Jökull - 01.12.1974, Blaðsíða 28

svæði getur vatnsþrýstingur þar orðið meiri en
farg jökulsins og jökullinn lyfst af botni. Vatn
úr Grímsvötnum þrengir sér nú út um þröng-
an farveg, og getur borist langa leið undir
jöklinum, án þess að vatnsborð lækki verulega
í Grímsvötnum. Frá Grimsvötnum gæti vatn
t. d. þrengt scr 50 km leið niður á Skeiðarár-
sand í farvegi með 100 m2 þversniði, án þess
að vatnsborð Grímsvatna lækki meir en 10 cm.
Þegar vatn fer að renna úr Grímsvötnum,
mun hiti vegna núnings í streymandi vatninu
bræða göng í ísinn undir jökli. Farg jökulsins
mun leitast við að loka göngunum, en búast
má við því, að göngin víkki stöðugt. Vatn helcl-
ur því áfram að streyma gegnum göngin, þótt
jökullinn falli aftur niður á botn sinn. Vatns-
borð Grímsvatna fellur þó aðeins urn 100 m,
en ekki niður að börmum öskjunnar við botn
þeirra. Þetta má skýra þannig, að þegar íshella
Grímsvatna sígur niður á barm öskjunnar, lok-
ast fyrir útrennsli úr Grímsvötnum. Þetta er
talið ske innan Grímsvatna, beint norðan Svía-
hnúks eystri (Mynd 14).
Lokaorð.
Augljóst er, hvers 'vegna tíðni jökulhlaupa
frá Grímsvötnum er því lægri sem jökullinn er
þykkari.
Eldgos á vatnasvæðinu norðan Grímsvatna
gætu valdið jökulhlaupum, þar sem bræðslu-
vatn rynni til Grímsvatna. Eldgos í Grímsvötn-
um gætu ekki valdið óvæntum hlaupum. Rúm-
mál gosefna væri væntanlega hverfandi lítið
miðað við rúmmál Grímsvatna, og vatnsborð
Grímsvatna hækkar ekki, þótt íshella þeirra
bráðni. Eldgos á hryggnum suðaustan Gríms-
vatna myndi bræða ís og minnka ísfarg á haft-
inu. Það gæti hleypt tir Grímsvötnum.
Spá má, hve hátt vatnsborð í Grímsvötnum
þarf að rísa, svo að hlaup hefjist. Slík spá yrði
byggð á mælingum á breytingu á þykkt jökuls-
ins suðaustan Grímsvatna. Einnig má spá, hve-
nær vænta megi hlaups. Við þær spár virðist
þurfa að taka tillit til þess, hve mikið vatns-
magn hefur borist með jökulhlaupum til Skaft-
ár.
Unnt væri á tvennan hátt að hindra, að
jökulhlaup verði frá Grímsvötnum. Ef 20 m3/s
af vatni væri stöðugt dælt úr vötnunum, myndu
þau haldast lokuð. Til þess þyrfti dælustöð með
50 MW orku. Annar möguleiki væri að grafa
rennslisgöng gegnum barma öskjunnar undir
jökli eða gegnum Grímsfjall eða Vatnshamar.
Vatnsborð Grímsvatna gæti þá ekki risið svo
hátt, að hlaup yrðu. Sú vegalengd yrði e. t. v.
1 km löng.
Efugsanlegt er, að jökulhlaupin minnki vegna
þynningar jökulsins eða rofs á hryggnum á
botni jökuls austan Grímsvatna.
26 JÖKULL 24. ÁR