Ægir - 01.06.2015, Qupperneq 55

55
makrílveiðar innan íslenskrar
lögsögu. Afli hefur aukist úr um
36 þús. tonnum árið 2007 og
upp í um 150 þús. tonn árin
2011, 2012, 2013 og 2014. Veið-
unum fylgir oftast umfangsmik-
il leit og þess vegna endur-
spegla þær að verulegu leyti
raunverulega útbreiðslu innan
íslenskrar lögsögu (8. mynd).
Rannsóknaleiðangrar á vegum
Alþjóðahafrannsóknaráðsins
sýna enn frekar hina auknu út-
breiðslu og hið aukna magn
makríls á Íslandsmiðum á sein-
ustu árum. Samkvæmt svokall-
aðri „togaðferð“, sem beitt hef-
ur verið við þessar rannsóknir
hafa á árunum 2010−2014 um
1,1−1,6 milljón tonn af makríl
(17−42% af heildarmagninu
sem mælt var) verið innan ís-
lenskrar lögsögu. Á undanförn-
um árum hefur útbreiðsla veru-
legs hluta makrílsstofnsins í
Norðaustur-Atlantshafi breiðst
út um nær 1200−1500 mílur til
vesturs og 500−600 mílur til
norðurs og í ágúst 2014 mæld-
ist makríll í verulegu magni
undan suðausturstönd Græn-
lands (9. mynd). Breytingar á
fæðugöngum „vesturhluta“
makrílstofnsins eru þekktar frá
fyrri tíð en aldrei fyrr, svo vitað
sé, hafa þær verið í jafn víðtæk-
ar og nú.
Ástæður breytinga í útbreiðslu
Margir samverkandi þættir eru
án efa ástæða þess að makríll er
nú við Ísland í jafn miklu magni
og raun ber vitni. Auk hag-
stæðra staðbundinna hitaskil-
yrða skipta þar án efa máli víð-
áttumeiri veðurfarsfyrirbrigði í
Norður-Atlantshafi, stofnstærð
og stofnsamsetning, fæðuskil-
yrði og fæðusamkeppni, og
ástand annarra stofna. Hér í lok-
in verða þessir þættir hugleidd-
ir í tengslum við útbreiðslu-
breytingar makríls.
Ástand sjávar hér við land er
háð víðáttumiklum og langtíma
veðurfarsfyrirbrigðum á norð-
urhveli jarðar en staðbundnar
aðstæður hafa hins vegar einn-
ig áhrif á takmarkaðri svæðum.
Eitt þessara fyrirbrigða er nátt-
úruleg sveifla heitra og kaldra
tímabila í yfirborðshita á Norð-
ur-Atlantshafi sem nefnd hefur
verið „Atlantic Multidecadal Os-
9 mynd. Útbreiðsla makríls og annarra uppsjávarfiska í Norðaustur Atlantshafi í ágúst 2014 skv. Nøttestad o.fl.
(2014). Makríll (rauður), síld (blár), kolmunni (gulur), lax (ljós grænblár), aðrar tegundir (ljósbleikur).
8. mynd. Veiðisvæði makríls við Ísland 2006-2013.
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2006
< 0.5
0.5−1.0
1.0−3.0
3.0−6.0
> 6.0
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2007
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2008
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2009
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2010
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2011
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2012
28° 24° 20° 16° 12° 8°
62°
64°
66°
68°
2013