Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.2008, Side 25

DV Menning Föstudagur 25. júlí 2008 25
Skinn og
hvalir
Franski leik- og gjörninga-
hópurinn Parques Majeures
sýnir verkið Skin & the Whales
í Norræna húsinu um helgina.
Fyrri sýningin verður í kvöld,
föstudag, klukkan 20 og sú síð-
ari annað kvöld á sama tíma.
Verkið byggist upp í kringum
hreyfimyndir sem varpað er
upp en þær njóta þó stuðnings
leikara sem hreyfa sig inn og úr
mynd. Sýningin skiptist upp í
þrjá hluta þar sem fyrstu tveir
hlutarnir takast á við manns-
líkamann en þriðji hlutinn,
Whales, fjallar um samband
mannlegs eðlis við náttúruna.
Sýningin tekur um fjörutíu
mínútur og er aðgangur ókeyp-
is.
Michaels í
Hafnarborg
Á laugardaginn verður opn-
uð ný sýning á verkum banda-
ríska listamannsins Creightons
Michaels í Hafnarborg í Hafn-
arfirði. Sýningin byggist á
verkum sem Michaels vann í
kjölfar ferðalags um Ísland árið
2004 og nefnist Bylgjulengdir.
Verk hans eru flest þrykkt og
teiknuð á pappír, auk skúlptúr-
teikninga í sama efni. Michaels
hefur unnið til fjölda verðlauna
í heimalandi sínu og býr og
starfar í New York. Sýningin er
opin frá 11 til 17 alla daga nema
þriðjudaga og stendur til 25. ág-
úst. Aðgangur er ókeypis.
Tenór í kirkju
Á laugardaginn klukkan
þrjú verða bandaríski tenórinn
Donald Kaasch og píanóleik-
arinn Steinunn Birna Ragnars-
dóttir með tónleika í Reyk-
holtskirkju. Efnisskrána prýða
frönsk og ensk ljóð í bland við
þekkt íslensk sönglög, svo sem
Draumalandið eftir Sigfús Ein-
arsson og Þú ert eftir Þórarin
Guðmundsson. Donald hefur
sýnt íslensku sönglögunum
sérstakan áhuga og hefur flutt
þau víða.
Donald söng einnig á Reyk-
holtshátíð árið 2005 og fékk
afbragðs viðbrögð frá gagnrýn-
endum, sem og áhorfendum.
Höskuldur Björnsson sýnir verk sín í Listasafni Árnesinga:
Málverkasýning Fuglamálara Íslands
„Þáttur Höskuldar í íslenskri
listasögu er merkur en hann var
fyrstur til að kanna áður ónýtt
myndefni úr íslenskri náttúru,
fuglalífið. Hann notaði þetta mynd-
efni á markvissan hátt og það varð
með tímanum veigamesti þátturinn
í listsköpun hans,“ segir Hrafnhild-
ur Schram, sýningarstjóri sýningar
á verkum eftir Höskuld Björnsson,
sem opnuð verður í Listasafni Ár-
nesinga á sunnudaginn.
Sýningin ber nafnið Á ferð með
fuglum en þar má sjá á níunda tug
verka eftir Höskuld. Þetta eru aðal-
lega olíumálverk og vatnslitamynd-
ir en einnig má þar finna teikningar
og verk unnin með blandaðri tækni.
Sérstaða Höskuldar sem helsta
fuglamálara landsins hélst vel fram
á sjöunda áratuginn og í hugum
margra landsmanna lifir hann enn
sem slíkur.
Höskuldur fæddist í Dilksnesi
í Nesjum á Hornafirði árið 1907.
Hann bjó hins vegar síðustu sautján
ár ævi sinnar í Hveragerði þar sem
hann lést árið 1963. „Hveragerði
var sannkölluð listamannanýlenda
á árunum eftir stríð en þá bjó hér
fjöldi þjóðþekktra listamanna,“ seg-
ir Inga Jónsdóttir, safnstjóri LÁ, og
bætir við að tímabært sé að rifja upp
þessa merku sögu og heiðra minn-
ingu listamannanna.
Hörður Friðþjófsson gítarleik-
ari leikur valin lög við opnunina á
sunnudaginn sem hefst klukkan 15.
Safnið er svo opið alla daga í sumar
frá klukkan 12 til 18.
