Fréttablaðið - 13.06.2015, Qupperneq 106

13. júní 2015 LAUGARDAGUR| MENNING | 48
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
Það hlýtur að vera eitthvað í þessu fyrst að þetta er orðið frægt um allan heim og listaheimurinn svona óskaplega hrifinn,“ segir Guðrún Ásmunds-
dóttir, móðir Ragnars Kjartans-
sonar myndlistarmanns, sem í
vikunni opnaði sýninguna Ég og
móðir mín í i8 Gallery að Tryggva-
götu. Þar sýnir Ragnar vídeóverk
með endurteknum gjörningi sem
hann hefur unnið á fimm ára fresti
allt frá árinu 2000. Gjörningurinn
felst í að móðir Ragnars hrækir á
hann í sífellu þar sem þau standa
fyrir framan myndavélina í stofu
Guðrúnar á æskuheimili Ragnars.
Verkin fjögur eru frá fimm og upp
í tuttugu mínútur að lengd.
Guðrúnu Ásmundsdóttur leik-
konu og móður Ragnars er margt
til lista lagt. Ferill hennar í leik-
húsinu spannaði um fimmtíu ár þar
sem hún lék óteljandi hlutverk hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, leikstýrði
og bjó efni til leiksýninga. Það er
því ekki ofsögum sagt að Guðrún
búi yfir mikilli reynslu en hún
segir að hún hafi þurft að sækja
djúpt í reynslubankann þegar
sonur hennar bað hana um að stilla
sér upp fyrir framan myndavél og
hrækja á hann án afláts.
Uppátektarsamur drengur
„Ég kippti mér nú ekkert mikið
upp við þetta þegar hann hringdi
og bað mig um að gera þetta fyrir
sig. Hann hefur nú alltaf verið upp-
átektasamur, blessaður. Ég man til
að mynda vel eftir því þegar hann
kom heim einn daginn og sagð-
ist vilja læra á selló. Þá var hann
svona átta ára gamall og skotinn í
stelpu sem bjó í götunni og var að
læra á selló. Ég ræddi þá hugmynd
við Göggu Lund söngkonu sem bjó
hér í húsinu og hún vissi nú lengra
sínu nefi. „Nei, selló er ekkert
fyrir hann Ragnar. Trompet, það
er hljóðfæri fyrir hann,“ sagði hún
án þess að hika og það varð úr að
Ragnar fór að læra á trompet til
þess að ganga í augun á sellóleik-
ara. En þeim ferli lauk enn hraðar
en hann kom til þegar Ragnar fékk
hláturskast þegar hann var að spila
undir stjórn þess góða manns Páls
Pampichler Pálssonar sem fékk nóg
af vitleysisganginum í stráknum.
Hrækingar og kaffi
Fyrst þegar hann kom til mín svo
við gætum stillt okkur upp og ég
hrækt á hann átti ég líka erfitt með
að berjast við hláturinn. Ragnar
kom ásamt vinum sínum sem sáu
um að taka þetta upp og þá var
þetta enn smátt í sniðum og enginn
peningur í þessu. Ragnar skipti
í hvíta skyrtu og svo stilltum við
okkur upp og létum vaða. Að þessu
loknu fór drengurinn í bað og við
fengum okkur svo öll kaffi saman
áður en við kysstumst bless.
Mér fannst svo mikil fásinna
að vera að hrækja á þennan góða
dreng. Ég þurfti því að nýta alla
mína leikarareynslu og hæfileika
til þess að komast í gegnum þetta
án þess að fara að skellihlæja rétt
eins og Ragnar framan í Pál um
árið. Það er víst hægt að sjá þetta
þegar horft er á verkið en svo þró-
aðist þetta áfram hjá okkur.
Útrásarpésinn Ragnar
Fimm árum seinna fannst mér
þetta ekki alveg eins erfitt. Gat
betur haldið einbeitingunni við
hrækingarnar á son minn eins
undarlega og það hljómar. Skömmu
eftir hrunið þá greip ég svo til þess
ráðs að ímynda mér hann sem ein-
hvern útrásarpésa sem með glanna-
skap og græðgi væri búinn að setja
fjölda heimila á hausinn.
Það hjálpaði og talsvert meiri
alvara var þá komin í hræking-
arnar. Hann fékk það alveg óþveg-
ið það árið. Svona er þetta eflaust
litað af sinni samtíð hverju sinni
en það er kannski rétt að taka fram
að samband okkar Ragnars er allt-
af afskaplega gott. Öðruvísi væri
þetta ekki gerlegt.“
Ítalska mamman
Guðrún er á því að inntak verks-
ins sé efalítið margbreytilegt eftir
auga þess sem á lítur. „Ég vil ekki
vera að leggja mikið í þetta – læt
það öðrum eftir. Ég hitti eitt sinn
ítalskan milljónamæring sem
keypti eitt þeirra örfáu eintaka sem
er hægt að kaupa af Ég og móðir
mín. Blessaður maðurinn var upp-
veðraður yfir því að hitta móður
listamannsins en svo varð mér á að
nefna að hún Sissa mín hefði verið
að fá tilnefningu til leiklistarverð-
launa og ég var eðlilega stolt af því.
