Fréttablaðið - 04.12.2014, Page 34

4. desember 2014 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 34
Oft heyrir maður því
haldið fram að Vatns-
mýrin sé í miðbæ Reykja-
víkur. Ég hef áhuga á að
skoða hér hvort þetta
sé rétt fullyrðing. Hún
kemur kannski til af því
að flest fólk höfuðborgar-
svæðisins býr í úthverf-
um og er eðlislægt að skil-
greina borg út frá eigin
(bíla) umhverfi. Ég gerði
þetta sjálfur þar sem ég
er alinn upp í Hvassaleiti – ágætu
dæmi um úthverfaskipulag, sem
er ekki í miðbænum. Miðbær og
úthverfaskipulag eru ólíkir hlutir.
Við nánari skoðun á
byggðarmynstri sést vel
að eiginlegt miðbæjar-
skipulag er í raun í kvos-
inni og upp Laugaveginn
og í nærliggjandi götum,
s.s. Skólavörðustíg og
ýmsum hlutum Vestur-
bæjar. Þau eru mörg
millisvæðin en ég set hér
fram smá útskýringar-
mynd (MYND 1) til að
sýna ílanga legu sjálfs
miðbæjarins.
Áhugaverðast finnst mér að
skoða (labba eða hjóla) leiðina
sem tengir Lækjartorg við Hlemm
annars vegar og svo leiðina Lækj-
artorg að BSÍ hins vegar.
Önnur leiðin er borgarskipulag,
þar sem fjölbreytileiki, smágerð
byggð og þétt er alla leið. Mikið er
af fólki á ferð í erindagjörðum og
stærðargráður byggðar, almennt
séð, eru viðeigandi, mótar skýr-
ar borgargötumyndir og viðheld-
ur þjónustu við gangstétt og þar
fram eftir götum. Þessi leið teng-
ir saman borgarhluta með gang-
vænni þéttri blandaðri byggð.
Hún endar einnig í grófum drátt-
um þar sem við tekur úthverfa-
skipulag eftirstríðsáranna austur
fyrir og upp um fyrrum sveitir.
„Ég lít til að mynda þannig á að
austan Rauðarárstígs sé Reykja-
vík varla eiginleg borg heldur
meira og minna slitrótt samansafn
úthverfa.“ (Ó.Þ. Mbl. 21.12.1997)
Lækjartorg-BSÍ
Hin leiðin, sem liggur í grófum
dráttum að BSÍ, liggur fyrst í
gegnum borgarskipulag öðrum
megin götunnar, þ.e. Lækjar-
götu. Þá tekur við Tjörnin og svo
Sóleyjargata þar sem er garður
öðrum megin og tiltölulega dreift
skipulag húsa austan megin götu.
Byggðamynstur er í grófum drátt-
um áþekkt Hlíðunum eða á Melun-
um. Lítil sem engin þjónusta eða
búðir eru á þessari leið, en Hljóm-
skálagarður og Tjörnin gegna
sínu ágæta hlutverki að vera and-
svar borgarbyggðar. Þegar komið
er að BSÍ blasir við nýlega útfært
en berangurslegt svæði sem hefur
í raun lítið sem ekkert með mið-
borg að gera, en er meira skylt
kappakstursbrautum og bílastæða-
flæmum og þjónustu við bíla fram
yfir gangandi, en sinnir þó hjól-
andi að einhverju leyti.
Svipuð vegalengd
En þegar göngu okkar lýkur við
Hlemm eða BSÍ getum við mælt
leiðirnar og borið saman vega-
lengdina. Í ljós kemur að Lækjar-
torg-Hlemmur eru 1,2 km í ríku-
legu borgarumhverfi.
Leiðin að BSÍ er afar ólík og alls
ekki „miðbær“ nema á takmörkuð-
um kafla þ.e. fyrstu 250 metrana
næst Lækjartorgi. Þessi leið, sem
er nærri jafnlöng öllum miðbæjar-
kjarnanum er einnig um 1,2 km, en
liggur beint í burtu frá miðbænum
sem er mjór og ílangur.
Þrjár aðrar mögulegar tengingar
eru frá miðbænum í Vatnsmýrina.
Ein er Njarðargata. Hún er með
ansi laglegri þéttri húsabyggð efst
á Skólavörðuholtinu, enda prýði
Reykjavíkur á póstkortum. En
brött er hún að fara sem bein teng-
ing og vegna legu landsins ekki
aðgengilegasta leiðin í miðbæinn.
Barónsstígur er önnur möguleg
tenging sem vert er að skoða – mið-
borgarumhverfið sem slíkt er að
mestu norðan við Sundhöllina og/
eða Austurbæjarskólann.
Fjórða tengingin er Snorra-
braut. Þegar ég sleit barnskónum
tengdist hún með hringtorgi við
Miklubraut og þaðan beint ofan í
Vatnsmýri. Í dag liggur Snorra-
braut beint í hraðbrautarslaufu
og þá upp á Bústaðaveg. Þessi
mannvirki koma í veg fyrir við-
burðaríka beina gangandi borgar-
tengingu frá Vatnsmýri yfir á mið-
bæjarsvæðið sem við Snorrabraut
má segja að sé í og fyrir norðan
Mjólkursamsöluna gömlu og Aust-
urbæjarbíó.