SÝNING
Menning Heyannadagur á ÁrbæjarsafniÁrlegur heyannadagur verður á Árbæjarsafni á sunnudaginn. Amboðin verða af því tilefni tekin fram og gestum og gangandi boðið að taka virkan þátt í heyönnum eins og þær tíðkuðust fyrir daga heyvinnuvéla. Að þessu sinni munu meðlimir Fornbílaklúbbsins einnig taka þátt, með sýningu á gömlum heyvinnuvélum. Dagskrá hefst eftir klukkan 13 og stendur fram eftir degi. Polaris í galleríi BoxÁ laugardaginn opnar þýski myndlistarmaðurinn Alexander Steig sýninguna Polaris í galleríi Box á Akureyri. Alexander er fæddur árið 1968 og býr og starfar í München í Þýskalandi. Sýningin verður opnuð klukkan 16 og aðgangur er ókeypis.
Í vikunni rann út fresturinn til að
skila inn myndum í Heimilda- og
stuttmyndahátíðina í Reykjavík, eða
Reykjavik Shorts&Docs. Hátíðin verð-
ur haldin 22. til 29. ágúst og verð-
ur þetta í sjöunda sinn sem hún fer
fram. Hátíðin var sett á laggirnar af
Félagi kvikmyndagerðarmanna árið
2001 vegna skorts á hátíðum í líkingu
við þessa þegar hún byrjaði. Hjálm-
týr Heiðdal, kvikmyndagerðarmaður
og formaður Félags kvikmynda-
gerðarmanna, var þá fulltrúi Íslands
í hinni norrænu Nordisk Panorama-
kvikmyndahátíð sem sýnir eingöngu
heimilda- og stuttmyndir. Stjórn há-
tíðarinnar hafði tekið þá stefnu að
sýna bestu myndirnar í öllum nor-
rænu ríkjunum, svokallaða Mini Pan-
orama, en þá kom í ljós að enginn
vettvangur var fyrir það hér á landi.
Hjálmtýr hafði þá frumkvæði að því
að stofna Reykjavik Shorts&Docs.
Hjálmtýr hefur verið framkvæmda-
stjóri hátíðarinnar öll árin en nú hef-
ur Guðrún Ragnarsdóttir tekið við því
starfi. „Ég var aðeins farinn að þreytast
því það gengur svo illa að fjármagna
þetta,“ segir Hjálmtýr og hlær. „En
Guðrún er búin að gera ótrúlega hluti
á þeim stutta tíma sem liðinn er síðan
hún tók við. Hátíðin hefur til dæmis
aldrei verið jafnsýnileg og hún verð-
ur núna.“ Sem dæmi um það nefnir
Hjálmtýr að sjónvarpstækjum verður
komið fyrir í gluggum nokkurra húsa
við Laugaveginn, meðal annars hús-
um sem stendur til að rífa, þar sem
hátíðin verður auglýst. Að þessu sinni
verður líka samstarf við Menningar-
nótt og í tilefni af því verður sögu kvik-
myndahúsa í Reykjavík gerð sérstök
skil með dagskrá í Gamla bíói, Aust-
urbæjarbíói og víðs vegar um borgina,
úti jafnt sem inni.
Útlendingar og túristar
á meðal gesta
„Guðrún er með rosalega fínar
hugmyndir varðandi framtíðina þó
hátíðin líði kannski aðeins fyrir það
núna að vera undirbúin á skömm-
um tíma,“ segir Hjálmtýr en sú sem
tók við af honum sem framkvæmda-
stjóri á síðasta ári þurfti að segja sig
frá starfinu í vetur af persónulegum
ástæðum. „Mér sýnist þetta mjög gott
upp á framtíðina og að uppfylla skil-
yrði til að geta sótt um styrki í Evrópu-
sjóðnum, svokölluðum Media-sjóði
Evrópusambandsins. Þá fyrst held ég
að hægt væri að skapa henni fastan
grundvöll því þetta er ekki hátíð sem
getur ekki borið sig á miðasölu,“ segir
Hjálmtýr en mesta aðsóknin sem há-
tíðin hefur fengið er hátt í þrjú þús-
und manns. Og hann bætir við að það
hafi komið sér svolítið á óvart hversu
margir útlendingar og túristar hafi
sótt sýningar á hátíðinni.
