Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.2013, Blaðsíða 32

Vikublað 3.–5. desember 201332 Menning
Á
þeim tæplega 50 árum sem
liðin eru síðan Ríkissjón­
varpið hóf útsendingar
hefur fjölmiðlalandslagið
hér gerbreyst. Á þeim tíma þótti
nauðsynlegt að bjóða upp á ann­
að sjónvarp en Kanann, og lengi
vel var Ríkissjónvarpið eina sjón­
varpsstöð landsmanna, sex daga
vikunnar, ellefu mánuði á ári.
Þessa dagana eru ekki aðeins fleiri
íslenskar sjónvarpsstöðvar í boði,
heldur hafa flestir landsmenn
aðgang að erlendum sjónvarps­
stöðvum líka og það færist í auk­
ana að fólk horfi á þætti á netinu
eða jafnvel, eins og ég, safni serí­
um á DVD. Eldra fólk horfir enn á
dagskrá RÚV eins og í gamla daga,
en þeir yngri sjá lítinn tilgang í
að binda sig við útsendingartíma
sjónvarps stöðvanna.
Héraðsblöð þjóðarinnar
Ríkissjónvarpið eins og það er í dag
reynir í raun að sinna öllu í einu,
bæði hvað varðar fræðsluefni og
léttmeti, innlent og erlent, og þegar
það var eina sjónvarpsstöð allra
landsmanna var það nauðsyn.
En sá tími að Ríkissjónvarpið sé
sú sjónvarpsstöð sem fólk kveikir
sjálfkrafa á þegar það sest niður á
kvöldin fer senn að líða undir lok,
sé hann ekki þegar liðinn.
En þurfum við þá enn á Ríkis­
sjónvarpi að halda? Svarið er: Já,
sem aldrei fyrr. Reynsla fjölmiðla
víða annars staðar í heiminum er
sú að þeir sem reyna að sinna öllu
í einu eru hægt og rólega að hverfa.
Þeir sem helst lifa eru þeir sem
eru svo sérhæfðir að áhugafólk er
reiðubúið til að borga fyrir þá sér­
staklega. Meðal slíkra miðla eru
héraðsblöðin, sem standa hlut­
fallslega betur hjá nágrannaþjóð­
um okkar en hin deyjandi stórblöð
sem segja fréttir sem allir eru búnir
að lesa á netinu daginn áður. Frétt­
ir úr nærumhverfinu er ekki hægt
að nálgast í öðrum miðlum. Og
Ríkissjónvarp og útvarp eru hér­
aðsblöð íslensku þjóðarinnar.
Aðkeypt efni óþarfi
Þegar fram líða stundir verður
stöðugt minni ástæða til að borga
fyrir Ríkissjónvarp sem sýnir að
stórum hluta til aðkeypt efni. Það
efni verður sífellt auðveldara að
nálgast annars staðar frá. Það sem
Ríkissjónvarpið getur hins vegar
gert betur en allir aðrir er að sýna
íslenskt efni, bæði skemmtiþætti
og fræðslu. Því ætti ekki að skera
niður, heldur þvert á móti stórefla
Ríkissjónvarpið sem leiðandi afl í
íslenskri dagskrárgerð.
Uppbyggilegt og
atvinnuskapandi
Vonandi væri hægt að ná almennri
sátt um slíka stöð, sem væri bæði
uppbyggileg og atvinnuskapandi.
Og ef Ríkissjónvarpið á að ná til
nýrrar kynslóðar, þá gerist það ekki
með amerískum spennuþáttum,
sem flestir eru þegar búnir að sjá
þegar þeir eru teknir til sýninga
á RÚV, heldur þvert á móti með
tónlistarþáttum eins og Stúdíó A,
kvikmyndaþáttum eins og Djöfla­
eyjunni, spurningaþáttum á borð
við Gettu betur og hinum frábæra
Hulla, svo eitthvað sé nefnt, því
þeir eru að bjóða upp á eitthvað
sem ófáanlegt er annars staðar.
Hvernig er best
að breyta RÚV?
