Öldrun - 01.05.2008, Blaðsíða 23

2
ÖLDRUN – 27. árg. 1. tbl. 2008 www.oldrun.net
hlutfalli. Hlutafall þátttakenda sem var sjálfbjarga við að
matast lækkaði á þessu fimm mánaða tímabili um 8,8%.
Þátttakendur voru að mestu sjálfbjarga við athafnir
daglegs lífs fyrir veikindin. Á mynd 2 sést að hlutfall
þeirra þátttakenda sem voru alveg sjálfbjarga við allar
þessar athafnir lækkaði við bráðaveikindin. Á næstu fimm
mánuðum varð hlutfall þeirra þátttakenda sem voru sjálf­
bjarga hærra við allar athafnirnar þó að hvergi hafi það
gengið alveg til baka. Mest varð skerðingin á athöfnunum
að klæðast (14,7%) og við persónulegt hreinlæti (10,4%).
Áfram voru þátttakendur síst sjálfbjarga við böðun en
lækkun á hlutfalli þeirra sem voru sjálfbjarga með böðun
eftir bráðaveikindin var lítil (4,2%). Minnst varð skerð­
ingin hjá þátttakendum við athöfnina hreyfifærni í rúmi
(1,7%) (mynd 2).
Hlutfall þeirra sem voru sjálfbjarga við almennar
athafnir daglegs lífs fyrir veikindin var almennt lægra en
hlutfall þeirra sem voru sjálfbjarga við athafnir daglegs
lífs fyrir veikindi. Á mynd 3 sést að við bráðaveikindin
lækkar hlutfall þeirra sem eru sjálfbjarga við athafnirnar
en á fimm mánuðum hækkar þetta hlutfall við allar athafn­
irnar en nær þó ekki fyrra marki. Fimm mánuðum eftir
innlögn á sjúkrahús var lækkun á hlutfalli þeirra sem voru
sjálfbjarga svipað við matargerð (15,4%), fjármálastjórn
(16,5%), lyfjainntöku (15,6%) og við ferðir utan göngufæris
(15,9%). Minnst varð breytingin á hlutfalli þeirra sem voru
sjálfbjarga við símanotkun á þessum fimm mánuðum en
þó 5,1% (mynd 3).
Umræða
Eins og fram hefur komið voru þátttakendur í þessari
rannsókn einstaklingar 75 ára og eldri sem veiktust og
voru lagðir brátt inn á sjúkrahús. Við athugun á skiptingu
þátttakenda eftir kyni kom í ljós að konur voru áberandi
fleiri en karlar eða 65% (102). Þetta skýrist að hluta til þegar
horft er til þess að samkvæmt Mannfjöldaspá Hagstofu
Íslands voru konur 58% þessa aldurshóps á Íslandi árið
2005. Algengara var að karlar bjuggu með maka heldur
en konur og er það í samræmi við niðurstöður Hlífar
Guðmundsdóttur (2004). Einnig bjuggu karlar frekar í
heimahúsi án utanaðkomandi þjónustu.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að lang­
vinnur verkur sé nokkuð algengt vandamál hjá þessum
aldurshópi. Meira en helmingur þátttakenda fann fyrir
einhverjum langvinnum verk og meira en þriðjungur
fann fyrir langvinnum verk daglega. Þetta er í samræmi
við niðurstöður Pálma V. Jónssonar o.fl. (2003) en þar
kom fram að daglegir verkir greindust hjá um helmingi
þátttakenda í rannsókn á eldri einstaklingum sem nutu
heimaþjónustu heilsugæslunnar á Reykjavíkursvæðinu
árið 1997. Kanadísk rannsókn (Ross og Crook, 1998)
sýndi að þrír af hverjum fjórum þátttakendum (n=66) eldri
einstaklinga sem fengu heimahjúkrun voru með verki en
ekki greindust tengsl milli verkja og skerðingar á færni
hjá þeim. Ross og Crook (1998) telja að þó tengsl milli
verkja og skerðingar á færni séu óljós þá sé þekkt að
verkir eru algeng ástæða þess að einstaklingar leiti sér
lækninga. Fram kom að þeir einstaklingar sem upplifðu
verki áttu frekar við þunglyndi og svefnvandamál að stríða
og upplifðu minni ánægju með lífið. Niðurstöður þeirrar
rannsóknar sem þetta verkefni fjallar um sýndu að svipað
hlutfall þátttakenda taldi að styrkleiki langvinnra verkja
þeirra truflaði venjulegar athafnir (38%) og þeirra sem
upplifðu langvinna verki daglega (37%).
Byltur eru með alvarlegri atvikum á gamals aldri, þær
Fyrir veikindi, N=157 Við innlögn, N=157 Viku seinna/við útskrift, N=155 3-5 mánuðum seinna, N=143
Matargerð Venjuleg
heimilisstörf
Fjármálastjórn Lyfjainntaka Símanotkun Innkaup Ferðir utan
göngufæris
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Hl
ut
fa
ll
þá
tt
ta
ke
nd
a
(%
)
Mynd 3. Hlutfall þátttakenda sem var sjálfbjarga við allar almennar athafnir daglegs lífs
(IADL) á fjórum tímabilum
-15,4%
-9,4%
-16,5%
-15,6%
-5,1%
-6,9%
-15,9%