Skilyrðin sem Hjálmtýr nefnir eru
meðal annars að sýna að hátíðin „er
og verður“. „Það þarf líka að hafa allt
prógrammið á eigin máli og einu al-
þjóðlegu máli,“ segir Hjálmtýr. „Síð-
an þarftu að vera með erlenda gesti
og námskeiðahald. Þetta eru megin-
skilyrðin. Í fyrra uppfylltum við þau
og aftur núna. Ég held að við eigum
góða möguleika á að skjóta þessum
stoðum undir hana. Þá erum við með
tryggt startfé sem er meira en allt fé
sem við erum með núna. Og ég nefni
engar tölur,“ segir Hjálmtýr og hlær.
Reykjavíkurborg, Kvikmyndasjóður
og menntamálaráðuneytið hafa styrkt
hátíðina í gegnum tíðina. Þær upp-
hæðir standa þó aðeins undir hluta af
þeim kostnaði sem fylgir því að halda
hátíðina.
Sérhæfð og glamúrlaus
Að jafnaði eru sýndir um þrjátíu
titlar á hverri hátíð Shorts & Docs,
bæði íslenskar og erlendar. Á hátíð-
inni hafa verið frumsýndar allt upp í
tuttugu íslenskar myndir, þar af fimm
heimildamyndir. Á Hjálmtý er að
heyra að markmiðið sé ekki endilega
að hátíðin stækki ár frá ári. „Við vilj-
um fyrst og fremst festa hana í sessi;
að þetta sé góð heimildar- og stutt-
myndahátíð. Þetta er líka bara viku-
fyrirbrigði og þú hefur takmarkaðan
fjölda sýninga. Í einum sal geturðu
einungis haft þrjár sýningar á dag og
svo er regla að sýna allar myndir tvisv-
ar. Stuttmyndirnar geta þó auðvitað
verið margar í einni sýningu.“
Hjálmtýr bendir líka á að hátíðin sé
sérhæfð að því leyti að hún sýni ekki
leiknar bíómyndir, sé ekki eins og RIFF,
Reykjavík International Film Festival,
sem geti tekið allt inn. „Heimilda- og
stuttmyndahátíðir eru þó fjölmargar
úti um allan heim. En þetta eru samt
myndir sem vilja verða út undan í
umræðunni. Þú ert ekki með heims-
fræga leikara og þennan glamúr sem
fylgir bíómyndunum. Þetta eru svolít-
ið óhreinu börnin hennar Evu.“
Myndir frá Cannes
Valnefnd er núna að fara yfir þær
myndir sem óskað hefur verið eftir
að verði sýndar á hátíðinni. Hjálmtýr
segist vita um allavega tvær íslensk-
ar heimildarmyndir í þeim flokki. Þá
er orðið ljóst að allar stuttmyndirnar
sem kepptu um Gullpálmann í Cann-
es í vor verða sýndar á hátíðinni.
Þess má geta að heiðursgestur
hátíðarinnar í ár verður Bandaríkja-
maðurinn Thom Andersen. Thom
býr í Los Angeles þar sem hann starf-
ar sem kvikmyndagerðarmaður, kvik-
myndagagnrýnandi og prófessor við
kvikmyndadeild hins virta listahá-
skóla California Institute Of The Arts.
Á meðal þekktustu heimildamynda
hans eru Eadweard Muybridge, Zoo-
praxographer, Red Hollywood og Los
Angeles Plays Itself.
Ekki er víst að samstarfið við
Menningarnótt muni halda áfram þar
sem vilji aðstandenda Shorts & Docs
stendur til þess að hafa hátíðina á vor-
in, eins og venjan hefur verið undan-
farin ár. „Það er að mörgu leyti betra.
Þá er til dæmis styttra síðan Panor-
ama var [fer fram á haustin] upp á að
halda Mini Panorama. Svo er oft gam-
an á vorin, það er ákveðin stemning.“
Lýðræðisskortur og „vitleysingar“
Talið berst að gagnrýninni sem
Hjálmtýr og Böðvar Bjarki Pétursson
kvikmyndagerðarmaður settu fram á
Framleiðendafélagið SÍK (Samband
íslenskra kvikmyndaframleiðenda),
bæði á netinu og í prentmiðlum, fyrr
í sumar. Hjálmtýr talaði meðal annars
um að allt væri í skralli innan stjórn-
ar SÍK. Blaðamaður biður hann um að
útskýra þessi orð sín aðeins betur.
