Málfregnir - 01.12.2001, Qupperneq 11

ARI ARNALDS
Tæknimenn, tungan og tæknin
Eftirfarandi erindi var flutt á málrœktarþingi í Hafnaifirði 17. nóvember 2001. Auk Ara
töluðu þar Kristján Arnason, Auður Hauksdóttir, Karl Blöndal og Egill Helgason. -Ritstj.
Því heyrist oft fleygt að tæknimenn og aðrir
þeir sem fjalla um sérgreinar af ýmsu tagi
séu gjamir á að nota slettur í máli sínu,
jafnvel svo að íslenskri tungu stafi hætta af.
Tæknimenn hafa oft lært fræði sín að veru-
legu leyti erlendis og er því tamt að nota
erlend orð eftir heimkomuna, einkum yfir
hugtök sem þeir hafa ekki þekkt áður en þeir
fóru til náms. Eg var utn rúmlega tuttugu ára
skeið framkvæmdastjóri fyrir hugbúnaðar-
fyrirtæki og ætla að fjalla um þá reynslu
sem ég hef af málnotkun starfsmanna í
hátæknifyrirtæki.
Frá því á síðastliðnu ári hef ég verið
formaður verkefnisstjómar um tungutækni
en það er verkefni sem menntamálaráðu-
neytið hefur hrundið af stað. Meginmark-
mið verkefnisins er að
• tryggja að íslenska verði áfram lifandi
tungumál íslensku þjóðarinnar í upplýs-
inga- og þekkingarsamfélagi 21. aldarinnar
• stuðla að því að til verði nauðsynleg
tungutækniverkfæri fyrir þann tæknibún-
að sem notaður verði í daglegu lífi og
starfi
• skapa grundvöll fyrir tungutækniiðnað á
Islandi
• skapa gmndvöll fyrir útflutning á iðnað-
arframleiðslu og þekkingu í tungutækni
Mun ég nota mestan hluta tíma míns til að
tala um það verkefni. En áður en ég vík að
meginmálunum ætla ég að tala lítillega um
hvemig ég skynjaði tungumálið áður en ég
varð fræðingur á einhverju sviði.
Ég er nú kominn á þann aldur að ég get
leyft mér að tala um það sem gerðist í gamla
daga. Mitt minni nær svona um það bil til
1950 þannig að ég get miðlað af sýn minni
á þróun íslenskrar tungu í hálfa öld. Ég nýt
þeirra forréttinda að vera ekki fræðimaður á
þessu sviði og get því leyft mér að láta út úr
mér ýmislegt sem ef til vill stenst ekki
gagnrýna skoðun frá fræðilegu sjónarmiði.
Móðir mín átti ættir að rekja til Danmerk-
ur og bæði hún og pabbi dvöldu um tíma í
Danmörku. Af þessum ástæðum var talsvert
um dönskuslettur á heimili mínu. Þannig var
oftast talað um paalœg í stað áleggs og
pabbi, sem oft fór í bíó, talaði gjaman um
að kaupa bílœti. Eitt sinn, þegar pabbi hafði
verið að sjá sakamálamynd, komst hann svo
að orði: „Ég var svo mikill detektív að ég sá
strax að klóninn var bandíttinn.“ Ég sá að
sjálfsögðu ekkert athugavert við þessa orða-
notkun. Þess skal getið að smám saman
rjátlaðist þessi slettutilhneiging af foreldr-
um mínum og ég held að þau hafi alls ekki
talað verra mál en gengur og gerist.
Frá þessum tíma minnist ég þess einnig að
við strákamir gerðum okkur gjarnan leik að
því, á leiðinni úr skólanum þegar snjór var,
að kasta snjóboltum í glugga sem á leið
okkar urðu.
Eitt sinn köstuðum við í glugga í húsi við
Mjóuhlíðina og þá kom strax út í gluggann
kona, sem við kölluðum kellingu enda þótt
þetta hafi ugglaust verið bráðhugguleg ung
kona, sem kallaði til okkar: „Ef þið hættið
þessu ekki strax kalla ég á pólitíið." Þetta
fannst okkur strákunum alveg bráðfyndið
enda þekktum við ekki orðið, ekki einu
sinni ég. Eftir þetta var föst regla að kasta í
þennan glugga og hætta ekki fyrr en konan
kom út og hótaði okkur pólitíinu.
En nú ætla ég að víkja að málnotkun for-
11
L