Niðurstaða
Með þessari samantekt er ég að
sýna fram á að Vatnsmýrin er
ekki í miðbæ Reykjavíkur og
byggð þar yrði sem sagt ekki í
miðbæ Reykjavíkur. Ég dreg af
ofangreindu þá ályktun að full-
yrðingin sé beinlínis röng. Bæði
er töluverður spotti að miðbæn-
um (1,1-2 km) og ýmsar hindranir
landfræðilegar og í formi mann-
virkja, sem ekki styðja þessa teg-
und borgartengingar. Ég fæ ekki
séð að hægt sé að tengja saman
Vatnsmýrina og miðbæinn með
„borgargötum“ nema til komi
niðurrif á bæði nýlegum mann-
virkjum og róttækum en vel
ígrunduðum breytingum á göml-
um grónum hverfum. Hins vegar
mætti vel færa rök fyrir því að
Vatnsmýrin yrði í úthverfaklasa
Reykjavíkur, rétt eins og Hlíð-
arnar og Melahverfin sitt hvorum
megin við svæðið.
Er Vatnsmýrin í miðbæ Reykjavíkur?
Senn koma jólin. Þau hafa
mismunandi merkingu
fyrir okkur öll og reynsla
okkar af undirbúningi
þeirra er misjöfn. Þær til-
finningar sem við tengj-
um við jólin markast af
ýmsum þáttum s.s. upp-
eldi okkar, væntingum
annarra til okkar á þess-
um tíma og því miður,
fjárhag.
Jólin hafa í vaxandi
mæli verið klædd í stór-
kostlegan búning markaðssetn-
ingar. Verslanir fara lúmskar
leiðir til að hafa áhrif á viðhorf
okkar á því hvað sé „tilvalin“
jólagjöf. Bæklingar streyma inn
á heimili okkar og undir fyrir-
sögninni „Jólagjöfin í ár“ eru fal-
leg verðmerkt húsgögn og fatn-
aður, sem ein og sér kosta tugi
þúsunda króna. Ekki má gleyma
börnunum, sem fá sinn eigin dóta-
bækling með völdum leikföngum
á verðbili sem kaupmenn telja
hæfa jólagjöfum.
Þar að auki hafa líkamsrækt-
arstöðvarnar nýtt þessa hátíð í
markaðssetningu. Úrvalið er fjöl-
breytt: bæði er hægt að skrá sig í
átaksnámskeið fyrir jólin
til að fyrirbyggja jólakíló-
in eða komast í jólakjól-
inn og síðan eru sérstök
námskeið til að koma sér
í form eftir jólin.
Og ekki má gleyma
jólahreingerningunni.
Hver veit hvaðan hún
kom. Jesúbarnið fæddist í
fjárhúsi og enginn var að
stressa sig á að allt væri
tipp topp og hreint á þeirri
stundu.
Það er því engin furða að þessi
árstími valdi landsmönnum
áhyggjum, samviskubiti og/eða
streitu.
Hamingjan
Í öllu þessu jólaáreiti er því
nauðsynlegt að loka augunum
um stund og hugsa um hvað það
er sem veitir okkur raunveru-
lega hamingju. Því hamingjan er
ekki eitthvað sem gerist án okkar
fyrirhafnar, heldur þurfum við
markvisst að rækta það sem færir
okkur hana.
Rannsóknir hafa sýnt að pen-
ingaeyðsla í hluti eykur ekki ham-
ingju okkar, heldur eyðsla í eitt-
hvað sem felur í sér upplifun eða
samveru, t.d. að fara á tónleika, út
að borða eða að rækta áhugamálin
sín. Dýrir jólapakkar eru því ekki
uppskriftin að jólagleði okkar eða
barna okkar; heldur skemmtileg-
ar samverustundir með þeim sem
við elskum.
Rannsóknir hafa líka sýnt að
ef við leggjum okkur fram við að
einblína á það jákvæða í kringum
okkur eykst bæði hamingja okkar,
þakklæti og bjartsýni.
Í jólastressinu er ágætt að bæta
á verkefnalistann sinn að taka
tíma á hverjum degi til að hugsa
um það jákvæða í lífi okkar. Rann-
sóknir hafa sýnt að það eitt og sér
eykur hamingju fólks. Og þegar
við erum hamingjusöm smitum
við aðra af þeirri gleði sem teng-
ist jólunum; sem er eflaust dýr-
mætasta jólagjöfin sem við getum
gefið.
Um jólin og hamingjuna
MYND 1 Reykjavík og lega miðbæjar; borgarkjarninn í rauðu og dökkbláu. Aðlæg
hverfi og eiginlegt borgarmynstur í ljósbláu. MYND: ÓLAFUR ÞÓRÐARSON 2013.
MYND 2 Reykjavík– miðbær; Mögulegar tengingar úr miðbæjarskipulagi Reykja-
víkur yfir í Vatnsmýri, þ.e. suður yfir Hringbrautina. 1,2 km eru svona rúmlega 20
mínútna labb án hindrana fyrir meðalmanneskju. MYND: ÓLAFUR ÞÓRÐARSON 2013.
SKIPULAG
Ólafur Þórðarson
arkitekt og
listamaður
➜ Í jólastressinu er ágætt
að bæta á verkefnalistann
sinn að taka tíma á hverjum
degi til að hugsa um það
jákvæða í lífi okkar.
➜ Þegar komið er að BSÍ
blasir við nýlega útfært en
berangurslegt svæði sem
hefur í raun lítið sem ekkert
með miðborg að gera, en
er meira skylt kappaksturs-
brautum og bílastæða-
fl æmum og þjónustu við
bíla fram yfi r gangandi, en
sinnir þó hjólandi að ein-
hverju leyti.
SAMFÉLAG
Edda Björk
Þórðardóttir
doktorsnemi í
lýðheilsuvísindum
JÓLATILBOÐ
69.900
120X200 CM
JÓLATILBOÐ
111.120
140X200 CM
JÓLATILBOÐ
135.920
160X200 CM