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Pistill
Óbilandi ástríða
n Bragi og Brynja ganga eins og einn maður í þáttagerðinni
S
kemmtiþátturinn Orðbragð
með þeim Braga Valdi­
mar Skúlasyni og Brynju
Þorgeirs dóttur í stafni hefur
vakið lukku áhorfenda. Í
þáttunum fjalla Bragi og Brynja með
líflegum hætti um íslensku. Hingað
til hafa þættirnir verið fullir af
óvæntum uppákomum og fjöri. Þau
hafa stungið fólki í fiskikar fullu af
klaka og mælt í fólki blóðþrýstinginn
meðan það blótar, fjallað um ný orð
og úrelt orð, ofnotuð orð og afdrif ís­
lenskunnar eftir 100 ár.
Alin upp úti á landi
Bæði Brynja og Bragi sökktu sér í
bóklestur dagana langa í æsku og
þaðan er íslenskuáhuginn sjálfsagt
sprottinn.
„Ég fluttist ungur frá Reykjavík,
fyrst til Ísafjarðar og svo í Hnífsdal.
Ætli ég hafi ekki verið fjórtán eða
fimmtán ára gamall og helsta áhuga­
málið var bóklestur,“ segir Bragi
sem seinna endaði sinn námsferil
í íslenskunámi í Háskóla Íslands.
Hann segist ekki hafa verið haldinn
óbilandi ástríðu á þessum tíma.
„Nei, ég get nú ekki sagt það, ég lærði
einhver orð, mætti í tíma og skil­
aði mínu. Það fór nú ekki mikið fyrir
mér.“
Textagerð og grín kveiktu áhuga
Seinna kviknaði áhugi Braga á ís­
lensku í gegnum húmor og texta­
gerð. Bragi er einn þeirra sem stofn­
uðu grínsíðuna Baggalút árið 2001.
„Þá fór ég að dunda mér að búa
til texta og gera grín á internetinu.
Mín útrás hefur verið í gegnum það.
Baggalútur byrjar á vefnum 2001.
Tónlistarbröltið byrjar árið 2005.
Baggalútur er gömul klíka úr MH
sem hefur aðeins bæst í með tíman­
um.“
Fékk rangt fyrir forna stafsetningu
Brynja bjó í nokkur ár barnæskunnar
í Lundi í Svíþjóð þar sem foreldrar
hennar stunduðu nám. Þar var þess
gætt að lesa mikið fyrir hana á ís­
lensku. „Svo þegar ég kom heim til
Íslands talaði ég mjög sérkennilega
íslensku, eins konar bókmál, sem
hljómaði undarlega í eyrum jafn­
aldra minna. Ég notaði gömul orð
sem krakkarnir vissu ekki einu sinni
hvað þýddu og gamaldags setninga­
skipan. Þetta er eiginlega sá grunnur
sem var lagður að minni máltilfinn­
ingu. Ég jafnvel notaði forna staf­
setningu og fékk rangt fyrir á staf­
setningarprófum, til dæmis orðið
æfintýri sem ég ritaði alltaf með
effi. Við fluttum í Kópavog og síðar á
Álftanes þar sem ég bý ennþá, enda
mjög notalegt að hlusta á sjóinn
þegar maður leggur höfuðið á kodd­
ann, og sjá fuglana koma þúsundum
saman á vorin.“
Brynja segist hafa sökkt sér í bók­
lesturinn sem barn. „Ég lá í bókum
sem barn, ég eiginlega át þær upp
til agna. Pabbi á mjög gott bóka­
safn sem ég las meira og minna allt
í, og svo byrjaði ég á bókasafninu á
Álftanesi og las þar mér til óbóta. Ég
sökkti mér alveg ofan í þennan heim,
sótti þangað bæði gleði og huggun.
Fátt ef nokkuð hefur gefið mér jafn
mikið og bóklestur.“
Ruddist í gegnum bækur
Uppáhaldsbækurnar segir hún hafa
verið allt sem að kjafti kom. „Fyrst
auðvitað barna­ og unglingabækur,
bækur eftir Astrid Lindgren, Ole Lund
Kirkegaard, Öddu­bækurnar, Grímur
grallari og Baldintáta, sem var mér
mikill innblástur. Ég ruddist í gegnum
allar Enid Blyton­bækurnar, sem og
Agöthu Christie og Sherlock Holmes.
