Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.2011, Side 24

Pólitísk fjárfesting
Gríðarleg pólitísk fjárfesting liggur
að baki evrunni sem og reyndar öðr-
um gjaldmiðlum. Innan Evrópu-
sambandsins er litið á sameigin-
legan gjaldmiðil sem táknmynd um
evrópska einingu. „Það er algjörlega
óhugsandi að öll evruríkin hætti með
sameiginlegan gjaldmiðil og taki upp
sinn gamla miðil en það er alveg jafn
óhugsandi að ekkert breytist,“ seg-
ir Eiríkur. Vafalaust velta fæstir fyrir
sér pólitísku og menningarlegu gildi
gjaldmiðla. Peningar eru þó meira
en aðeins mælieining í viðskiptum
heldur táknmynd þjóða, menningar
og oft mikilvægt tákn í sjálfstæðis-
baráttu landa. Hugmyndin um þjóð-
argjaldmiðil er þó ekki nema um
200 ára gömul og raunar hafa þjóð-
argjaldmiðlar almennt ekki verið á
floti á frjálsum markaði nema frá því
að gullfóturinn féll endanlega á hlið-
ina fyrir tæpri hálfri öld. Segja má að
evran standi því sterk á meðan póli-
tískur vilji er fyrir gjaldmiðlinum
meðal ráðamanna. Þótt efnahags-
legar forsendur evrunnar séu ef til
vill ótraustari en á árunum fyrir fjár-
málakrísuna.
Skilyrðum breytt fyrir Grikki
Ef til vill er það einmitt sú mikla póli-
tíska og menningarlega fjárfesting sem
upphaflega var að baki evrunni sem
einnig er helsti veikleiki hennar. Grikk-
land er tiltölulega lítið og fámennt land
en landið á sér merka sögu sem vagga
siðmenningar og fæðingarstaður lýð-
ræðis. „Evrópusambandið var tilbúið
að líta í gegnum fingur sér hvað varð-
ar slæmt efnahagsástand í Grikklandi.
Sú ákvörðun var fyrst og fremst menn-
ingarpólitísk áhersla um að hleypa inn
fæðingarstað Sókratesar og vestræns
lýðræðis í samstarfið. Það þótti mikil-
vægt fyrir einingu gjaldmiðilsins,“ seg-
A
llt lítur út fyrir að Evrópu-
sambandinu verði skipt í
tvö lög þar sem evrulönd-
in sautján myndi einhvers
konar innri kjarna en í ytri
kjarnanum verði hin ESB-löndin.
Það er augljóst að eitthvað í þessa
veru verði gert, þrátt fyrir að leið-
togar Evrópusambandsins segi það
enn ekki upphátt,“ segir Eiríkur
Bergmann stjórnmálafræðingur og
forstöðumaður Evrópufræðaseturs
Háskólans á Bifröst, um stöðu evr-
unnar.
Hann segir löngu ljóst að sam-
eiginlegur gjaldmiðill Evrópusam-
bandsins sé í sinni mestu krísu frá
stofnun. Krafan um breyttar leik-
reglur og samstillt átak í ríkisfjármál-
um evrulandanna verði einfaldlega
ekki hunsuð. „Raunar vissu menn
strax í upphafi að þetta yrði að gera
en á þeim tíma var ekki pólitískur
vilji til þess,“ segir Eiríkur og bæt-
ir við að evrukrísan neyði stjórn-
málamenn til að takast á við mál-
ið. „Hingað til held ég að flestir hafi
gert ráð fyrir að evran myndi hægt
og rólega færast í þennan farveg en
efnahagskrísan hefur neytt leiðtoga
ríkjanna til að takast á við málin nú
þegar.“
24 Erlent 9.–11. desember 2011 Helgarblað
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
Pólitísk fjárfesting
n Stjórnmálamenn vilja bjarga evrunni n Pólitískur vilji heldur
krónunni uppi n Grikkland nýtur menningarlegrar stöðu sinnar Meira en hagfræði
n Tilfinningar, menning og pólitík getur skipt sköpum um hvernig við lítum á og
notum peninga
Verðlaust klink Bandaríkjadollari
er ekki aðeins gjaldmiðill Bandaríkjanna, á
fimmta tug landa nýta dollarann í einhverj-
um mæli sem gjaldmiðil sinn. Seðlabanki
Bandaríkjanna gefur reglulega út eins
dollara mynt í stað seðla. Opinberlega er
virði myntarinnar sama og seðils en raunin
er sú að margir Bandaríkjamenn þola myntina ekki og neita að taka við henni. Enn
verra er að enda með fulla vasa af slíku klinki í löndum utan Bandaríkjanna sem
nýta dollarann sem opinberan gjaldmiðil. Það ku til dæmis vera martröð að reyna
að borga með klinkinu í El Salvador, þar sem verslunum dettur ekki í hug að taka við
myntinni. Klinkið er því í raun verðlaust.
