Öldrun - 01.05.2008, Blaðsíða 17

1
ÖLDRUN – 27. árg. 1. tbl. 2008 www.oldrun.net
Með vaxandi fjölda aldraðra hefur umræða um heil­
brigði þeirra og virkni aukist. Það sjónarmið er almennt
að mikilvægt sé að eldri einstaklingar geti tekið þátt í því
sem fram fer í þjóðfélaginu. Algengt er að slík sjónarmið
komi fram í umræðum og skrifum eldri einstaklinga
sjálfra. Einnig er það talið grundvallaratriði að aldraðir
haldi sjálfstæði sínu eins lengi og kostur er.
Aldraðir eru oftar lagðir inn á sjúkrahús vegna bráðra
veikinda heldur en yngri einstaklingar og legudagar
þeirra þar eru að meðaltali fleiri en hjá yngri einstakl­
ingum (Aminzadeh og Dalziel, 2002; Caplan, Williams,
Daly og Abraham, 2004). Heilsufarsvandamál aldraðra
sem veikjast skyndilega eru einnig fleiri og flóknari en
hjá yngri einstaklingum og í kjölfar þeirra koma oft fram
breytingar á færni sem lengja dvöl á stofnun. Rannsókn
Covinsky o.fl. (2003) sýndi að færni aldraðra sem leggjast
inn á sjúkrahús er oft verri við útskrift af sjúkrahúsi en
hún var fyrir veikindin. Þar kom einnig fram að breyt­
ingar á færni aldraðra sem verða eftir innlögn á sjúkrahús
hafa áhrif á afdrif þeirra eftir leguna. Í sumum tilvikum
reynist ekki mögulegt að útskrifa hinn aldraða í sitt fyrra
umhverfi. Er það miður þar sem flestir kjósa að búa sem
lengst á eigin heimilum sem er einnig stefna stjórnvalda
í mörgum löndum m.a. hér á landi eins og fram kemur í
lögum og stefnumörkun íslenskra stjórnvalda (Lög um
málefni aldraðra, 1999; Heilbrigðis­og trygginga­mála­
ráðuneytið, 2001).
Hugtakið afdrif aldraðra (e. outcome) vísar yfirleitt til
þess hve lengi þeir dvelja á sjúkrahúsi (í kjölfar bráðra veik­
inda), endurinnlagna, dánartíðni og hvert þeir útskrifast,
þ.e. hvort þeir útskrifast á eigin heimili eða á hjúkrunar­
heimili. Flestar rannsóknir sem beinast að afdrifum aldr­
aðra eftir dvöl á bráðadeildum sjúkrahúsa athuga „færni“
(e. functional ability). Rannsakendur hafa hins vegar ekki
verið sammála um hvað felst í hugtakinu „færni “ og hefur
það háð samanburði á rannsóknum og alhæfingargildi
þeirra. Í þessu verkefni verður stuðst við þá skilgreiningu
að færni sé hæfni einstaklingsins til að framkvæma þær
Breytingar á færni ein­
staklinga, 75 ára og eldri,
í kjölfar bráðainnlagnar á lyflækningadeildir LSH
Lykilorð: Bráða sjúkrahús, Vitræn færni, Færni við Athafnir
Daglegs Lífs, Færni við Almennar Athafnir Daglegs Lífs, Aldraðir
Sigrún Bjartmarz
Hjúkrunarfræðingur Ms – Gæðastjóri
Öldrunarsviðs Landspítala háskólasjúkrahúss
Með hækkandi lífaldri fjölgar þeim eldri
einstaklingum sem leita sér lækninga vegna
bráðra veikinda. Mikilvægt er að kanna hvort
og þá hvaða breytingar verða á færni þessa
aldurshóps við bráðaveikindi. Þessi grein sem hér
er sett fram er hluti af lokaverkefni höfundar til
meistaragráðu við hjúkrunarfræðideild Háskóla
Íslands. Hér verður lýst breytingum sem verða
á færni einstaklinga, 75 ára og eldri, í kjölfar
innlagnar á sjúkrahús vegna bráðra veikinda.
Í rannsókninni, sem var framskyggð, var notaður
hluti af íslenskum gögnum úr samnorrænni
rannsókn á MDS­AC mælitækinu þar sem
upplýsingum um félagslegt, andlegt og líkamlegt
heilsufar sömu einstaklinga var aflað á fjórum
tímabilum á bilinu maí til desember 2001. Færni
aldraðra fyrir innlögn var nokkuð góð og þessi
hópur hafði verið nokkuð virkur og sjálfbjarga.
Við bráða innlögn á sjúkrahús breyttist færni
þátttakenda mikið og þeir þurftu meiri aðstoð við
sjálfsbjörg. Mikill meirihluti þeirra náði þó fyrri
færni á fimm mánuðum.