Jökull - 01.12.1968, Page 7

landsins, og því er nauðsynlegt að fá einhverja
hugmynd um tvívetnismagn úrkomunnar, sem
fellur á þá, eigi kort okkar af landinu að vera
fullnægjandi.
í öðru lagi var ýmislegt, sem benti til þess,
að veruleg breyting á tvívetnismagni jökulíss-
ins eigi sér stað, þegar sumarregn eða sumar-
leysing hripa gegnum síðasta vetrarlagið. Þessi
breyting virtist reyndar fyrst í stað hulinn
leyndardómur, en þó vaknaði fljótlega óljós
grunur um, að ef unnt væri að afhjúpa þennan
leyndardóm, þá mundi hann veita mjög miklar
upplýsingar um vatnsbúskap og orkubúskap
jöklanna. En veigamiklir þættir í þeim búskap
eru úrkomumagn og hreyfingar íssins. Hvert er
t. d. heildarúrkomumagnið, sem fellur á jökl-
ana ár hvert? Hversu mikill hluti þeirrar úr-
komu rennur strax eða fljótlega burtu sem
vatn og hversu mikill hluti sezt að í jöklinum
sem ís? Og hverjar eru hreyfingar íssins í jökl-
inum, unz hann að lokum einnig þiðnar og
rennur burtu? Þess þarf vart að geta hér, að
allar athuganir, sem miða að því að leiða þetta
í ljós, hafa verulegt hagnýtt gildi.
Talsvert hefur verið gert af því að mæla
tvívetni í heimskautajöklum. Þar er um til-
tölulega einfaldar athuganir að ræða, þar sem
ekki á sér stað nein veruleg bráðnun og isinn
endurspeglar að öllu leyti Jrær sveiflur, sem
eru í tvívetnismagni úrkomunnar. Heimskauta-
jöklarnir geyma því úrkomu liðins tíma að
rnestu óbreytta, og þangað má sækja hana, hve-
nær sem er, með því að bora i jökulinn. Þess
má geta hér, að nýlokið er borun gegnum
Grænlandsjökul skammt norðan við Thule.
Mælingar, sem framkvæmdar voru á lilutfalli
súrefnissamsæta ískjarnans, allt niður á 1360 m
dýpi, hafa þegar sýnt, að allmiklar breytingar
hafa orðið á þessu hlutfalli í úrkomu liðinna
tíma, en þær breytingar endurspegla svo aftur
sveiflur í meðalárshita. Þannig má nota Jressar
mælingar ásamt aldursákvörðun á ískjarnanum
sem eins konar forsögulegan hitamæli. Iskjarn-
inn neðst i holunni á Grænlandsjökli reyndist
við aldursákvörðun vera 100.000 ára gamall, en
það merkir, að hitamælingin nær jafnlangt aft-
ur í tímann. A Grænlandi var revndar mælt
hlutfall súrefnissamsæta, en tvívetnismælingar
hefðu gefið sömu niðurstöðu.
Víkjum nú aftur að okkar eigin jöklum. Þar
er viðhorfið talsvert annað. Þar er það aðeins
vetrarúrkoman, sem fellur sem snjór, hliðstætt
og á heimskautajöklunum. Sumarúrkoman er
að mestu leyti regn, sem rennur Jregar burtu
fvrsta sumarið. Þar við bætist, að stór hluti af
vetrarsnjónum bráðnar að sumrinu og rennur
einnig burtu. Það er því með öllu óljóst, hverj-
um hluta úrkomunnar er raunverulega verið
að safna, þegar tekið er sýni af jökulís á ís-
landi. Að minnsta kosti var það svo allt til
þessa.
Ef aðeins er liugsað um þá úrkomu, sem fell-
ur á jökla liérlendis yfir vetrarmánuðina, er
viðhorfið, eins og áður er sagt, ekki ósvipað
og á heimskautajöklum. Langmestur hluti úr-
komunnar á þessu tímabili er snjór, og þótt
eitthvað hláni, nægir það ekki til að gegn-
bleyta vetrarsnjóinn, lieklur frýs í honum aftur.
TAFLA 1
Tvívetnismagn úrkomu á þrem stöðum á suðvesturhluta landsins: Hveravöllum, Vegatungu og
Rjúpnahæð. Taflan sýnir tvívetnismagn úrkomu á tímabilinu maí—september, október—apríl og
tvívetnismagn ársúrkomunnar. Úrkomumagn hvers tímabils er einnig sýnt.
Veðurstöð Tímabil mælinga Maí—sept. Okt.—apríl Árið
8 %o mm ð%o mm 8 %oc mm
Hveravellir Sept. 1966—ágúst 1968 -78,5 245 -87,8 455 - 84,6 700
Vegatunga Jan. 1963—des. 1964 -52,9 350 -59,7 749 -57,5 1099
Rjúpnahæð Jan. 1958—des. 1965 -55,1 295 -58,8 628 -57,6 923
JÖKULL 18. ÁR 341