Málfregnir - 01.12.2001, Síða 13

Þess er líklega ekki langt að bíða að ýmis
tæki og búnaður fari að taka við skipunum
á mæltu máli. Mér er ekki grunlaust um að
ef og þegar að því kemur að menn þurfi að
tala við heimilistækin, bílinn, símakerfið og
margt fleira á erlendu tungumáli þá fari
íslenskunni að stafa veruleg hætta af.
Menntamálaráðuneytið hefur, með afger-
andi hætti, markað stefnu um það hvemig
brugðist skuli við þessari hættu með því að
setja tungutækniverkefninu þau tvö mark-
mið sem ég gat um í upphafi; að
• tryggja að íslenska verði áfram lifandi
tungumál íslensku þjóðarinnar í upplýs-
inga- og þekkingarsamfélagi 21. aldarinn-
ar
• stuðla að því að til verði nauðsynleg
tungutækniverkfæri fyrir þann tæknibún-
að sem notaður verði í daglegu lífi og
starfi
Verkefnisstjóm tungutækniverkefnisins fær
einnig drjúgt veganesti til að ná þessum
markmiðum því á fjárlögum þessa árs eru
104 milljónir króna ætlaðar til verksins.
Verkefnisstjómin vinnur eftir verkefna-
áætlun sem menntamálaráðherra hefur sam-
þykkt en hér á eftir mun ég gera nokkra
grein fyrir þeim aðgerðum sem þar er fjallað
um og verkefnisstjómin hyggst gangast
fyrir til þess að stuðla að því að þessum
markmiðum verði náð.
Ég geri ráð fyrir að margir hér inni viti
hvað átt er við með tungutækni. Ég ætla
samt sem áður að rifja það upp og vona að
þeir sem ekki þurfa á upprifjun að halda
sýni biðlund.
Mín skilgreining á tungutækni er að hún
fjalli um tæknibúnað af ýmsu tagi sem
auðveldi mönnum að nota tungumálið til
tjáningar. Bæði getur verið um að ræða bún-
að sem auðveldar mönnum að tjá hugsun
sína og búnað sem „skilur“ tungumál. Slíkur
búnaður þarf þá að „skilja" íslensku til að
markmiðum tungutækniverkefnisins verði
náð.
Sem dæmi um tungutæknitól má nefna
ýmis tæki sem auðvelda notkun og samn-
ingu ritaðs máls svo sem forrit til að leið-
beina um og leiðrétta stafsetningu, málfræði
og setningaskipan, forrit til að skipta orðum
milli lína og fleira. Enda þótt nokkuð sé til
af slíkum búnaði fyrir íslensku eru íslend-
ingar talsvert á eftir mörgum öðrum þjóðum
hvað þetta varðar. Framfarir á þessu sviði
hafa verið örar víða erlendis þannig að þetta
bil er sífellt að stækka.
Talgervlar eru verkfæri sem koma í stað
mannsraddar og geta lesið upp tölvutækan
texta. Talgervlar eru mjög gagnlegir blindu
fólki en þeir geta verið gagnlegir á fleiri
sviðum. Með þeim má láta tölvuna lesa upp
fyrir sig tölvupóst í gegnum síma eða lesa
texta á meðan ekið er. Talgervlar geta einnig
svarað sjálfvirkt í síma og eru nú að verða
hluti af símkerfum.
A ensku og fleiri tungumálum eru til forrit
sem nema talað mál og rita það sem texta
inn í tölvu. Það getur verið mikið hagræði í
að geta lesið tölvunni fyrir í stað þess að
þurfa að slá inn allan texta með lyklaborð-
inu. Mörg tæki eru nú svo smá að þar er ekki
pláss fyrir lyklaborð og því er mjög gagn-
legt að geta notað röddina til samskipta við
þau.
Loks skal getið um vélrænar þýðingar
sem felast í því að hugbúnaður tekur við
texta á einu tungumáli og skilar honum á
öðru.
Þannig fjallar tungutækni um sambúð
tungumálsins og tölvutækni í víðum skiln-
ingi. Hún snýst um smíði ýmiss konar for-
rita sem fást við tungumál og tengir því
saman málfræði, upplýsingatækni og tölvu-
tækni.
Eitt stærsta vandamál, sem íslendingar
standa frammi fyrir ef þeir ætla að hefja
öflugt og markvisst starf á sviði tungutækni,
er skortur á fólki með menntun, reynslu og
þekþingu á því sviði. Mikilvægt er að hafa
í huga að enda þótt skammt sé síðan tungu-
tækni varð að iðngrein í grannlöndum okkar
styðst það starf við margra ára rannsóknir
13