2.000 krónur Seðlabankinn gaf árið 1995
út tvö þúsund króna seðil. Þótt verðmæti hans
sé sannarlega kr. 2.000 er hann afar óvinsæll og
lítið notaður. „Í lok apríl 2007 voru rétt tæplega
200 þúsund slíkir seðlar í umferð á Íslandi en til
samanburðar voru fimm þúsund krónu seðlar meira
en átta sinnum fleiri,“ segir á Vísindavef Háskólans.
Færa má rök fyrir því að „félagslegt virði“ seðilsins
sé minna en annarra seðla í umferð.
Evran mismunandi eftir löndum Einmitt vegna mikilvægi gjald-
miðla sem þjóðareinkennis bera evrumyntir merki þess lands sem þær eru gefnar
út fyrir. Á bakhlið myntanna má sjá kóngafólk, páfa, hörpu og furðuskepnur. „Seðl-
arnir eru eins á öllu evrusvæðinu. Til þess að styggja engan eru þeir því skreyttir
með óspennandi teikningum af byggingum og brúm sem eiga að vera einkennandi
fyrir evrópskan arkitektúr,“ segir á vefritinu Lemúrinn.
Krónuhönnuður vill evru Peningaseðlar íslensku krónunnar eru
hannaðir af Kristínu Þorkelsdóttur, grafískum hönnuði. Kristín lýsir verkefninu
sem afskaplega stóru í viðtali við tímaritið Mæna, sem gefið er út af nemendum í
Listaháskóla Íslands. „Notar þú krítarkort eða seðla? Ég er með krítarkort en auð-
vitað á maður stundum seðla. Ég er nú annars að vona að við tökum bara upp evru.
Það er ómögulegt að vera með ónýtan gjaldmiðil,“ segir Kristín í samtali við blaðið.
ir Eiríkur. Í alþjóðasamskiptum er vel-
vild, líkt og sú sem Grikkland nýtur
meðal annarra þjóða vegna sögu sinn-
ar, kallað „mjúkt vald“. Þetta er ekki í
fyrsta sinn sem Evrópusambandið lít-
ur fram hjá efnahagslegri stöðu Grikk-
lands. Árið 1981 ákvað til dæmis ráð-
„Evrópusambandið
var tilbúið að líta
í gegnum fingur sér hvað
varðar slæmt efnahags-
ástand í Grikklandi.
Mikil krísa Eiríkur segir að það sé ljóst að
evran sé í sinni mestu krísu frá stofnun.
Mjúkt vald
n Harvard-prófessorinn Joseph Nye
er sagður höfundur kenninga um
mjúkt vald. Hugtakið kom fyrst fram
í bók sem hann skrifaði árið 1990
um stöðu utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna. Fjórtán árum seinna kom
bókin Soft Power: The means to
Succes in World Politics, þar sem Nye
gerir ítarlegri grein fyrir kenningunni.
Í alþjóðasamskiptum býr Ísland
yfir mjúku valdi eða nýtur velvildar
vegna sögu sinnar og menningar.
Smæð Íslands og fámenni gerir
raunar að verkum að velvild er mesti
styrkur landsins í samskiptum við
önnur þjóðríki.
herraráð ESB á pólitískum forsendum
að hleypa landinu inn í sambandið þó
svo að framkvæmdastjórn sambands-
ins hefði áður komist að þeirri niður-
stöðu að Grikkland uppfyllti ekki efna-
hagsskilyrði.
Stjórnmálin að baki krónunni
Afar hæpið er að bera saman stöðu
íslensku krónunnar og vanda evr-
unnar, enda gjaldmiðlarnir ólíkir að
stærð og gerð. Hitt er þó annað mál
að styrkleiki krónunnar líkt og evr-
unnar byggir ekki á efnahagsleg-
um forsendum eingöngu. Krónan
er umdeild í íslenskum stjórnmál-
um og sífellt fækkar þeim sem telja
hana vænlega sem framtíðargjald-
miðil Íslands. Um evruna má segja
það sama en núverandi krísa hefur ef
til vill fækkað þeim sem telja Íslandi
best borgið með evru sem framtíðar-
gjaldmiðil. Á meðan íslenskir ráða-
menn hafa ekki svarað hver fram-
tíðar gjaldmiðill Íslands skuli vera, er
og verður krónan okkar gjaldmiðill,
óháð efnahagslegum forsendum. n
n Alvarlegum flugslysum hefur fjölgað mjög í Rússlandi
Skyrkonfekt er súkkulaði moli, gerður
úr gæða hvítu súkkulaði framleiddu af
Valrhona, með skyrfyllingu sem framleidd
er af Rjómabúinu Erpsstöðum.
Skyrkonfektið er handunnin vara og einstök
í sinni röð, hvað varðar útlit og bragð!
Með gómsætri skyrfyllingu!
„Ótrúlega
vel heppnuð
samsetning
þar sem
súrt og sætt
mætist“
Skyrkonfektið er samvinnuverkefni
hönnuða og bænda undir handleiðslu
Listaháskóla Íslands.
Sími: 868 0357 www.erpsstadir.is