Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 80

78
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
Jónína Sæmundsdóttir og Sólveig Karvelsdóttir
samstarfið mikilvægt og að góðar upplýsingar
um nám barnanna og starfið í skólunum skipti
máli. Þeir eru áhugasamastir um samstarfið á
yngstu stigum grunnskólans og þátttaka þeirra
er mest í formlegum samtölum við kennara
um þeirra eigið barn. Í rannsókn Ernu Bjarkar
(2003) kemur meðal annars fram að skólinn eigi
að aðstoða foreldra í uppeldishlutverkinu. Hún
segir að áherslan hafi verið á foreldrahópinn
sem heild en ekki hafi verið hugað að stuðningi
kennara við foreldra út frá þörfum einstakra
nemenda. Hún telur að með því að þjálfa
kennara í að mæta foreldrum þar sem þeir eru
staddir og gera samstarfið markvissara sé hægt
að bæta þjónustuna við þá.
Nanna Christiansen (2005) telur mikilvægt
að kennarar lagi starf sitt að breyttum tímum
og samræmi það ,,þörfum og væntingum
síð-nútímans“ en þar telur hún nokkuð skorta
á. Hún segir kennara líta á sig sem sérfræðinga
og á foreldra sem skjólstæðinga en faglegt
hlutverk kennara í foreldrasamstarfi felist
m.a. í því að „kennarinn [sé] leiðtogi í hópi
jafningja“, að hann „efli foreldra til samstarfs
um nám og líðan nemenda“ og að hann leggi
sig fram um að mæta ólíkum þörfum notenda
(bls. 79).
Nýlega var gerð rannsókn hérlendis á
samstarfi foreldra og leikskólakennara
(Bryndís Garðarsdóttir og Jóhanna Einarsdóttir,
2007). Meðal þess sem þar kemur fram er
að algengustu samskiptin snerust um líðan
barnsins en daglegt starf í leikskólanum, nám
og þroski var einnig algengt umræðuefni.
Mörgum leikskólakennurum fannst erfitt að
ræða um ,,erfið mál“ við foreldra, svo sem um
þroskafrávik barna. Einnig fannst þeim erfitt
að ræða við foreldra sem voru óánægðir með
starfið. Þeir töldu helstu hindranir í samstarfinu
vera áhugaleysi og tímaskort foreldra en 60%
þátttakenda töldu tímaskort hamla þátttöku
foreldra í starfi leikskólans.
Breytt uppeldisskilyrði
Í íslensku samfélagi er það algengast að báðir
foreldrar vinni úti fullan vinnudag og því þarf
ekki að koma á óvart að leikskólakennarar nefni
tímaskort foreldra. Útivinna beggja foreldra,
sem krefst langrar dvalar barna á stofnunum
dag hvern, aðskilur foreldra og börn og fækkar
samverustundum þeirra. Ung börn dvelja
nú lungann af vökutíma sínum hvern virkan
dag í umsjá annarra en foreldra. Samkvæmt
Hagstofu Íslands (2008) dvöldu um 86% barna
í leikskóla í sjö stundir eða lengur í desember
2007. Þá var um þriðjungur eins árs barna og
91% tveggja ára barna í leikskóla þetta sama ár
(Hagstofa Íslands, 2008). Baldur Kristjánsson
(2006) fjallar um breytt uppeldisskilyrði og
samskiptamynstur barna og foreldra og óttast
neikvæðar afleiðingar þess hve samverutími
fjölskyldunnar er orðinn stuttur. Í sænskri
rannsókn (FAST-projektet), sem gerð var
meðal foreldra ungra barna, kemur fram að þeir
töldu að tímaskortur væri það erfiðasta sem
fjölskyldan glímdi við, mun erfiðara vandamál
en t.d. fjárhagsafkoma (Kihlblom, 1991).
Vestrænt samfélag er ekki eins fjölskylduvænt
og það var og foreldrar eiga í togstreitu um
hvernig deila megi tímanum milli vinnu og
fjölskyldu (Garbarino, 1992; Pipher, 1996).
Sigrún Júlíusdóttir segir miklar breytingar á
íslensku samfélagi hafa gjörbreytt uppvaxtar-
skilyrðum barna og að þessar breytingar, m.a. á
fjölskylduformi og fjölskyldutengslum, krefjist
nýrra úrræða. Uppeldishlutverk foreldra sé
mun flóknara en áður var, að þeir hafi áhyggjur
af því að standa sig ekki sem foreldrar og að
streita og tímaskortur auki á vandann. Hún
segir fyrirmyndir foreldra úr eigin uppeldi ekki
duga þeim lengur. Tengsl við stórfjölskylduna,
sem áður fyrr veitti ungum foreldrum gjarnan
ráð og mikilvægan stuðning, hafa minnkað
því yfirleitt eru hvorki afi né amma á heimili
nútímafjölskyldunnar (Sigrún Júlíusdóttir,
2001; 2004). Þá var algengt áður fyrr að
stelpur og unglingsstúlkur kynntust umönnun
barna við barnapíustörf. Þær höfðu því nokkra
reynslu í þeim efnum þegar þær urðu sjálfar
mæður. Nú fá þær ekki lengur þessa reynslu
því leikskólar og dagforeldrar hafa tekið við.
Sigrún Júlíusdóttir (2004) telur þörf á fræðslu
fyrir foreldra um uppeldismál og það leiðir
hugann að tveim nýlegum rannsóknum sem