Þá fór maðurinn í óskaplega fýlu
út í mig. En sem móðir þá gat ég nú
ekki látið þetta liggja og fór og tal-
aði við blessaðan manninn og bað
hann um að segja mér hvað amaði
að. Milljónerinn stundi því þá upp
að þegar hann hefði sem ungur
lögfræðingur flutt sitt fyrsta stóra
mál fyrir rétti hefði móðir hans
verið á staðnum. Hann hefði nefnt
hana í ávarpi við réttinn og boðið
hana sérstaklega velkomna. Blaða-
menn stukku til og óskuðu henni til
hamingju með að eiga svona flott-
an son. Hún þakkaði pent en sagði
svo: „Já, hann er fínn en þið ættuð
að kynnast henni dóttur minni.“
Úbbs. Hún hrækti á hann – eða svo
fannst honum að minnsta kosti og
þetta átti hann erfitt með að fyrir-
gefa. Þetta var efalítið ástæðan
fyrir því að hann keypti verkið og
þannig leggur hver sitt í þetta.“
Mæður á tvíæringi
Guðrún segir að það hafi vissulega
verið gleðilegt að fá að vera hluti
af velgengni sonarins. Þannig hafi
Feneyjatvíæringurinn verið mikið
ævintýri sem Ragnar hafi séð til
að mamma gæti tekið þátt í. „Hann
hringdi í mig og spurði mig hvort
ég vildi ekki koma og vera með
við opnun tvíæringsins. Ég sagði
honum að ég hefði því miður ekki
efni á svo veglegu ferðalagi en
hann bað mig bara að vera alveg
rólega með það. Svo talaði hann
við umsjónarfólkið og sagði því að
það væri algjörlega nauðsynlegt
að móðir hans væri á staðnum við
opnunina til þess að gefa fólki sína
víðfrægu fiskisúpu.
Á hæðinni fyrir ofan Ragnar
var búsettur listamaður frá Víet-
nam og honum fannst þetta svo góð
hugmynd að hann krafðist þess að
fá móður sína á staðinn til þess að
gefa þá öllum kjúklingasúpu. Það
fór svo að við stóðum þarna mæð-
urnar hvor úr sinni heimsálfunni
með ausurnar á meðan þeir stukku
fram á sjónarsviðið og slógu í
gegn.“
Svona sonur
Það er umhugsunarefni að leikkona
sem á að baki fimmtíu ára feril skuli
hafa lítið á milli handanna eftir allt
sitt ævistarf. Guðrún segir að það sé
vissulega áhyggjuefni hversu marg-
ir eldri borgarar í íslensku samfé-
lagi búi við þröngan kost og framlag
eldri kynslóða sé lítilsvirt af sam-
félaginu.
„Það sem gerðist hjá mér og í
raun heilli kynslóð leikara hjá Leik-
félagi Reykjavíkur var að við vorum
í raun svikin um eftirlaun og það
mörg hver eftir áratuga starf. Þetta
er kynslóðin sem vann launalaust
að því að safna fyrir nýju leikhúsi
með miðnætursýningum í Austur-
bæjarbíói. Þegar við töpuðum að
endingu dómsmáli þessa efnis þá
hringdi Ragnar í mig frá New York
og spurði mig hvort ég væri þá ekki
illa sett.
Ég gat nú ekki neitað því að þetta
væri ákveðið áfall. „Hvað er yfir-
drátturinn hár, mamma?“ spurði
hann mig þá og ég sagðist nú þurfa
aðeins að athuga það en þá vildi
hann fá að vita það strax. „Ég er
á fundi hérna á Guggenheim-safn-
inu og þeir eru að kaupa af mér
verk. Hvað er yfirdrátturinn hár
mamma?“ Ég stundi því upp að
hann væri nú kominn í milljón sem
hann óneitanlega var. „Allt í lagi,
mamma.“ Og þar með var hann rok-
inn og svo borgaði hann upp yfir-
dráttinn minn með verkinu sem
hann seldi Guggenheim. Hvernig er
hægt að hrækja á svona son?“
Hvernig er hægt að hrækja á svona son?
Guðrún Ásmundsdóttir leikkona hefur hrækt á son sinn, Ragnar Kjartansson myndlistarmann, að hans beiðni á fi mm ára fresti allt frá
aldamótum. Gjörningurinn er myndbandsverk sem hefur farið sigurför um listaheiminn og fj órði hluti er nú sýndur í i8 Gallery.
SÖGUMAÐUR Guð-
rún Ásmundsdóttir er
sögumaður af guðs
náð og einstaklega
lífleg og skemmtileg
kona með hjartað á
réttum stað.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Úbbs.
Hún hrækti á
hann– eða svo
fannst honum
að minnsta
kosti og þetta
átti hann
erfitt með að
fyrirgefa.
Þetta var
efalítið ástæð-
an fyrir því að
hann keypti
verkið og
þannig leggur
hver sitt í
þetta.
HRÆKINGAR Mynd
úr verki Ragnars
Kjartanssonar, Ég og
móðir mín.
MENNING