Dagblaðið Vísir - DV - 07.10.2014, Blaðsíða 32

32 Menning Vikublað 7.–9. október 2014
Hljóðbókaunnandi tekur málin í eigin hendur
Kristján Hrannar les Veröld sem var eftir Stefan Zweig inn á Youtube
N
ú er hægt að nálgast eitt af
meistaraverkum evrópskra
nútímabókmennta, Veröld
sem var eftir Stefán Zweig,
í heild sinni á íslensku á Youtu-
be. Það var Kristján Hrannar Páls-
son sem tók sig til og las bókina
í nokkrum köflum inn á mynd-
bandaveituna. Það tekur um 15
klukkustundir að hlusta á verkið í
heild sinni.
Bókin, sem er sjálfsævisaga
austurríska gyðingsins Zweigs, lýs-
ir niðurbroti evrópsks samfélags á
fyrri hluta 20. aldar og uppgangi
þjóðernishyggju í tveimur heims-
styrjöldum.
Kristján segir að ekki hafi skap-
ast mikil menning fyrir útgáfu
hljóðbóka á íslandi, útgáfan sé
hreinlega í tómu rugli. „Á Íslandi
hefur alltaf verið litið á þetta sem
einhverja aumingjaþjónustu fyrir
blinda, ekki eitthvað sem ætti að
gefa, það sé jafnvel móðgun eins
og þiggjandinn geti ekki lesið. Er-
lendis er bara litið á þetta sem eitt
form afþreyingar.“ Sjálfur segist
Kristján hlusta mikið á hljóðbæk-
ur; í símanum, bílnum og í gegn-
um Spotify.
„Mig langar að sýna að það
er hægt að gera þetta á hátt sem
kostar bara núll krónur,“ útskýrir
Kristján, en erlendis er mikið um
að fólk taki sig til og lesi bækur inn
á netið.
Þetta getur hins vegar talist
brot á höfundarétti. Þumalputta-
reglan er að bækur eru höfunda-
réttarvarnar í 70 ár frá dauða höf-
undar, en Zweig lést fyrir 72 árum.
Íslenska þýðingin frá 1958, sem er
eftir Halldór J. Jónsson og Ingólf
Pálmason, er hins vegar enn var-
in höfundarétti. „Það er ekki fyrr
en 2080 sem bókin mun falla úr
höfundarétti ef þetta verður ekki
endurnýjað. Ég hef tvívegis sent
Forlaginu póst og spurt hvort ég
mætti fá leyfi fyrir þessu og hvern-
ig ég gæti fengið það. En þegar ég
fékk ekkert svar ákvað ég að láta
það einu gilda.“
Kristján er á leiðinni í barns-
eignarleyfi og ætlar að nota tímann
í að lesa inn fleiri bækur og byrja
með útvarpsþátt í gegnum Youtube
-rás sína. n
kristjan@dv.is
Áhrifaríkt verk Kristján Hrannar segir
bókina enn skipta máli þar sem hún lýsi
meðal annars því hvernig fasisminn náði
heljartökum á hugsun heilla þjóða - en það
sama sé að gerast enn í dag. Mynd nína Salvarar
RIFF-lundinn
til Ítalíu
Ítalska kvikmyndin Ég get hætt
þegar ég vil (Smetto quando
voglio) hlaut Gullna lundann, að-
alverðlaunin á Alþjóðlegri kvik-
myndahátíð í Reykjavík (RIFF) sem
lauk nú um helgina. Hún er fyrsta
kvikmynd leikstjórans Sydney
Sibilia og fjallar um menntamenn
sem leiðast út í glæpi. Dómnefnd
sagði myndina einstaklega
skemmtilega kómedíu sem varpi
athyglisverðu ljós á stöðu mennta-
manna á Ítalíu. Myndin beri þess
ekki merki að vera fyrsta mynd
leikstjórans. Before I disappear eft-
ir Shawn Christensen fékk sérstaka
viðurkenningu dómnefndar, Beðið
eftir ágúst eftir Teodora Ana Mihai
hlaut umhverfisverðlaun, Thirteen
Blue eftir Jaccqueline Lentzou
hlaut Gullna eggið fyrir bestu stutt-
myndina og Villa Touma hlaut
kvikmyndaverðlaun kirkjunnar.
