Lögmannablaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 29

29
ÞANN 10. apríl s.l. komst
Mannréttindadómstóll Evrópu
að þeirri niðurstöðu að íslensk
stjórnvöld hefðu brotið gegn 1.
mgr. 6. gr. mannréttindasátt-
mála Evrópu sem kveður á um
að hver maður skuli eiga rétt til
réttlátrar og opinberrar máls-
meðferðar fyrir sjálfstæðum og
óvilhöllum dómstóli.
Málið snerist um meint vanhæfi hæstaréttar-
dómara og rétt íslensks lögmanns til að fá að flytja
mál sitt fyrir óháðum og hlutlausum dómstóli.
Nánari málsatvik voru þau að lögmaður tapaði
skaðabótamáli á hendur Landsbanka Íslands fyrir
Hæstarétti Íslands í apríl 1997. Áður hafði bank-
inn verið sýknaður af kröfu lögmannsins í héraði.
Hæstiréttur klofnaði í afstöðu sinni og taldi minni-
hlutinn (2 af 5 dómurum) bankann eiga að greiða
lögmanninum skaðabætur. Fljótlega eftir dóm
Hæstaréttar í málinu kom í ljós að maki eins
hæstaréttardómara, sem skipaði meirihluta dóms-
ins, var í ábyrgð fyrir skuldum við Landsbanka
Íslands. Til að greiða inn á skuldina gaf makinn út
fjögur skuldabréf til fjármálastofnunar í eigu
bankans sem voru tryggð með veði í tveimur fast-
eignum í eigu hæstaréttardómarans. Þann 6. júní
1996 gerði makinn síðan samkomulag við bank-
ann um lokauppgjör skuldarinnar. Að þessari vit-
neskju fenginni fór lögmaðurinn fram á endurupp-
töku málsins í Hæstarétti á þeirri forsendu að
umræddur hæstaréttardómari hefði verið van-
hæfur en þeirri beiðni var hafnað.
Að svo búnu skaut lögmaðurinn málinu til
Mannréttindanefndar Evrópu í október 1997 sem
áframsendi það til dómstólsins í nóvember 1998. Í
júní 2001 komst dómstóllinn að þeirri niðurstöðu
að málið væri tækt til efnismeðferðar og dómur
var uppkveðinn þann 10. apríl 2003. Lögmaður-
inn byggði á því að með vísan til fjármunalegra
tengsla á milli dómarans og maka hans annars
vegar og Landsbanka Íslands hins vegar þá hefði
mál hans ekki verið flutt fyrir sjálfstæðum og
óvilhöllum dómstóli sbr. 1. mgr. 6. gr. mannrétt-
indasáttmála Evrópu.
Mannréttindadómstóllinn taldi í samhljóða nið-
urstöðu sinni að skuldir maka dómarans við
Landsbankann á þeim tíma sem mál lögmannsins
var tekið fyrir í apríl 1997 hefðu ekki verið það
háar að það eitt og sér hefði getað falið í sér fjár-
hagslegan þrýsting sem væri til þess fallinn að
hafa áhrif á hlutleysi dómarans. Þá væri ekki fyr-
irsjáanlegt að fjögur veðlán útgefin til fjármála-
stofnunar í eigu bankans hefðu leitt til slíkra fjár-
hagslegra tengsla á milli maka og bankans að unnt
væri að draga hlutleysi dómarans í efa. Hinsvegar
yrði að líta á framangreinda þætti í víðara sam-
hengi við það samkomulag sem maki dómarans
hefði gert við Landsbankann um uppgjör skulda
og þátt dómarans í því samkomulagi. Leiða mætti
líkum að því að hefði dómarinn ekki lagt fram veð
fyrir lánunum hefði umrætt samkomulag við
Landsbankann ekki náð fram að ganga.
Dómstóllinn taldi enga ástæðu til að ætla að
dómarinn eða maki hans hefðu haft beina hags-
muni af niðurstöðu máls lögmannsins gegn
Landsbankanum og sérstaklega var tekið fram að
engin gögn bentu til þess að dómarinn hefði verið
hlutdrægur. En í ljósi þess að mál lögmannsins var
rekið fyrir Hæstarétti á svipuðum tíma og verið
var að ganga frá samkomulagi maka dómarans við
bankann þá hefði lögmaðurinn með réttu getað
efast um viðeigandi hlutleysi Hæstaréttar.
Lögmanninum voru dæmdar 25.000, evrur eða
um kr. 2.100.000,- í bætur frá íslenska ríkinu og
15.000,- evrur eða jafnvirði um 1.300.000,- í
málskostnað. Sjö dómarar dæmdu í málinu og þar
af voru sex er töldu lögmanninn eiga rétt til bóta.
Meðal dómara var Davíð Þór Björgvinsson.
L Ö G M A N N A B L A Ð I Ð
Dómur Mannréttindadómstólsins
í málinu nr. 39731/1998:
Sigurðsson gegn íslenska ríkinu