„Ég tel að félagsmál kvikmynda-
gerðarmanna séu ekki, og hafi ekki
verið, í góðu horfi. Tónlistarmenn sem
dæmi vinna miklu betur í sínum mál-
um og fyrir sínum hagsmunum. Okk-
ur hefur ekki borið gæfa til að standa
saman og vinna nægilega skipulega
að okkar málum. Ég var í stjórn SÍK í
fjögur ár. Fyrstu tvö árin var ég meira
svona að kynna mér þetta en reyna um
leið að vinna í þessum málum. Baltas-
ar Kormákur tók við formennskunni
að þessum tveimur árum liðnum
og þá kom ákveðin deyfð yfir starf-
ið. Það voru sjaldnar fundir og fyrsta
hálfa árið sem hann var formaður
var hann ekkert á landinu. Ég gerði
mikið af því að gagnrýna þetta vegna
þess að lög SÍK eru frá árinu 1999 og
þar eru bráðabirgðaákvæði. Auðvitað
á að vera búið að semja ný lög á öll-
um þessum tíma. Ég fékk samþykkt á
fjórum aðalfundum í röð að það ætti
að breyta lögunum, en því var aldrei
framfylgt.
Loksins var það sett í nefnd sem ég
tók sæti í. Svo hittist nefndin og kem-
ur fram með lagatillögu. Hún er síðan
tekin og hent út um gluggann. Baltas-
ar, stjórnin og hluti nefndarinnar setja
svo fram nýjar hugmyndir sem ganga
út á það að bíómyndaframleiðendur
hafi margfalt atkvæðavægi á við aðra
framleiðendur, í krafti þess að þeir séu
að gera miklu viðameiri og merkilegri
hluti. Í rökstuðningi formanns laga-
nefndarinnar með tillögu þeirra um
misvægi í atkvæðavæginu segir meira
að segja eitthvað á þá leið að það sé
best að þeir ráði sem hafi mest vit.
Það er náttúrlega mjög skrýtið fyrir fé-
lagsmenn að lesa greinargerð þar sem
segir að þeir séu hálfgerðir vitleysing-
ar. Og það var fleira í þessi greinargerð
sem var fáránlegt. Ég hef líka alltaf
gagnrýnt stjórnina fyrir lýðræðisskort.
Það er aldrei unnið fyrir opnum tjöld-
um og það er ekkert samband við fé-
lagsmenn. Allri gagnrýni minni er
mætt með því að kalla hana árásir.“
Bíómyndir merkilegri?
Að sögn Hjálmtýs er atkvæða-
mismununin fólgin í ákveðnu stiga-
kerfi sem sé á þá leið að framleiðend-
ur fái tvö stig fyrir hverja framleidda
mínútu í heimildamynd en tíu fyrir
hverja mínútu í bíómynd. Hjálmtýr
hefur kynnt sér hvernig þessum mál-
um er háttað hjá framleiðendafélög-
um á Norðurlöndunum, í Englandi,
Þýskalandi og Frakklandi. Hann segir
að alls staðar sé hvert framleiðenda-
félag með eitt atkvæði, þó með einni
undantekningu. „Það var í einu litlu,
frönsku félagi þar sem atkvæðin ráð-
ast af því hvað þú ert með mikla veltu.
Í því félagi eru hins vegar einungis
bíómyndaframleiðendur og þetta er
eitthvað sem þeir hafa komist að sam-
komulagi um. Ég hef skrifaði tólf blað-
síðna greinargerð um þetta, lagt hana
fram sem rök, en þessu er ekki svar-
að. Ég held að þeir lesi þetta ekki einu
sinni.“
Hjálmtýr segir að bíómyndafram-
leiðendur réttlæti þessa skipan mála
með því að þeir séu með meiri veltu.
