalhlutverk: Chiwetel Ejiofor, Michael Fass-
bender og Benedict Cumberbatch
Byggð á sjálfsævisögu Salomon Northorp
Sýnd í Kringlubíói
Erfðasynd Bandaríkjanna Kannski er það fyrst nú, með svartan forseta við stjórnvöl-
inn, að loks þykir óhætt að fjalla um þennan ljóta blett í sögu þeirra.
Noah
Leikstjóri og handritshöfundur:
Darren Aronofsky
Aðalleikarar: Russell Crowe, Jennifer
Conelly, Emma Watson, Anthony Hopkins.
Símon Örn Reynisson
simon@dv.is
Dómur