Öldrun - 01.05.2008, Síða 7


ÖLDRUN – 27. árg. 1. tbl. 2008 www.oldrun.net
Afleiðingar ónógrar hreyfingar eru skert úthald, þol
og styrkur, auk þess sem hreyfingarleysi eykur líkur á
beinþynningu, hjarta­ og æðasjúkdómum, ofþyngd, sykur­
sýki og þunglyndi svo að fátt eitt sé nefnt. Ofþyngd á yngri
árum eykur líkur á slitgigt í hnjám síðar á æfinni12. Sé slit
komið í hnéliði eykur ofþyngd verki í hnjám umtalsvert.
Í rannsóknum þar sem saman fara æfingar og megrun
hefur verið sýnt fram á minni verki og betri starfræna
getu við þyngdartap. Eftir því sem þyngdartapið varð
meira varð árangurinn betri6,12,14,15,16.
Gigtarfólk á miðjum aldri er líklegra heldur en jafn­
aldrar þess til þess að eiga í erfiðleikum með hreyfingu og
daglegar athafnir þegar það eldist17. Mikið er unnið með
því að viðhalda starfrænni getu eftir því sem hægt er
Val á þjálfun
Í þjálfun þarf að leggja áherslu á þol, styrk og liðleika.
Til að auka líkur á meðferðarheldni skiptir miklu að velja
þjálfun eftir áhuga og getu. Góður búnaður skiptir miklu
máli, svo sem góðir skór eða rétt stillt hjól.
Hægt er að æfa einn eða í hóp. Sumar sjúkraþjálfunar­
stöðvar bjóða upp á sérstaka hóptíma fyrir gigtarfólk en
vilji fólk æfa á eigin vegum getur sjúkraþjálfari leiðbeint
því með val á æfingum.
Hægt er að búast við auknum verkjum til að byrja
með en þeir eiga þá ekki að aukast mikið né standa lengi.
Aukist verkir verulega eftir æfingar, eða ef aukning verkja
stendur lengi er alls óvíst að skýringanna sé að leita í
æfingunum. Sjálfsagt er þá að setjast niður með viðkom­
andi og fara yfir æfingarnar og breytingar á einkennum.
Þjálfun í vatni hentar oft gigtarfólki mjög vel, sérstak­
lega ef það er með einkenni frá burðarliðum, þ.e. mjöðmum
hnjám og ökklum. Þá er æskilegt að laugin sé minnst
30–34° heit5.
Aðlögun, sjálfsbjörg og fræðsla
Í samskiptum sjúkraþjálfara og gigtarfólks fer einnig
fram mikil fræðsla. Það er erfitt að aðlaga daglega lífið
að áhrifum langvinns sjúkdóms og það sem áður virtist
leikur einn getur virst óyfirstíganlegt. Hlutverk sjúkraþjálf­
arans er að aðstoða við að aðlaga daglega lífið að þessum
breytingum.
Sjúkraþjálfarinn á að geta veitt sem bestar upplýsingar
um sjúkdóminn og horfur hans, hvaða meðferð er örugg
og viðeigandi og hverjir aðrir geta komið að meðferð
hans.
Sjúkraþjálfari getur farið inn á heimili og vinnustaði og
ráðlagt breytingar sem auðvelda gigtsjúkum lífið. Oft er
um einföld atriði að ræða svo sem stillingu vinnustóls eða
það hvernig hlutum er raðað upp í skápa þannig að þeir
hlutir sem mest eru notaðir séu ekki í efstu eða neðstu
skápunum. Stundum er ráðlegt að gera meiri breytingar,
til dæmis þegar þörf er á að breyta um blöndunartæki til
þess að slitnar eða bólgnar hendur eigi auðveldara með að
nota þau eða setja upp sturtu í stað baðkers.
Einnig fræðir sjúkraþjálfari um líkamsbeitingu, vinnu­
stöður, lýsingu og fleira. 25% minni orka er notuð ef unnið
er sitjandi frekar en standandi og full þörf er á að taka sér
hlé frá vinnu að minnsta kosti einu sinni á klukkustund.
Lélegt skipulag á tíma getur tekið sinn toll ef verkir
og þreyta eru ráðandi. Með því að dreifa verkefnum yfir
daginn og vikuna og taka sér reglulega hvíld eða breyta
um vinnustellingar eru afköstin oft meiri og verkja­ og
þreytuköstum fækkar.
Virkni í klst.
Verkir
12
10
8
6
4
2
0
Mánud. Þriðjud. Miðvikud. Fimmtud. Föstud. Laugard. Sunnud.
Mynd 1: Áhrif lélegrar skipulagningar tíma á verki.