Tónskáld taka
slátur
Sláturtíð, tónleikahátíð Sambands
listrænt ágengra tónskálda um-
hverfis Reykjavík (S.L.Á.T.U.R),
verður haldin í Listasafni Reykja-
víkur, Hafnarhúsi 9. til 11. október.
Sérstök opnunarathöfn fer fram
klukkan 20.00 á fimmtudagskvöld,
en þar mun norska hljómsveitin
Toyen Fil og Klafferi koma fram
og gjörningar verða framkvæmd-
ir. Á föstudag klukkan 20.00 leikur
Goodiepal, á laugardag frá klukk-
an 15.00 verður flutt langt tónverk
og á sunnudag klukkan 20.00 leik-
ur Ingó Klarinett. Frítt er inn á alla
tónleikana. Samhliða Sláturtíðinni
verður haldin keppni í myndlist
sem nefnist Keppnin um Keppinn.
Verkin verða boðin upp og sigrar
höfundur dýrasta verksins. Öllum
er frjálst að taka þátt í keppninni.
2 ár, 3 verk, yfir
100 fermetrar
Hjalti Parelius Finnsson mun mála
þrjú ný málverk sem munu saman
þekja um 100 fermetra veggpláss
í höfuðstöðvum lyfjafyrirtækisins
Alvogen í Vatnsmýri. Hjalti segir
að sköpun verkanna muni taka
um tvö ár. „Þetta eru olíumálverk
á striga, sem verða gerð í mörgum
panelum. Í stærsta verkinu púsl-
ast saman 12 rammar sem mynda
saman eitt verk, en hver rammi er
2,50 metrar sinnum 1,70.“ Hann
segir forsvarsmenn Alvogen hafa
boðað hann á fund með hugmynd-
ir um mótíf sem hann gæti unnið
með og svo voru þær hugmynd-
ir þróaðar áfram í samvinnu milli
listamannsins og fyrirtækisins.
Á
rið 2012 þegar við stofnuð-
um Meðgönguljóð var ekk-
ert svona í gangi. Ég var að
leita, því mig langaði að
mæta á ljóðaupplestra. Það
var ákveðin lægð eftir að Nýhil hætti,
það voru engir upplestrar og lítið að
gerast í þessum heimi. Kristín Svava
Tómasdóttir hélt nokkra sjálf, en
annars var ekkert í gangi. Við vorum
nokkur sem vorum að skrifa ljóð og
höfðum áhuga á ljóðum og vildum
búa til einhvern félagsskap. Ekki síst
fyrir okkur sjálf til að kynnast öðr-
um. Það hlutu að vera fleiri þarna
úti að skrifa og pæla í þessu. Þar sem
það er oft erfitt að finna þetta fólk
bjuggum við til batterí til að tengja
saman áhugafólk um ljóð. Við köll-
um okkur útgáfu en þetta er kannski
fyrst og fremst einhvers konar
ungskáldahópur,“ segir Valgerður
Þóroddsdóttir, einn forsvarsmanna
ljóðaútgáfunnar Meðgönguljóða, og
eitt þeirra 13 skálda sem koma fram
í listarýminu Mengi við Óðinsgötu á
fimmtudagskvöld.
lærdómsríkt ritstjórnarferli
Meðgönguljóð hafa staðið að útgáfu
á annan tug ljóðabóka undanfarin
tvö ár. Upphaflega markmiðið var
að bækurnar ættu að kosta svipað
og kaffibolli og var þannig vonast til
að fólk myndi nálgast ljóðin á hvers-
dagslegri og afslappaðri hátt.
Útgáfan leggur mikla áherslu á
ritstjórnarferlið en ef útgáfan sam-
þykkir innsent handrit fær höfund-
urinn úthlutað ritstjóra sem hjálp-
ar skáldinu með útgáfuna. Eldri og
þekktari skáld hafa lagt Meðgöngu-
ljóðum lið við ritstjórnina sem get-
ur tekið allt frá þremur mánuðum
og upp í eitt ár.
