Jökull - 01.12.1968, Side 11

jökli var allmiklu tvívetnisauðugri en úrkoma
á jöklinum. Næsta skrefið fram á við var stigið,
þegar mæld voru sýni af ískjarna, sem safnað
var úr jöklum neðan við síðasta vetrarlag.
Mynd 8 sýnir niðurstöður tvívetnismælinga
frá þrem stöðum, þar sem kjarni var tekinn
af meira dýpi en úr síðasta vetrarlagi. Hola
L-VI er alls 6,86 m djúp og nær niður í gegn-
um rúm þrjú árlög, eftir að síðasta vetrarlagi
sleppir. Sýnum úr L-VI var safnað í ágúst 1967,
þ. e. eftir að veruleg bráðnun hafði átt sér stað
í síðasta vetrarlagi. Lóðréttu heildregnu strikin
í efstu lögum L-VI eru meðaltals 6-gildi sam-
svarandi langrar snjósúlu, en punktarnir þar
fyrir neðan eru hver um sig 8-gildi 10 cm langs
kjarna. Sýnum úr holum L-V og V-N var safn-
að í maí og júní 1968, eins og áður er getið.
I L-V hefur tvívetni verið mælt í samfelldum
kjarnabútum niður á 8,3 m dýpi og síðan aftur
á bilinu 26—30 m, en á því bili var kjarninn
orðinn samfelldur ís. Dýpi það, sem punkt-
arnir eru staðsettir í, er meðaldýpi livers kjarna-
búts. I V-X hefur tvívetni verið rnælt í sam-
felldum kjarnabútum niður á 11,6 m dýpi eða
í gegnum rúm 2 árlög, eftir að síðasta vetrar-
lagi sleppir. Lóðréttu punktalínurnar á Mynd
8 sýna meðaltvívetnismagn vetrarúrkomunnar
á hlutaðeigandi stað.
Við athugun á Mynd 8 sést vel, að sveiflur
í tvivetnismagni efsta vetrarlagsins, sem raun-
ar endurspegla sveiflurnar í tvívetnismagni úr-
komunnar á þessu tímabili, eru með öllu horfn-
ar í árlaginu næst fyrir neðan. Með öðrum
orðum, sveiflurnar þurrkast út þegar fyrsta sum-
arið. Að auki sést vel, að ísinn fyrir neðan
efsta vetrarlagið er orðinn verulega tvívetnis-
auðugri. Að því er varðar efsta vetrarlagið í
L-VI, sem safnað var í ágúst eða eftir að veru-
legt vatn hafði leikið um það, þá er augljóst,
að allmikil auðgun á tvívetni hefur átt sér stað
í efri hluta vetrarlagsins. Þetta tvennt, útjöfn-
un á sveiflum tvívetnisins og auðgun tvívetnis
í vetrarlaginu þegar fyrsta sumarið, verður ekki
skýrt á annan veg en að ís og vatn leitist við
að ná jafnvægi, að því er tvívetnismagn snertir.
Það gerist þegar fyrsta sumarið og á þann hátt,
að regn og sumarbráðnun hripa niður í gegn-
um vetrarlagið, og sá hluti vetrarlagsins, sem
situr eftir, umkristallast, þ. e. hinn fínkornótti
vetrarsnjór verður að lokum grófur sem salt.
Tilraunir, sem gerðar hafa verið í rannsóknar-
stofu með eins konar líkan af jökli, benda ein-
dregið til, að þessar hugmyndir séu réttar.
Hin svo til algjöra útjöfnun á sveiflum tví-
vetnismagnsins þegar fyrsta sumarið og einnig
það, að tvfvetnismagn íssins helzt óbreytt úr
því, gefa tilefni til að álíta, að jafnvægi sé
rnjög nálægt því að nást.
Og sé svo, þá veitir það aftur ýmsa mögu-
leika á að notfæra sér þessar mælingar á hag-
nýtan hátt. Meðal annars opnast þarna ný leið
til að ákveða magn ársúrkomu á íslenzkum jökl-
um, en slíkt hefur ekki hingað til verið gert
með beinum mælingum.
í fyrstu nálgun er hægt að setja upp eftir-
farandi líkingu:
Ri • q + Rw í1 - q) = Rp
þar sem:
Rj er hlutfallslegt magn tvívetnis í þeim
hluta ársúrkomunnar, er sezt að í jöklinum
sem ís.
Rw er lilutfallslegt magn tvívetnis í þeim
hluta ársúrkomunnar, sem rennur burtu
þegar fyrsta sumarið.
R er lilutfallslegt magn tvívetnis í allri
ársúrkomunni.
q er sá hluti ársúrkomunnar, sem sezt að
í jöklinum sem ís.
Rp fæst, eins og áður er sagt, með því að
mæla tvívetnismagn vetrarlagsins að vori, áður
en veruleg bráðnun á sér stað. R; fæst með því
að mæla tvívetnismagn íssins úr árlaginu neðan
við síðasta vetrarlag. Rw er óþekkt stærð, en ef
gert er ráð fyrir að jafnvægi ríki milli íssins
og leysingarvatnsins, þá má finna hana út frá
jöfnunni Rw = RJK, þar sem K er jafnvægis-
stuðull fyrir aðskilnað tvívetnis milli íss og
vatns. Jafnvægisstuðullinn er þekkt stærð, K =
1,0208 og með því að mæla Rp og R[ er hægt
að reikna út q. Stærðin q • 100 merkir þá, hve
mörg % af ársúrkomunni setjast að sem ís í
jöklinum. Með því að mæla vatnsgildi íssins í
fyrra árlagi og reikna út, hvað hann svarar til
margra mm úrkomu, er svo hægt að finna,
hver ársúrkoman hafi verið.
Þannig benda tvívetnismælingar kjarnans frá
L-VI, sem er í 1230 m hæð yfir sjávarmál, til
þess, að 24% af ársúrkomunni þar sitji eftir í
JÖKULL 18. ÁR 345