Þeir kalli þetta réttlætismál því stór
fyrirtæki geti ekki setið við sama borð
og lítil. „En þetta hefur ekkert með
það að gera því þótt heimildamynda-
fyrirtæki væri að gera heimildamyndir
um allan heim, gerði kannski hundr-
að myndir á meðan eitthvað annað
fyrirtæki gerir fimm bíómyndir væri
það einungis kannski farið að nálg-
ast bíóframleiðendafyrirtækið. Þetta
stenst því ekki. Kjarninn í þessu er að
bíómyndaframleiðendur telja sig vera
að gera merkilegri hluti en heimilda-
myndaframleiðendur.“
Skortir naflaskoðun kviik-
myndagerðarmanna
Nú stendur til að stofna nýtt félag
kvikmyndaframleiðslufyrirtækja, Fé-
lag sjálfstæðra kvikmyndaframleið-
enda. Hjálmtýr bendir líka á að flest
þeirra fyrirtækja sem ætli að ganga í
það félag séu utan SÍK, eða um fimm-
tíu talsins. Þau komist einfaldlega
ekki inn í SÍK vegna furðulegra inn-
tökuskllyrða. Þar eru nú fimmtíu og
tveir framleiðendur, þar af þrettán
sem „eru í rauninni ekkert að gera“ að
sögn Hjálmtýs. „Ef þú framleiðir eina
bíómynd er þér fagnað eins og týnda
syninum hjá SÍK, jafnvel þótt það
komi bara einn maður að sjá hana. Þú
verður hins vegar að gera fimm heim-
ildamyndir til komast inn.“
Hjálmtýr segist einfaldlega vilja
að menn vinni opið, lýðræðislega
og heiðarlega og hafi einhver mark-
mið. Og hann kallar eftir því að það
fari fram meiri naflaskoðun innan
íslenska kvikmyndabransans. „Af
hverju heldur kvikmyndabransinn til
dæmis ekki ráðstefnu? Flestar grein-
ar reyna að skoða sjálfar sig, setja nið-
ur framtíðarplön og fleira. En það er
ekkert svoleiðis í íslenska kvikmynda-
bransanum. Við höfum alltaf haldið
illa á okkar málum.“
Að mati Hjálmtýs hefur Baltasar
heldur ekki sinnt starfi sínu sem for-
maður SÍK sem skyldi vegna anna í
kvikmyndagerð. Hann hefði því ekki
getað það, þótt hann hefði viljað.
Vitrænt samband við RÚV
Hjálmtýr játar því að kvikmynda-
bransinn hér á landi hafi lengi ein-
kennst af alls kyns skærum og hnútu-
köstum. Það orsakist líka af því að
þetta sé heimur þar sem keppt sé um
svokallaða „ókeypis peninga“, styrki
og fjárframlög úr hinum ýmsu sjóð-
um og pyngjum. Kvikmyndagerð sé
líka áhættusöm starfsemi og til marks
um það hafi margir kvikmyndagerðar-
menn farið á hausinn. „Að öllu jöfnu
er þetta er ekki góður bisness.“
Hjálmtýr sér þó votta fyrir sólar-
geislum í þeim nokkuð dimma dal
sem íslenski kvikmyndabransinn sé í
nú um stundir. „Eitt stóra vandamál-
ið, að minnsta kosti hvað varðar heim-
ildamyndagerðina, er staða Ríkissjón-
varpsins. Það er okkar aðalmarkaður
og því þarf að koma á vitrænu sam-
bandi við RÚV. Það eru forsend-
ur til þess í þjónustusamningnum
sem menntamálaráðuneytið og RÚV
gerðu. Það er langmikilvægast fyrir
kvikmyndagerðarmenn að mínu mati
að fá stjórnendur Ríkissjónvarpsins til
að líta ekki á okkur sem eitthvað fólk
úti í bæ sem grætur utan í þeim, held-
ur sem samherja í þeirri viðleitni að
gera RÚV að betra sjónvarpi.“
kristjanh@dv.is
Heimilda- og stuttmyndahátíðin í Reykjavík, eða Reykjavik
Shorts&Docs, verður haldin í sjöunda sinn eftir tæpan mánuð. Sú ný-
breytni er í ár að hátíðin verður haldin í samstarfi við Menningarnótt.
Hjálmtýr Heiðdal, formaður Félags kvikmyndagerðarmanna, hafði
frumkvæðið að stofnun hátíðarinnar á sínum tíma. Hann hefur verið
framkvæmdastjóri hennar öll árin, þar til nú, en er þó ekki alfarið
hættur afskiptum af henni. Hjálmtýr hefur líka sterkar skoðanir á
ástandinu innan íslenska kvikmyndabransans og þann skort á lýð-
ræði og réttlæti sem hann segir vera staðreynd, eins og hann sagði
blaðamanni DV frá í vikunni.