Þegar ég varð eldri var mér fátt meiri
ánægja en að uppgötva nýjan góð­
an höfund og lesa allt sem til var eftir
hann, og enda svo á ævisögunni.“
Brynja man reyndar ekki
til annars en að hafa alltaf haft
brennandi áhuga á orðum og tungu­
máli. „Ég fór snemma að skrifa ljóð
sjálf, smásögur og annan texta, og
tungumálið hefur alltaf heillað mig
sem lifandi og síbreytilegt fyrirbæri,
en ekki síst fyrir allt sem hægt er að
gera við það. Orð eru galdur.“
Engar hugmyndir of brjálaðar
Bragi segir þáttagerðina hafa verið
líflega. „Brynja og Konráð Tómasson
báru hitann og þungann af fram­
leiðslunni en hóuðu í mig þegar
það þurfti að fá hugmyndir. Við höf­
um eiginlega komist að því að það
er óþrjótandi efni til að fjalla um og
engin hugmynd var svo brjáluð að við
fengum ekki að fylgja henni eftir. Við
reyndum að hafa smá þráð í hverjum
þætti, það var af nógu að taka.
Við gerðum sex þætti núna, von­
andi verða þeir fleiri.“
Hvað skyldi Braga hafa fundist
skemmtilegast við vinnslu þáttanna?
„Hvað íslenskan er skemmtileg
og hvað það er gaman að leika sér að
málinu. Og hvað það er gaman að sjá
sig í sjónvarpinu.“
Brynja segir takmarkið að ungt
fólk nennti að horfa á þáttinn. „En
það er afskaplega kröfuharður áhorf­
endahópur sem slekkur á sjónvarp­
inu um leið og efnið verður óáhuga­
vert. Það var því frumskilyrði að
framsetningin yrði lifandi og hressi­
leg. Þegar formið var ákveðið fór
vinnan að miklu leyti fram á hlaup­
um og í mjög óformlegum samskipt­
um milli mín, Braga Valdimars og
Konráðs Pálmasonar, upptöku­ og
leikstjóra þáttanna. Við hentum öllu
sem okkur datt í hug í pott. Síðan tók
hver sinn þráð og spann úr honum
í einrúmi. Síðan sendum við hug­
myndirnar hvert á annað og lögð­
um mat á þær. Bragi var fljótur að
sjá út hvað hann vildi gera og vann
áfram með það, ég vildi gera umfjöll­
un í stærri kantinum með viðtölum.
Það var heilmikil rannsóknarvinna
sem ég þurfti að vinna fyrir hvert
og eitt af mínum innslögum, og svo
velja viðmælendur og taka viðtöl­
in. Þegar viðtölum var lokið klippti
ég þau og gerði endanlegt handrit,
hannaði uppbrot og myndræna út­
færslu í samvinnu við Konráð, og
svo kórónuðum við þetta með grín­
atriðum sem Bragi skrifaði að mestu
leyti, enda er hann fyndnasti aðilinn
í þessu prógrammi.“
Óður til málfræðinga
Þau Brynja og Bragi hafa þótt prúð­
búin á skjánum. Bragi hefur klæðst
vesti og buxum með forláta svarta og
stóra slaufu. Það kemur í ljós að slauf­
an er ekki bara eitthvað upp á punt.
„Slaufan er óður til málfræðinga síð­
ustu ára. Ég geng nú ekki með slaufu
dagsdaglega, en þetta er svona mál­
fræðingaslaufan mín. Hún er stór. Því
stærri slaufa, því meiri vigt.“
Kom í veg fyrir stórslys
Brynja segist hafa komið í veg fyrir
stórslys þegar Bragi heimtaði að vera í
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
Með ástríðu
fyrir íslensku
Brynja og Bragi
sprella á setti.