„Það að gefa út sína fyrstu ljóða-
bók er svo stórt skref og því ótrú-
lega verðmætt fyrir ung ljóðskáld
að fá að hitta einhvern og ræða það
sem þau eru að gera. Það er auð-
vitað stórt skref að sýna einhverj-
um ljóðin sín en það að fá að fara
í gegnum svona ferli er alveg ótrú-
lega mikilvægt fyrir bókina, sér-
staklega þegar þetta er það fyrsta
sem maður sendir frá sér,“ segir
Valgerður.
að þora að kalla sig skáld
Valgerður segir stóru forlögin hafa
lítinn áhuga á að gefa út bækur
ungra skálda enda geti slík ljóðaút-
gáfa aldrei borgað sig fjárhagslega,
hópur áhugasamra sé einfaldlega of
lítill. Meðgönguljóð hafi til dæmis
komist að því að þau gætu í mesta
lagi selt um 200 eintök af ljóðabók-
um sínum.
Hún segir að nokkur gróska sé
í sjálfsútgáfu á ljóðum á Íslandi en
raddirnar sem heyrist í þeim séu
oft nokkuð einsleitar. „Það þurfa að
vera ákveðnir eiginleikar til staðar
til þess að fólk hætti sér í sjálfsút-
gáfu, sem gerir það kannski að verk-
um að ákveðnar raddir týnist. Okkar
reynsla er sú að það eru ofboðslega
fá ungskáld með slíkt sjálfsöryggi,
en raddir þeirra þurfa nauðsynlega
að heyrast. Það eru svo margir sem
þora aldrei að kalla sig skáld, al-
gjörlega óháð því hversu góð skáld
þeir í raun eru. Ég held að við séum
svolítið að grípa það fólk áður en
það hverfur gjörsamlega ofan í
skúffuna.“
Komin frá kaldhæðninni
Valgerður segir að mikið hafi breyst
í ljóðasenunni frá því að útgáfan
var stofnuð. „Ég veit ekki hvort við
höfum hitt á réttan tíma
en það hefur verið ákveðin bylting
síðan við byrjuðum. Ljóðin hafa ver-
ið dálítið í brennidepli í bókmennta-
heiminum undanfarin ár og það
kannski hjálpar að Reykjavík Bók-
menntaborg UNESCO hefur ver-
ið að styðja við okkur. Litlar útgáf-
ur eins og Tunglið og 1005 hafa líka
verið að spretta upp.“
Hún segir það vera spennandi
hóp skálda sem muni stíga á svið í
Mengi. „Það verður gaman að heyra
þau öll saman, þá getur maður
skoðað hvort það sé einhver stefna
í gangi sem tengir okkur. Því þetta
eru samtíðarverk algjörlega.“ Hún
segir að þegar maður lifi í hring-
iðu senunnar sé erfitt greina hvaða
hugmynda- eða tískustraumar eru
ríkjandi meðal þessarar kynslóðar
skálda. „Mér fannst kaldhæðnin
svolítið einkennandi fyrir Nýhil-
kynslóðina en ég held að við séum
klárlega komin frá því og það er ein-
hver einlægni í gangi. Það er það
eina sem ég hef skynjað sem tengir
okkur, en það er ekki bara í ljóðlist
heldur líka í bókmenntum og allri
list þessa dagana.“ n
Hin nýja einlægni
n 13 ungskáld frá Meðgönguljóðum koma fram í Mengi
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Tenging er tilgangur-
inn Valgerður Þórodds-
dóttir segir tilganginn með
stofnun Meðgönguljóða
meðal annars hafa verið að
tengja saman áhugafólk
um ljóðlist. Mynd SiGTryGGur ari
„Það eru svo margir
sem þora aldrei
að kalla sig skáld, algjör-
lega óháð því hversu góð
skáld þeir í raun eru.
„Mér fannst kald-
hæðnin svolítið
einkennandi fyrir Nýhil-
kynslóðina en ég held að
við séum klárlega komin
frá því.
ný kynslóð ljóðskálda Ljóðaútgáfan Meðgönguljóð hefur orðið að miðpunkti ljóða-senunnar í Reykjavík. Mynd Gulli_MÁr